عملكرد ابوالحسن بنی‌صدر در زمانی كه وی فرماندهی كل قوا را به عهده داشت، چگونه ارزیابی می‌شود؟
بنی‌صدر اولین رئیس‌جمهور ایران، با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و فكری خود، سعی داشت بر تمامی امور كشور مسلط شود. وی پس از دریافت حكم "فرماندهی كل قوا" به جای اینكه از این موقعیت برای پیشبرد منافع ملی و امور جنگ بهره جوید، از آن برای تشدید اختلاف بین ارتش و سپاه و تحكیم موقعیت خود علیه نیروهای خط امام استفاده می‌كرد و همین مسئله باعث ناتوانی كشور در دفع تجاوز عراق در ماه‌های اول جنگ شد. وی در پاسخ به اینكه چرا از اشغال سرزمین‌های ایران توسط ارتش عراق جلوگیری نمی‌شود، می‌گفت باید فعلاً زمین داد تا زمان را به دست آورد.
در دوره فرماندهی بنی‌صدر، در شش ماهه اول جنگ تا 26 اسفند 1359، چهار عملیات بزرگ طرح‌ریزی و اجرا شد كه به دلیل اتخاذ استراتژی غلط جنگ كلاسیك، تمامی آنها با شكست مواجه شد:
عملیات اول: در 23 مهر 1359 در غرب كرخه اجرا شد كه قرار بود با دو لشكر، تمام منطقه عملیات فتح‌المبین را آزاد كنند. در طرح این گونه پیش‌بینی شده بود كه وقتی به فكه رسیدند به سمت العماره و چزابه بروند كه موفقیتی نداشت.
عملیات دوم: در سوم آبان 1359 در جاده ماهشهر ـ آبادان اجرا شد كه قرار بود با یك لشكر حصر آبادان را بشكنند كه در این عملیات هم شكست خوردند.
عملیات سوم: عملیات نصر یا هویزه در 15 دی 1359 اجرا شد كه قرار بود با دو لشكر زرهی، كل منطقه عملیاتی بیت‌المقدس را آزاد كنند، خرمشهر و تنومه را هم بگیرند و در شرق بصره پدافند كنند. این عملیات هم شكست خورد.
عملیات چهارم: به نام توكل در جاده ماهشهر ـ آبادان برای شكستن حصر آبادان طرح‌ریزی شده بود و در 20 دی 1359 به اجرا درآمد كه آن هم شكست خورد.
بنی‌صدر بعد از این تلاش‌های ناكام، سه راه‌حل پیشِ روی خود داشت:
1ـ این سلسله عملیات‌ها را ادامه بدهد، كه توان و روحیه لازم برای ادامه چنین سیاستی در وی وجود نداشت.
2ـ تغییر رویه و بینش بدهد و حضور سپاه و بسیج را به طور قطعی و در صحنه جنگ بپذیرد كه این راه‌حل با توجه به تفكر بنی‌صدر و بافت حاكم بر ارتش امكان‌پذیر نبود.
3ـ با تشدید بحران‌های داخلی به موفقیت‌های سیاسی اتكا نماید و از این طریق هم شكست در جبهه‌های جنگ را پوشش دهد و هم قدرت خود را در داخل تثبیت نماید.
بنی‌صدر در مواجهه با سه راه‌حل فوق به دلایل گوناگون راه سوم را انتخاب كرد و در مقابل امام خمینی و یاران امام صف‌آرایی كرد. با آغاز مرحله سیاسی تلاش‌های بنی‌صدر، ارتش در صحنه جنگ، استراتژی آفندی را رها كرد و به پدافند پرداخت. به این ترتیب بنی‌صدر با دامن زدن به اختلاف بین ارتش و سپاه و بسیج و همچنین اختلاف با سایر مسئولان سیاسی نتوانست اقدامی در جهت بازپس‌گیری مناطق اشغالی به عمل آورد و نهایتاً با تن دادن به همكاری با سازمان مجاهدین خلق (منافقین)، یك بحران داخلی سیاسی ـ نظامی را در خرداد 1360 در كشور به وجود آورد كه برای ارتش عراق امر مطلوبی محسوب می‌شد.
