وضعیت اقتصادی ایران و عراق در جریان جنگ چگونه بود؟
هرچند وضعیت اقتصادی ایران در ابتدای جنگ و در سال 1360 نابسامان بود امّا در سال 1361 به علت افزایش قیمت نفت و افزایش صادرات این كالا، اوضاع اقتصادی و درآمد ارزی ایران نسبت به سال‌های قبل بهبود یافت و دولت انقلابی ایران توانست به تدریج اوضاع اقتصادی كشور را سامان بخشد.
بازپس دادن برخی از وام‌ها و بدهی‌های گذشته آغاز گردید، بازار مصرف تا حدودی مجدداً اشباع شد و كارخانه‌های دولتی و غیردولتی با ارز دولتی شروع به كار كردند. امّا به تدریج با گسترش جنگ، آزادسازی مناطق اشغالی و بهم خوردن توان نظامی به نفع ایران، كشورهای غربی و منطقه برای جلوگیری از پیروزی ایران، فشارهای اقتصادی علیه ایران را تشدید كردند و هم‌زمان با تجهیز عراق برای حمله به مراكز اقتصادی، پایانه‌های نفتی و نفتكش‌های حامل نفت ایران، توان اقتصادی ایران را تضعیف كردند.
درپی كاهش صادرات نفتی ایران و افزایش هزینه‌های جنگی، اوضاع اقتصادی ایران روز به روز نابسامان‌تر می‌شد. وضعیت نامناسب اقتصادی در سال‌های 1364 و 1365 و كاهش بهای نفت، عدم توازن سال‌های گذشته را تشدید كرد و عواملی همچون جنگ قیمت‌ها، جنگ نفتكش‌ها و بمباران شدید مراكز صنعتی و اقتصادی ایران به وسیله عراق، موقعیت بسیار دشواری را برای ایران به وجود آورد. قیمت نفت در تیر 1365 به زیر ده دلار رسید. كاهش قیمت نفت سبب كاهش درآمدهای ارزی دولت شد. درآمد ملی در سال 1365 به 9/2907 میلیارد ریال رسید كه حدود 4/11 درصد نسبت به رقم مشابه سال قبل كاهش نشان می‌داد. این كاهش درآمد، كسری بودجه را هر ساله افزایش می‌داد و دولت مجبور بود كسری مزبور را با استقراض از سیستم بانكی تأمین نماید كه خود افزایش تورم را به دنبال داشت و مانع از هرگونه تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری شایسته جهت سالم‌سازی اقتصاد كشور می‌گردید.
بر اساس برآورد دبیرخانه اوپك، درآمد نفت ایران در 6 ماهه اول سال 1986 (دی 1364 تا تیر 1365) حدود 9/2 میلیارد دلار بود كه نسبت به مدت مشابه سال قبل به بیش از نصف تقلیل یافت. از طرف دیگر نظام غلط توزیع، عامل اصلی و واقعی تورم‌زایی و مشكلات ناشی از آن بوده است و سهم نامناسبی از فعالیت‌های بخش خدمات مربوط به خدمات غیرمولد و واسطه‌ای بود.
در هر حال، وضعیت اقتصادی ایران در روزهای پایانی جنگ به گونه‌ای بود كه حضرت امام یكی از دلایل پذیرش قطعنامه را وضعیت بسیار بد اقتصادی كه مسئولان اقتصادی كشور گزارش داده‌اند، ذكر می‌كنند.
عراق در آغاز جنگ وضعیت اقتصادی مناسبی داشت و دارای 30 میلیارد دلار ذخیره ارزی بود، اما در دوران جنگ به دلیل آسیب‌پذیری مراكز اقتصادی عراق و همچنین كاهش تولید و صدور نفت، درآمدهای این كشور كاهش یافت. كاهش درآمد دولت، هرچند بر اقتصاد عراق تأثیر منفی گذاشت و در مجموع بودجه دولت را در بخش‌های مختلف به ویژه در بخش نظامی تحت‌الشعاع قرار داد، اما باعث نشد كه وضعیت اقتصادی این كشور از حالت عادی خارج شود و وضعیت نابسامانی به خود بگیرد؛ چون كه عراق در دوران جنگ از كمك‌های اقتصادی و نظامی فراوانی برخوردار بود. ده‌ها میلیارد دلار كمك‌های اقتصادی كشورهای حوزه خلیج‌فارس در اختیار عراق قرار می‌گرفت. كاهش صادرات نفت عراق به میزان نیم میلیون بشكه نفت در روز را عربستان و كویت جبران می‌كردند و نیز دریافت میلیاردها دلار وام از كشورهای دیگر، در سرپا نگهداشتن اقتصاد عراق نقش مهمی داشت. مجموعه این عوامل از نابسامانی اقتصاد عراق در طول جنگ جلوگیری نمود به طوری‌كه عراق در پایان جنگ نسبت به ایران از وضعیت اقتصادی بهتری برخوردار بود
