آزادسازی نهایی مهران (1367/5/3)

پس از  اینکه ایران قطع‌نامه‌ی 598 را پذیرفت، ارتش عراق با یک لشکر و چهار تیپ تقویت‌شده، به منطقه‌ی ‌عمومی مهران یورش آورد. پس از تهاجم دوباره‌ی عراق، جانشین فرماندهی کل قوا ـ آقای هاشمی رفسنجانی ـ به لشکر 11 امیرالمؤمنین مأموریت داد تا ضمن انجام دادن وظیفه‌ی پدافند سرزمینی، یگان‌های ارتشی را در خطوط دفاعی پشتیبانی و حمایت نماید.

در این تهاجم، دشمن ابتدا در 31 تیر 1367، با حمله به خطوط پدافندی لشکر 84 در میک، آنجا را اشغال کرد؛ در پی آن گردان‌های 506 و 505 لشکر 11 امیرالمؤمنین به منطقه‌ی هجوم دشمن اعزام شدند و با تشکیل خط پدافندی، تا بعدازظهر روز دوم مرداد، بیش از 80 تانک و زره‌پوش عراق را زمین‌گیر کردند؛ طوری‌که بخشی از یگان‌های دشمن ناچار به عقب‌نشینی شدند.

هرچند راه‌های پیشروی دشمن بسته شده بود، عقب‌نشینی ناگهانی یکی از یگان‌های پدافندی خودی، موجب خالی شدن دو جناح گردان 505 و به خطر افتادن عقبه‌ی گردان‌های 505 و 506 شد. در نتیجه، تعدادی از رزمندگان (پاینده مهر) و غلام ملاحی به شهادت رسیدند و گردان‌های 505 و 506 از ساعت 16 همان روز، از محورهای سرنی و گدارخوش عقب‌نشینی کردند. با این عقب‌نشینی نیروهای محورهای اول و دوم ارتش عراق توانستند در منطقه‌ی  میمک، با یکدیگر الحاق کنند.

روز دوشنبه سوم مرداد، نیروی زرهی دشمن تهاجم خود را آغاز کرد و بخشی از رزمندگان خط مقدم، در تنگه‌ی سرنی با نیروهای دشمن درگیر شدند و در همان لحظات اولیه، هفت دستگاه تانک عراق را منهدم کردند. به دنبال آن نیروهای دشمن شش د ستگاه تانک دیگر را به جا گذاشتند و از منطقه‌ی نبرد گریختند. پس از آن دشمن با شناسایی مسیر مین‌گذاری‌شده، حمله‌ی دیگری را آغاز و از سمت راست جاده‌ی سرنی پیشروی کرد و توانست نیروهای زرهی‌اش را به سوی صالح‌آباد گسیل کند. هدف این نیروها پس از الحاق در محور گلان، اشغال شهر صالح‌آباد بود. در این روز نبردی سخت درگرفت و در درگیری‌یی تن‌به‌تن، فرمانده گردان 501 قدرت‌الله صیدی به اسارت گرفته شد.

در محور سوم، پس از  عقب‌نشینی گردان‌های قائم آذربایجان، باختران و یاسوج، یگان‌های دشمن با پشتیبانی انبوهی از تانک‌ها و زره‌پوش‌های لشکر 17 زرهی، پیشروی خود را به سمت شمال و شمال خاوری مهران ادامه دادند. این نیروها پس از اشغال مهران و مناطق مهی مانند سه‌راه صاحب‌الزمان و تنگه‌ی کنجان‌چم، در درگیری با یک گردان از لشکر امیرالمؤمنین، در دارملک متوقف شدند.

در این اوضاع بحرانی با بسیج گسترده‌ی نیروهای مردمی از جمله عشایر ایل‌های گنجوان، خزل، بوبلی، شوهان و ملکشاهی و غزیمت آنها به جبهه‌ها، 9 گردان 501 تا 509 برای لشکر 11 امیرالمؤمنین و 9 گردان دیگر از اعضای رسمی و نیروهای وظیفه‌ی سپاه نیز سازمان‌دهی شدند. این نیروها با تشکیل حلقه‌ی دفاعی پیرامون استان، پدافند از کوهستان‌های مانشت در شمال تا اناران در جنوب را برعهده گرفتند. نیروهای متعهد ارتشی نیز لشکر 11 امیرالمؤمنین را در دفاع از منطقه یاری دادند. با حضور گروه توپخانه‌ی اصفهان به فرماندهی سرهنگ پارساپور، باقیمانده‌ی نیروهای لشکر های 16 زرهی قزوین و 84 پیاده خرم‌آباد، بخشی از هوانیروز و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و همچنین مقاومت نیروهای مردمی، رزمنندگان اسلام به پیروزی امیدوار شدند.

عملیات بیرون راندن دشمن در روز سوم مرداد، با اجرای نبردهای ایذایی و تعقیب دشمن در سه‌راه جندالله (منطقه صالح‌آباد) آغاز شد که با آزاد شدن برخی مناطق، آثار شکست دشمن آشکار شد.

حضور دشمن در صالح‌آباد بسیار کوتاه‌مدت بود. در این روز یک تانک عراق هنگام عبور از پل سه‌راه جندالله، هدف قرار گرفت. نیروهای دشمن با مشاهده‌ی این وضعیت، وحشت‌زده گریختند. رزمندگان لشکر 11 امیرالمؤمنین هنگام تعقیب آنها، چهار تانک عراقی و خدمه‌ی آنها را در حاشیه‌ی صالح‌آباد به غنیمت گرفتند.

روز سه‌شنبه چهارم مرداد، در حالی که دشمن به عقب‌نشینی خود ادامه می‌داد، در محور گلان یک زره‌پوش عراقی به‌دست نیروهای ایرانی افتاد. فردای آن روز، ارتش عراق در روستای سرنی و تنگه‌ی کنجان‌چم متوقف شد و توپخانه و ادوات خودی، با پشتیبانی بالگردهای هوانیروز، آتش پرحجمی را علیه نیروهای عراقی اجرا کردند. با انهدام بسیاری از تجهیزات دشمن، رزمندگان لشکر امیرالمؤمنین 20 دستگاه انواع مختلف زره‌پوش را در جاده‌ی سرنی به ریکا به غنیمت گرفتند. در محور گلان به کنجان‌چم نیز چهار تانک و چند خودرو دشمن هدف موشک بالگردهای هوانیروز قرار گرفتند و منهدم شدند.

تداوم عملیات و ضربه‌های پیوسته‌ی رزمندگان، هرگونه واکنش دشمن را ناممکن می‌کرد. در روز هفتم مرداد، در حالی که دشن در محدوده‌ی تنگه‌ی ترشابه گسترش یافته بود، با حمله‌ی یکی از گردان‌های لشکر امیرالمؤمنین که روی بلندی‌های گردل مستقر بودند، از این منطقه عقب‌نشینی کردند و روی قلاویزان و گره‌بور مستقر شدند.

در محور گلان که تعداد بیش‌تری از نیروهای عراقی به داخل منطقه نفوذ کرده بودند از روز نهم مرداد وادار به عقب‌نشینی شدند. در ادامه‌ی این حملات، ارتش عراق در دهم مرداد 1367، از مهران عقب‌نشینی کرد و برای چهارمین بار در دوران دفاع مقدس، شهر مهران از اشغال متجاوزان آزاد شد.

در مرحله‌ی چهارم آزادسازی شهر مهران و مناطق پیرامونی آن، 60 نفر از رزمندگان لشکر 11 امیرالمؤمنین شهید یا مجروح شدند؛ 4 نفر نیز به اسارت دشمن درآمدند. در روز 12 مرداد 1367 نیروهای عراقی به طرف مرز بین‌المللی عقب‌نشینی کردند؛ اما ارتفاعات سرکوب به حاشیه‌ی مرز را تا زمان تجاوز به کویت در اختیار داشتند.

منبع: اطلس راهنما 10-  مهران در جنگ،صفحات 126 الی 128