آیا توجیه و دلایل نظامی، برای ورود نیروهای ایران به خاك عراق وجود داشت؟
مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در نظر دارد به تبیین و بررسی چرایی تداوم جنگ بعد از پیروزی رزمندگان اسلام در عملیات بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر بپردازد. بر این اساس در پرونده‌ای ویژه با عنوان "چرایی تداوم جنگ پس از فتح بزرگ"، در قالب گزارش، خاطرات تاریخ شفاهی فرماندهان و طرح پرسش و پاسخ، به ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازد.
پرسش: آیا توجیه و دلایل نظامی، برای ورود نیروهای ایران به خاک عراق وجود داشت؟
پاسخ: بله ایران با محاسبه و بررسی ملاک‌های نظامی نیز، موظف و بلکه مجبور بود به جنگ ادامه دهد. در توضیح این اجبار، همان‌طور که گفته شد، پس از فتح خرمشهر هیچ‌گونه پیشنهادی برای صلح از هیچ مجمع رسمی و بین‌المللی ارائه نشد و پیشنهادها تنها در حد آتش‌بس بود. از جنبه نظامی نیز وضعیت زیر حاکم بود که در آن وضعیت پذیرش آتش‌بس غیر عقلایی و خلاف اصول نظامی بود:
۱- ارتفاعات آق داغ، قلاویزان، میمک و مهریز در اختیار عراق بود و دشمن بر شهرهای قصرشیرین و مهران و دشت میمک تسلط دید و تیر داشت. علاوه بر آن، نفت شهر نیز همچنان در اختیار عراق بود و لذا توازن نظامی به نفع این کشور سنگینی می‌کرد.
۲- به علت آنکه عقبه اصلی ارتش عراق آسیب اندکی دیده بود و اشتهای تجاوز همچنان در سران حکومت عراق وجود داشت، لذا امكان تجاوز عراق همچنان پابرجا بود.
۳- پس از عملیات بیت‌المقدس فاصله عراق با شهرهای اصلی ایران در جنوب (آبادان - خرمشهر) ۵۰۰ تا ۷۰۰ متر بود ولی ایران از شهر اصلی عراق در این منطقه ۱۷ کیلومتر فاصله داشت، لذا با توجه به اینکه امکان تجاوز عراق منتفی نشده بود، برتری نظامی عراق همچنان تهدیدی علیه تمامیت ارضی ایران به شمار می‌رفت.
۴- با توجه به باقی ماندن شاکله کلی ارتش عراق، خطر حمله مجدد به خاک ایران وجود داشت و نبودن تضمین بین‌المللی و منطقه‌ای برای جلوگیری از تجاوز مجدد عراق به ایران، بر اهمیت و جدی بودن تهدید و خطر می‌افزود؛ بنابراین تدبیر و اندیشه‌های نظامی حکم می‌کرد تا زمانی که دشمن خطرناک بود و امکان تجاوز مجدد او وجود داشت، بایستی او را تا حدی که امکان تجاوزش مرتفع شود به عقب راند. همچنین باید از برتری نظامی خودی برای ایجاد فضای مناسب جهت برقراری صلح با ثبات استفاده کرد، کاری که ایران به آن پرداخت.
منبع: درویشی، فرهاد، جنگ ایران و عراق پرسش‌ها و پاسخ‌ها، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران، ۱۳۸۵، صص ۸۳ و ۸۴
