تحکیم روابط بر اساس اعتماد متقابل بین دولت و ملت چه در مقیاس محلی و چه در مقیاس ملی از مهم ترین دستاوردهای این عملیات بود.
در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از توطئه‌های دشمنان داخلی و خارجی انقلاب برای ضربه زدن بر پیکره جمهوری اسلامی و تضعیف ریشه‌های نهال نوپای انقلاب، تجزیه قومی و سرزمینی کشور با توجه به وجود اقوام مختلف در ایران بود؛ حربه‌ای که تا بدین روز نیز دشمنان انقلاب از به کار بستن آن برای تضعیف امنیت ملی ایران ناامید نیستند.
یکی از این اقوام و مناطقی که از ابتدای انقلاب تا بدین روز همواره مورد تحریک دشمنان قرارگرفته، قوم کرد و منطقه کردستان بوده است.
مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس مصمم است در چند شماره، روند حدوداً یک‌ماهه گروگان‌گیری شهر سنندج توسط معاندین و منافقین در فروردین و اردیبهشت ۱۳۵۹ و سپس آزادسازی آن را توسط نیروهای وفادار به انقلاب موردبررسی قرار دهد.
بدون شک بررسی تلاش‌ها و اقدامات انجام‌شده برای آزادسازی سنندج، یادآور ایثارگری‌ها و مجاهدت‌هایی است که برای حفظ آب‌وخاک میهن اسلامی‌مان انجام‌شده و سرمشقی برای نسل امروز و نسل‌های آینده ایران در حفظ یکپارچگی و وحدت ملت ایران است:
جمعه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۵۹
در بیست و دومین روز از نبرد خونین سنندج، مهم‌تر از درگیری‌های خشونت‌بار میان دو طرف که از ابعاد آن به‌شدت کاسته شده بود، به دستاوردها و پیامدهای آن توجه می‌شد؛ گو اینکه اخباری از ناامنی در نقاطی از شهر و تحرکات ایذایی و حضور افراد مسلح در محورهای خروجی شهر به گوش می‌رسید:
پرتاب خمپاره از دهکده حسن‌آباد به سمت فرودگاه که منجر به جراحت یک درجه‌دار و انهدام یک دستگاه خودرو زیل و شهادت یک سرباز گردید؛ ترور ملامحمد کریمیان، پیرمرد روحانی ۷۰ ساله که پس از بستن دست و پای او کتاب‌هایش را روی سینه‌اش گذاشتند و او را با نفت به آتش کشیدند؛ انفجار دو بمب در ساختمان‌های شهربانی که مقر پاسداران و نیروهای محلی شده بود و مدرسه لطف‌الله نژادیان و نیز منزل یکی از نیروهای محلی؛ اقدامات کور و خرابکارانه‌ای بودند که ظرف ۴۸ ساعت جاری بیشتر به دست سازمان کومه له و سازمان چریک‌های فدایی خلق به وقوع پیوست.
ازاین‌رو و بیشتر به دلیل کشیده شدن درگیری‌ها به خارج از شهر و محورهای منتهی به آن، محمد بروجردی از طرف ستاد عملیات غرب، از مرکز فرماندهی سپاه در تهران شدیداً خواستار نیرو شد و مقرر گردید ۱۷۰ نیرو از کرمانشاه به سنندج اعزام شود. لذا رفته‌رفته با اقدامات عملیاتی، جاده‌های اطراف شهر سنندج کاملاً تحت مراقبت شدید برادران پاسدار و پیش‌مرگان مسلمان کرد قرار گرفت و هیچ‌کس بدون اجازه رسمی نمی‌توانست وسیله‌ای را از شهر خارج کند.
سنندج، کانون توجه نمازهای جمعه کشور
در این روز که در تهران و اصفهان و برخی شهرهای کوچک، نمازگزاران نماز جمعه، شاهد پیکرهای نورانی و اغلب دهشتناک از شهدای زنده‌به‌گور شده یا دست‌وپا و جوارح بریده بودند، احساسات انبوه این جمعیت‌های میلیونی به‌شدت جریحه‌دار شد.
سخنرانان پیش از خطبه‌ها و خطیبان جمعه نیز حول محور حوادث خون‌بار سنندج و تحلیل شرایط سیاسی، امنیتی و اجتماعی حاکم بر کردستان صحبت کردند. امام‌جمعه تهران گفت:
ای ملت مسلمان، بدانید برادران پاسدار شما در آن منطقه به خاطر اسلام جنگیدند. نتیجه این تلاش، شهادت‌های فراوان بود. ده‌ها نفر از عزیزان ارتشی و پاسداران در این راه شربت شهادت نوشیدند. فرزندان، همسران و مادران و پدران آن‌ها داغدار شدند، اما دست دشمن از مهم‌ترین مراکز کردستان قطع شد. سنندج که دموکرات‌ها، کومه له‌ها، چریک‌های فدایی خلق و دیگر گروه‌های فاسد آن را به‌صورت قلعه جنگی درآورده بودند، در اختیار ارتش مسلمان‌هاست. در اختیار سپاهیان پاسدار و نظامیان مسلمان است. امروز هرکس آزادانه می‌تواند بگوید من مسلمانم، این پیروزی است.
حال و هوای نماز جمعه در سنندج
اما نماز جمعه در مرکز بحران، یعنی شهر به نسبت آرام‌گرفته سنندج در فضایی متفاوت‌تر برگزار شد. اگرچه این اولین نماز جمعه‌ای بود که پس از سقوط حاکمیت جریان‌های مارکسیستی برگزار می‌شد، اما قشر مسلمان و متعصب مذهبی شهر، با وجود خطرهای جانی احتمالی از سوی گروه‌ها، چنین فرصتی را به فال نیک گرفتند و با شرکت در مراسم نماز، بار دیگر اعتماد نسبی‌شان را به حاکمیت جمهوری اسلامی و فاتحان سنندج ابراز کردند.
اما پیشاپیش قشر نمازگزاران غیربومی، محمد بروجردی قرار داشت که اهمیت حضور در این مراسم را به رزمندگان سپاه گوشزد و تأکید می‌کرد. او در اینجا بخش مهمی از جامعه سنندج یعنی زنان و دختران مسلمان را از نظر دور نداشت.
یکی از دانشجویان دختر اعزامی از لانه جاسوسی آمریکا در تهران می‌گوید: حضور در نماز جمعه یکی از کارهای مهم ما بود که باید با لباس کردی می‌رفتیم و پشت سرشان نماز می‌خواندیم. حتی از لهجه کردی استفاده می‌کردیم. بالاخره ما باید با این مردم دوست می‌شدیم.
مدیریت و نقش فعال محمد بروجردی در این مراسم و استمرار حضور او در سنندج و سخنرانی‌اش پیش از نماز جمعه هفته بعد، گویا حاوی این پیام بود که همه این سختی‌ها، محنت‌ها، شهادت‌ها و جراحت‌ها برای برپایی نماز بوده است و برای او بی‌تردید مسرت‌بخش و غرورآفرین بود که صحن و حیاط مسجد جامع سنندج از نمازگزاران پر شود و بانک الله و اکبر در اطراف مسجد و داخل شهر آنی قطع نشود.
اقدامات امدادی و بهداشتی در سنندج
سرگرد دانشمند؛ مسئول ستاد امداد لشکر ۲۸ کردستان و پاسداران سنندج طی گفت‌وگویی اعلام کرد: گروه امداد ارتش و پاسداران با ۵ برنامه به شرح ذیل کار خود را شروع کردند:
کمیته توزیع مواد غذایی، کمیته سیاسی ایدئولوژیک، کمیته امداد و درمان، کمیته گندزدایی و ضدعفونی شهر، کمیته جمع‌آوری مین و تله‌های انفجاری در داخل شهر.
کمیته مواد غذایی تاکنون تعداد ۱۶۲۰ بسته مواد غذایی که شامل برنج، روغن، چای و ... است در اختیار مردم قرار داده‌اند. همچنین مجروحان توسط کمیته درمان و امداد، در داخل درمانگاه‌ها تحت مداوا قرارگرفته‌اند.
جمعیت هلال‌احمر نیز در ادامه کمک‌های شتابان خود، مایحتاج عمومی مردم را تأمین می‌کرد. اولین محموله این جمعیت شامل ۸ تن آرد، سیب‌زمینی، برنج، قند، پنیر و لوبیا با هواپیما به شهر سنندج حمل شد.
هم‌زمان با سرازیر شدن سیل کمک‌های رفاهی، عمرانی، درمانی و خواروبار به سنندج، تعدادی از نیروهای سپاهی در سطح شهر پراکنده شدند تا کسبه را برای ازسرگیری فعالیتشان متقاعد کنند. در آن روز که لحظات پایانی یک نبرد تنگاتنگ بیست‌ودو روزه سپری می‌شد، انجام دادن هرکاری برای ایجاد این باور در مردم اجتناب‌ناپذیر بود که تجربه تلخ سال گذشته را به فراموشی بسپارند و اینکه هرگز مصالحه‌ای که منجر به سلطه گروه‌های سیاسی مسلح شود، تکرار نخواهد شد.
تلاش بروجردی برای توبه و هدایت مجرمان
در داخل پادگان، کارشناسان اطلاعاتی سپاه زیر نظر محمد بروجردی تمام هم‌وغمشان این بود که دستگیرشدگان مسلح پیش از احضار به دادگاه انقلاب، اظهار ندامت کنند. در روال دادرسی و محاکمه خرابکاران و خائنان، با مدیریت و نفوذ محمد بروجردی، تدابیری مطالفت آمیز اندیشیده می‌شد و پاسداران تحت فرماندهی وی، در مسیر تعادل، عموماً توجه داشتند تا مرز بین ساده‌اندیشی و تندخویی را بشناسند و همواره در برخورد با دستگیرشدگان عدالت را مراعات کنند.
دستاوردهای آزادسازی سنندج
سرانجام با شهادت ۶۱ نفر ارتشی، ۷۷ نفر سپاهی، ۵۵ نفر از رزمندگان بومی و نیروهای مردمی، ۱۳ زن و کودک از وابستگان به پیش‌مرگان مسلمان کرد و مخالفان گروه‌های سیاسی، یک نیروی انتظامی و یک نفر از هلال‌احمر و مجروحیت ۳۰۰ تا ۵۰۰ نفر، نتایج و دستاوردهای مهم زیر به دست آمد:
- شهر سنندج از چنگ ضد انقلابیون آزاد گردید و سازمان‌های دولتی و انتظامی نظیر استانداری، شهرداری، شهربانی، ژاندارمری و غیره، بازگشایی و شرایط عادی به زندگی روزمره مردم برگردانده شد.
- عملیات سنندج اگرچه پایان بحران بود، اما سرآغاز دوره‌ای پیوسته به شمار آمد که به تشکیل قرارگاه حمزه سیدالشهدا (ع) و توسعه پدافند داخلی و تحقق امنیت پایدار در سراسر ناحیه کردنشین ایران منتهی شد.
- شناسایی و تصفیه نیروها و کادرهای وفادار یا خائن به جمهوری اسلامی ایران جز در بوته آزمایشی به بزرگی نبرد بیست‌ودو روزه سنندج امکان‌پذیر نبود.
- تحکیم روابط بر اساس اعتماد متقابل بین دولت و ملت چه در مقیاس محلی و چه در مقیاس ملی، یکی دیگر از مهم‌ترین دستاوردهای این عملیات بود.
- در حین جنگ سنندج و پس‌ازآن، اختلافات سیاسی، تئوریک و ایدئولوژیک جدایی‌طلبان کرد تشدید شد و منجر به انشعابات پی‌درپی در حزب دموکرات کردستان ایران، سازمان چریک‌های فدایی خلق و سپس سازمان کومه له شد و آنان چه در درون و چه در روابط میان هم به نزاع سیاسی و سپس تقابل مسلحانه روی آوردند.
- عملیات آزادسازی سنندج نخستین گام قاطع و محکم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در اجرای فرامین رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی به شمار می‌آمد که در پیام نوروزی خویش به ملت ایران، سال ۱۳۵۹ را سال امنیت نامیدند. کمتر از دوماه بعد از قرائت این پیام، نبرد خونین سنندج پایان یافت.
منبع:
نداف، مجید، بیست‌ودو روز نبرد (آزادسازی سنندج)، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، دانشگاه امام حسین (ع)، چاپ اول: ۱۳۹۹، صفحات ۵۹۰، ۵۹۱، ۵۹۴، ۵۹۵، ۵۹۶، ۵۹۹، ۶۰۰، ۶۰۱، ۶۰۲، ۶۰۳، ۶۰۸، ۶۰۹، ۶۱۰، ۶۱۱
