مقطع سقوط فاو نیز ازجمله مقاطع مهم و حساسی است که توسط راوی و پژوهشگر دفاع مقدس یدالله ایزدی در قالب جلد اول روزشمار شماره پنجاه‌وپنج نوشته شده و در دست انتشار است و به‌زودی وارد بازار نشر خواهد شد.
امروز بیست و هشتم فرودین ماه مصادف با سقوط فاو است. فاوی که در زمستان سال 1364 رزمندگان ایران توانسته بودند طی عملیات موفقیت‌آمیز والفجر 8 آن را تصرف کنند و در آغاز سومین سال این عملیات این منطقه مهم به تصرف عراقی‌ها در آمد. چرایی و چگونگی سقوط آن از موضوعات بسیار مهم در دوران پایان جنگ است.
مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس تاکنون بیش از 48 جلد از مجموعه بزرگ روزشمار جنگ ایران و عراق را منتشر کرده است که تمامی حوادث و رخدادهای سیاسی، نظامی، اجتماعی، فرهنگی و بین‌المللی را در بردارد. مقطع سقوط فاو نیز ازجمله مقاطع مهم و حساسی است که توسط راوی و پژوهشگر دفاع مقدس یدالله ایزدی در قالب جلد اول روزشمار شماره پنجاه‌وپنج نوشته شده و در دست انتشار است و به‌زودی وارد بازار نشر خواهد شد.
با توجه به اینکه امروز (28 فروردین) سالروز سقوط فاو است؛ بر آن دیدیم تا با نویسنده روزشمار شماره پنجاه‌وپنج در مورد این کتاب به گفتگو بنشینیم
یدالله ایزدی با اشاره به اینکه در سالروز حمله ارتش عراق به منطقه عملیات والفجر 8 یعنی شبه‌جزیره فاو هستیم، گفت: ارتش عراق در روز بیست و هشتم فروردین‌ماه سال 1367 در اقدامی نسبتاً غافلگیرانه به این منطقه عملیاتی مهم حمله کرد و توانست این منطقه را بازپس‌گیری کند.
وی به اشاره به حوادث این دوره بسیار مهم در تاریخ دفاع مقدس اظهار کرد: روز اول روزشمار پنجاه‌وپنج از بیست و هشتم فرودین ماه با حمله عراق به فاو، شروع می‌شود.
این پژوهشگر حوزه دفاع مقدس متذکر شد: در طراحی که از قبل برای این کتاب صورت گرفته بود، روزشمار پنجاه‌وپنج، حوادث 44 روز از جنگ ایران و عراق را بررسی می‌کند ولی به دلیل انباشت اسناد و حوادث متعددی که در این دوره اتفاق افتاده است این مجلد به دو کتاب تقسیم شد که بخش اول آن شامل 21 روز از رخدادهای مربوط به این دوره از جنگ ایران و عراق است.
وی با یادآوری اینکه روزشمارهای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ازجمله آثار پژوهشی هستند که تقریباً همه ابعاد جنگ را شامل می‌شود، بیان کرد: این روزشمارها عملیات‌ها و همه تحولات نظامی که در جبهه‌های مختلف زمینی، دریایی و یا هوایی اتفاق می‌افتد، همچنین مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جنگ و سایر مسائل مربوط به جنگ را بررسی می‌کند و علاوه بر این‌ها نقش سازمان‌ها، نهادهای بین‌المللی، منطقه‌ای و موضع‌گیری شخصیت‌های سیاسی داخلی، منطقه‌ای، خارجی را شامل می‌شود.
ایزدی افزود: در گونه روزشمارهای مرکز از میان انبوه منابع و اسناد دوره حادثه و بعد از دوره حادثه با انجام پژوهش و غربالگری و تجزیه‌وتحلیل اسناد، آن جان واقعیت‌های مربوط به جنگ احصاء شده و در قالب گزارش تدوین می‌شود و در کتاب می‌آید.
وی با اشاره به محتوای روزشمار پنجاه‌وپنج گفت: ما اگر حوادث جنگ را چند دسته کنیم و اخبار نظامی را یکی از این مجموعه اخبار بدانیم، در این کتاب علاوه بر تحولات صحنه‌های رودررو که عمده‌ترین آن حادثه حمله عراق به فاو است که منجر به بازپس‌گیری این منطقه مهم شده و آثار و بازتاب‌های سیاسی در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است، به بخشی از چرایی‌های این واقعه هم پرداخته شده است.
نویسنده روزشمار پنجاه‌وپنجم سقوط فاو در جنگ ایران و عراق در تحولات نظامی را آغازی بر پایان جنگ برشمرد و درعین‌حال گفت: البته در مورد پایان جنگ یعنی منطق زمانی پایان جنگ نظرات مختلفی وجود دارد؛ بعضی‌ها تصویب قطعنامه 598 را آغازی بر پایان می‌دانند، بعضی‌ها پذیرش قطعنامه از سوی ایران را شروع پایان جنگ تلقی می‌کنند، بعضی‌ها منطق پایان هر جنگ را در آغاز آن جنگ جستجو می‌کنند. به لحاظ نظامی بعضی‌ها هم که آمار قابل‌توجهی هستند سقوط فاو را آغاز دوره منتهی به پذیرش قطعنامه 598 و دوره پایان جنگ می‌دانند.
وی حمله نیروی دریایی ارتش آمریکا به خلیج‌فارس را از دیگر حوادث مهم مطرح شده در این کتاب بیان و اظهار کرد: در روز دوم حمله عراق به فاو یعنی روز بیست و نهم فروردین حادثه مهم دیگری اتفاق افتاده است و آن هم حمله نیروی دریایی ارتش آمریکا به منافع اقتصادی ایران در خلیج‌فارس است. آمریکا به سکوهای نفتی سلمان و نصر حمله کرد و در درگیری که متعاقب آن اتفاق افتاد سه ناوچه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ناوچه جوشن، سهند و سبلان مورد هدف قرار گرفتند که بعضی از این‌ها غرق شدند، یک قایق تندرو سپاه هم آسیب دید. این واقعه، نشان از دخالت مستقیم نظامی آمریکا در جنگ ایران و عراق است.
ایزدی یادآور شد: البته ریشه این حادثه از یکی، دو هفته قبل است که یک ناو آمریکایی در خلیج‌فارس با مین برخورد کرد. آمریکایی‌ها مدعی شدند این مین ریزی، کار ایران بوده است و کاخ سفید تصمیم به عملیات به قول خودشان کنترل‌شده گرفت.
وی تداوم چهارمین دوره جنگ شهرها را از سرفصل‌های مهم دیگر جنگ در این دوره برشمرد و گفت: در دوره این کتاب موجی از حملات موشکی و هوایی عراق به شهرهای کشور را داریم. همان‌طور که می‌دانید در چهارمین دوره جنگ شهرها عراق به دلیل دسترسی به موشک‌هایی با دوربُرد زمین به زمین اسکاد-بی برای اولین بار در دهم اسفند سال 1366 تهران را مورد هدف قرار داد. این حملات به شهرها تا دوره زمانی روزشمار پنجاه‌وپنج ادامه پیدا کرد.
این پژوهشگر حوزه دفاع مقدس افزود: بنابراین ما هم در عرصه خشکی هم در عرصه دریا هم در جنگ شهرها با ابعاد مختلف جنگ مواجهیم که به‌هرحال ابعاد بسیار پردامنه‌ای هستند، هم از آسیب و خسارت و تلفاتی که وارد می‌کند هم ابعاد جنگ را تحت تأثیر خودش قرار داده است.
وی با تأکید بر اینکه تمامی تحولات در این دوره در سطوح رسانه‌ها هم رسانه‌های ملی و هم رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بازتاب و انعکاس دارد، بیان کرد: رسانه‌های داخلی به‌شدت تحت تأثیر ماجرای سقوط فاو و چرایی این حادثه غیرمترقبه هستند. به نظر می‌رسد در میان افکار عمومی، باور این ماجرا و پذیرفتن آن سخت است؛ بنابراین در محافل سیاسی، اجتماعی، خانواده‌ها، همه‌جا بحث است که چرا این اتفاق افتاده است و تحلیل‌ها و شایعه‌ها بسیار زیادی را هم دامن زده است.
ایزدی افزود: به دلیل نوعی بلاتکلیفی در بخش اطلاع‌رسانی، ضعف در اطلاع‌رسانی و نبود یک سیاست رسانه‌ای روشن و مشخص به جو شایعات در جامعه دامن زده است که در دوره‌های بعدی پایان جنگ این فضا به‌شدت وجود دارد و عرصه را برای تحرکات بیشتر عناصر مخالفان جمهوری اسلامی فراهم کرده به‌طوری‌که تأثیرات منفی روحی ـ روانی قابل‌اعتنایی در بین آحاد مردم و رزمندگان را داشته است.
وی مسائل مربوط به قطعنامه 598 و سیاست ایران در قبال آن را از دیگر موضوعات مهم دیپلماسی جنگ در این مقطع زمانی بیان کرد و گفت: در این دوره چون ایران سیاست نه رد و نه قبول در ارتباط با قطعنامه 598 اتخاذ کرده و با دبیر کل سازمان ملل در تعامل برای چگونگی اجرای قطعنامه است که اخبار آن در کتاب آمده است.
ایزدی اظهار کرد: موضوع دیگری که در این دوره تحت تأثیر حمله فاو به عراق اتفاق افتاده است مباحثی است که در تعامل سپاه پاسداران با فرماندهی عالی جنگ اتفاق افتاده است و آن ضرورت ایجاد یک تغییرات و تحولات در مدیریت کلان جنگ است فرماندهان سپاه معتقدند آقای هاشمی رفسنجانی به‌عنوان فرمانده عالی جنگ باید ستادی تحت عنوان «ستاد فرماندهی کل» یا «ستاد قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا (ص)» داشته باشد تا از حداکثر ظرفیت موجود در کشور برای اداره جنگ بهره‌گیری شود.
نویسنده روزشمار پنجاه‌وپنجم در باره منابعی که برای تدوین و نگارش این کتاب استفاده شده گفت و عنوان کرد: در کتاب‌های روزشمار از اسناد اختصاصی مرکز، گزارش عملیات‌ها، دفتر راویان، اسناد اختصاصی سپاه و ارتش و همچنین سایر منابع کشور استفاده شده است. همچنین کلیه منابعی که در سراسر دنیا منتشر شده و در دسترس بوده است اعم از منابع سیاسی، منابع اقتصادی، بولتن‌ها، اسناد سازمان ملل نیز موردبررسی و بهره‌برداری قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه در این روزشمار دلایل روند حوادث و تحولات بررسی شده است، گفت: البته معمولاً رویکرد تاریخ‌نگاری مرکز در پرداختن به چرایی‌ها هم متأثر و ملهم از اسناد مربوط به چگونگی‌ها است یعنی صرفاً تحلیل‌ها ذهنی تولید نمی‌شود چیزی که متأسفانه در بخشی از آثاری در جامعه منتشر شده است بدون اینکه استناد محکمی از اسناد دوره واقعه داشته باشند یا جنگ را به‌خوبی بشناسند، بر اساس نوع نگرش سیاسی‌شان کتاب را با رویکرد تحلیلی و منطبق بر دیدگاه‌های سیاسی یا منافع امروز و یا گذشته منتشر می‌کنند که به نظر می‌آید که از واقعیت فاصله زیادی دارد.
ایزدی در خاتمه با بیان اینکه این کتاب به‌طورکلی به دو سؤال اساسی می‌پردازد، تصریح کرد: با خوانش روزشمار پنجاه‌وپنجم به چگونگی رخداد واقعه و پاسخ به برخی چرایی‌ها خواهیم رسید. این یک رویکرد است یعنی شرح ماوقع همان‌گونه که اتفاق افتاده است با جزئیات مطرح می‌شود.
وی تأکید کرد: حادثه سقوط فاو را نباید صرفاً در آن 48 ساعت ماجرا محدود کرد بلکه ریشه‌های چنین ماجرایی ریشه به مسائل و موضوعات تمام دوره جنگ به‌ویژه بعد از آزادسازی خرمشهر دارد که بخش‌هایی از آن در این کتاب آمده و البته مجلدات بعدی دوره پایان جنگ نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
