فتح ۳ در سمت راست هرچند به میدان مین برخورد، ولی با پاک‌سازی مین‌های معابر موفق شد پاسگاه زید را تصرف کند، سپس با روحیه خوب تا ساعت ۲۴ در حال پیش روی برای تصرف مثلث اول دشمن بوده است.
به گزارش تارنمای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، طبق ابلاغ قرارگاه کربلا، روز ۱۳۶۱/۴/۲۲ به‌عنوان روز آغاز عملیات (رمضان) تعیین‌شده است. اما ساعت حرکت نیروها از خاکریز خودی برای بعضی از یگان‌ها مهم است، چون با توجه به یکسان نبودن فاصله خطوط خودی با دشمن در سه قرارگاه و با احتساب یک‌زمان برای شکستن خط دشمن، حرکت یگان‌ها در یک‌زمان میسر نیست. لذا قرار شده که یگان‌ها با فاصله‌های زمانی متفاوت حرکت خود را آغاز کنند.
با توجه به اینکه در این فصل (تابستان) طول ساعات روز بیش‌تر از طول ساعات شب است، باید نیروها در اوایل تاریکی شب به خط بزنند که تا ساعات روشنی هوا (حدود ساعت ۵ صبح) فرصت انجام دادن کارها را داشته باشند. به همین دلیل مقررشده است که بعضی از یگان‌ها در بین راه نماز بخوانند.
همه یگان‌ها موظف شده‌اند که ساعت ۹:۳۰ شب به خط دشمن بزنند و یک تا دو ساعت پیش از تاریکی هوا حرکت کنند تا در زمان مقرر به خاک ریز دشمن برسند...بدین ترتیب قرارگاه فتح که نسبت به سایر قرارگاه‌ها به دشمن نزدیک‌تر است، باید دیرتر از آنها حرکت کند.
آغاز عملیات
امروز (۲۲ تیر ۱۳۶۱) عملیات رمضان در ساعت ۲۱:۳۰ آغاز شد و یگان‌های قرارگاه‌های قدس، فجر و فتح به ترتیب از شمال به جنوب به سمت دشمن پیشروی کردند.
قرارگاه قدس تنها در یک محور پیش روی کرده و خط دشمن را شکسته، اما هنوز موفق به تصرف اهداف خود نشده است. در محور دیگر یکی از تیپ‌ها بر اثر برخورد به میدان مین نتوانسته موفقیتی کسب کند.
قرارگاه فجر نیز در یک محور توانسته با چهار کیلومتر پیش روی، مواضع اولیه دشمن را پشت سر گذارد، اما در محورهای دیگر به دلیل ناهماهنگی و برخورد به میدان‌های مین و فشار دشمن، پیش روی عمده‌ای را انجام نداده است.
قرارگاه فتح با چهار یگان زبده موفق شده در دو محور تا نزدیکی هدف در عمق دشمن پیش روی کند. دو تیپ نیز که در دو جناح این قرارگاه عمل می‌کردند، توانسته‌اند خط دشمن را بشکنند و مقدار قابل‌توجهی پیش روند.
قرارگاه فتح به‌عنوان تلاش اصلی عملیات در سمت چپ منطقه عملیاتی قرار دارد که عمدتاً از یگان‌های سپاه تشکیل‌شده است که عبارت‌اند از فتح ۳ (تیپ ۱۷ قم از سپاه)، فتح ۲ (تیپ ۸ نجف اشرف از سپاه)، فتح ۱ (تیپ ۱۴ امام حسین (ع) از سپاه و تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی از ارتش) و فتح ۴ (تیپ ۲۵ کربلا از سپاه).
تصرف پاسگاه زید
فتح ۳ در سمت راست هرچند به میدان مین برخورد، ولی با پاک‌سازی مین‌های معابر موفق شد پاسگاه زید را تصرف کند، سپس با روحیه خوب تا ساعت ۲۴ در حال پیش روی برای تصرف مثلث اول دشمن بوده است.
فتح ۲ نیز به‌منظور سرعت دادن به کار و غافل‌گیر کردن دشمن، تنها از یک معبر استفاده کرده و سریعاً با شکستن خط دشمن، دژ آنها را به تصرف درآورده و تا آخرین دقایق امروز (ساعت ۲۴) به‌سرعت در حال پیشروی به سمت نوک کانال ماهی در ۳۰ کیلومتری عمق منطقه نبرد در اطراف نهر کتیبان که از شط العرب منشعب شده، می‌باشد.
فتح ۱ نیز در سمت چپ فتح ۲ به‌سرعت موانع را پشت سر گذاشت و تا آخرین ساعت در حال پیشروی به‌طرف کانال ماهی بوده است.
فتح ۴ نیز که حد جنوبی قرارگاه فتح را بر عهده دارد، بعد از مقداری پیشروی، به مواضع مستحکم دشمن و میدان مین برخورد و درحالی‌که دشمن از روی دژ بر منطقه تسلط داشت و آتش سنگینی را بر نیروهای این تیپ فرومی‌ریخت اما باوجوداین، فتح ۴ باتحمل تلفاتی، حدود ساعت ۲۴ موفق به شکستن خط دشمن شده است.
شرح وقایع عملیات از اولین دقایق روز ۲۳ تیرماه ۱۳۶۱
قرارگاه قدس
در قرارگاه قدس باوجود تلاش‌های سخت قدس ۱ (تیپ بعثت)، پیش روی مقدور نشده و فرمانده قرارگاه به‌ناچار تصمیم گرفته است تا جناح راست قدس ۲ (تیپ ثارالله) را که به دلیل عدم پیش روی تیپ بعثت، آسیب‌پذیر شده بود، با احداث خاکریزی از خط خودی تا دژ عراق، تأمین کند که این اقدام صورت گرفت و تیپ بعثت دژ عراق را هم پشت سر گذاشت ولی باز به علت مشکلات ناشی از عدم تأمین هر دو جناح و فشار مضاعف دشمن، به پشت دژ عراق بازگشت.
دشمن که پاتک‌های خود را از صبح شروع کرده است، به‌تدریج سازمان‌یافته‌تر و منسجم‌تر حمله می‌کرد تا اینکه در ساعت ۱۴ در یک جنگ تن‌به‌تن، قسمتی از دژ و همچنین قسمتی از خاکریز تازه احداث‌شده را تصرف کرد و بدین ترتیب جناح شمالی مواضع متصرفه با تهدید جدی روبه‌رو شده است.
برای مقابله با این تهدید، یک گردان از تیپ بعثت وارد عمل شد ولی به محاصره دشمن درآمد و تلفات سنگینی دید. همچنین دشمن با بهره‌گیری از شصت تانک و نفربر، پاتک سنگینی را از سمت کوشک آغاز کرد که با واکنش شدید و به‌موقع نیروهای خودی مواجه شد و باتحمل تلفات فراوان و از دست دادن ۱۵ تانک و نفربر مجبور به عقب‌نشینی شد.
قرارگاه فجر
فجر ۱ که چهار کیلومتر پیش روی کرده، همچنان منتظر الحاق با دو جناح خود است و فجر ۴ (تیپ امام سجاد) که نتوانسته است از میدان مین عبور کند، سرانجام در ساعت ۱ بامداد با عبور از معبر یگان‌های مجاور، پیش روی کرده است.
فجر ۲ (تیپ امام جوادالائمه) نیز که در آغاز دچار مشکلاتی شده بود، خط دشمن را شکسته و زیر آتش شدید با عبور از موانع متعدد توانسته است بیش از ۳ کیلومتر پیش روی کند.
فجر ۳ هم که احتیاط فجر ۴ است، وارد عمل شده ولی کاری از پیش نبرده است. با توجه به فشار دشمن، نیروهای این قرارگاه نتوانستند الحاق کنند و تا ساعت ۱۲ پس از عقب‌نشینی، در خطوط اولیه دشمن مستقرشده‌اند.
دشمن برای عقب راندن نیروهای خودی از این موضع نیز در ساعت ۱۶ پاتک سنگینی اجرا کرد ولی با مقاومت نیروهای خودی مواجه شد و باتحمل تلفات سنگین، عقب‌نشینی کرد.
در این روز نیروهای قرارگاه فجر ۲۰۰ نیروی عراقی را به اسارت درآوردند؛ و ۱۲۰ تانک و نفربر را نیز منهدم کردند یا به غنیمت گرفتند. همچنین ۸۰۰ تن از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند.
قرارگاه فتح
قرارگاه فتح نیز که تا آخرین دقایق شب گذشته موفقیت‌های خوبی را به دست آورده بود، در اولین ساعات امروز از سمت راست و از محدوده فتح ۲ (تیپ ۱۷ سپاه قم) با پاتک سنگین دشمن مواجه شد و از پیش روی بازمانده است.
فتح ۳ (تیپ ۸ نجف از سپاه) نیز در ادامه موفقیت‌های شب گذشته، تا انتهای کانال ماهی پیش رفت و پس از طی مسیر چند کیلومتری، پس از یک درگیری شدید با نیروهای تیپ ۳۰ زرهی عراق در نهر کتیبان، به سمت شمال حالت پدافندی گرفته ولی عدم الحاق با نیروهای فتح ۲، از سمت راست این یگان نگران‌کننده است.
فتح یک نیز توانسته است تا ضلع شمالی کانال ماهی پیش رود و اهداف خود را تصرف کند. قرارگاه فتح ۴ (تیپ ۲۵ کربلا از سپاه) که با مشکلات فراوانی خط دشمن ر ا شکسته است، توانسته با استفاده از سوار زرهی، از حاشیه آب‌گرفتگی به عمق مواضع عراق رخنه کند و از اولین پل روی کانال ماهی گیری بگذرد و در آن‌سوی کانال با تصرف سرپل، مواضع پدافندی بگیرد.
محاصره و عقب‌نشینی فتح ۲ (تیپ ۸ نجف اشرف)
در ساعت ۸ صبح نیز عراق در پاتک سنگینی با یک تیپ که تازه به منطقه آورده است؛ توانست ارتباط بین نیروهای پیش تاز و عقبه تاکتیکی فتح ۲ را مسدود و نیروهای پیشتاز را محاصره کند. نیروهای فتح ۲ که تلفات سنگینی را در محاصره متحمل شدند، ناچار به پشت جاده زید-بوبیان عقب‌نشینی کرده‌اند.
از سوی دیگر، دشمن تهاجم گسترده‌ای را نیز در خط حد فتح ۴ آغاز کرد و با فشار تانک‌های خود، نیروهای فتح ۴ را از روی پل اول کانال ماهی به عقب زد و قصد داشت تا فتح ۱ را از سمت چپ به محاصره درآورد که با تدبیر فرمانده قرارگاه، دستور عقب‌نشینی صادر شد. بدین ترتیب آن عده از نیروهای قرارگاه فتح نیز که در منطقه باقی‌مانده بودند، در عصر امروز (۱۳۶۱/۴/۲۳) به پشت جاده بوبیان-زید عقب‌نشینی کردند.
در این مرحله هرچند که نیروهای خودی از ۲۷ کیلومتر مواضع متصرفه عقب‌نشینی کردند ولی تلفات و خسارات سنگینی بر دشمن وارد آورده‌اند.
روز پایانی اما نسبتاً آرام مرحله اول عملیات
امروز (۱۳۶۱/۴/۲۴) نیروهای خودی هرچند اجرای مانوری را در برنامه نداشتند ولی در یک مورد عملیاتی را در حد یک تیپ با موفقیت انجام دادند و در دفع پاتک‌ها نیز موفق بودند.
در اوایل صبح امروز عراق با واردکردن نیروهای جدید در محدوده قرارگاه قدس، به مواضع تیپ ثارالله حمله کرد و خاکریزی را که این تیپ در شب گذشته تصرف کرده بود، باز پس گرفت. با توجه به اهمیت این خاکریز، فرمانده قرارگاه کربلا تصمیم گرفت به هر نحو که شده، مجدداً آن را به تصرف درآورد، لذا در یک هماهنگی قرار شدنیروهای تیپ ۳۳ المهدی از قرارگاه فجر و تیپ بعثت از قرارگاه قدس و یک گردان از لشکر ۱۶ زرهی این خاک ریز را تصرف کنند...
در ساعت ۱۴:۳۰ با یک حمله سریع، موضع ازدست‌رفته مجدداً به تصرف نیروهای خودی درآمد.
در مرحله اول عملیات از ۲۲ تیر تا شروع مرحله دوم عملیات، ۷۱ تانک و نفربر به غنیمت گرفته شد، همچنین ۸۵ دستگاه تانک و نفربر و ۱۲ توپ منهدم شد و ۲۷۰۰ تن از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و حدود ۸۳۰ تن نیز به اسارت درآمدند.
منبع:
لطف‌الله زادگان، علی‌رضا، عبور از مرز؛ تعقیب متجاوز با عملیات رمضان: روزشمار جنگ ایران و عراق (کتاب بیستم) تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ سوم ۱۳۸۹، صفحات ۲۲۹، ۲۳۰، ۲۳۲،۲۴۶، ۲۴۷، ۲۴۸، ۲۶۳، ۲۶۴
