ارتش عراق در این تهاجم پایانی امیدوارانه در استان ایلام پیشروی می‌كرد و نوار مرزی را تا عمق چند ده كیلومتر اشغال كرده بود...
به گزارش تارنمای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، جنگ در روزهای نهایی وارد مرحله‌ای جدید شد و در تحولی تعیین‌کننده، پایان آن رقم خورد. ابتدا برتری نیرو و تجهیزات ارتش عراق در وضعیت خاصی کارآمد شد و كفه‌ی موازنه‌ی قدرت به سمت دشمن سنگین شد، اما بار دیگر نیروهای انقلابی نظام جمهوری اسلامی غلبه ایمان بر ابزار را نشان دادند و ابتكار عمل را از دشمن گرفتند. از آخر خرداد تا اواخر مرداد 1367، حكومت عراق با به‌کارگیری سازمان مجاهدین خلق ایران (منافقین) و ارتش تقویت‌شده‌ی خود، به سرزمین ایران اسلامی ازجمله مهران حملات متعددی كرد. رزمندگان جمهوری اسلامی در مقابل این حملات به مقابله برخاستند و متجاوزان را به فرار واداشتند.
پس از آن‌كه جمهوری اسلامی ایران در 27 تیر 1367، پذیرش قطع‌نامه‌ی 598 را اعلام كرد، حاكمان بغداد بار دیگر خوی تجاوزگری خود را آشكار كردند و همانند آغاز جنگ، به منطقه‌ی وسیعی از مناطق مرزی استان ایلام حمله كردند، اما مردم ایران فراتر از معیارهای كلاسیك و فارغ از قیدوبندهای سازمان‌های نظامی، وارد عرصه‌ی كارزار شدند. عراقی‌ها با این تصور كه پذیرش قطع‌نامه عزم ملی ایرانیان را متلاشی و آسیب‌پذیری جمهوری اسلامی را تشدید كرده است، پیش‌بینی می‌كردند كه با وارد آوردن یك ضربه‌ی نظامی مؤثر، مناطق مهمی را تصرف خواهند كرد. یگان‌های ارتش عراق با این پندار، اول مرداد 1367، هم‌زمان از چهار محور به استان ایلام حمله كردند:
1. محور مندلی - سومار - تنگه كوشك - ایوان
2. محور ترساق - میمك - صالح‌آباد - سه‌راه كمربندی (سه‌راهی جندالله) - ایلام
3. محور زرباطیه - مهران - تنگه‌ی ترشابه
4. محور علی‌غربی - چیلات - دهلران - تنگه‌ی تینه - زرین‌آباد
در محور زرباطیه - مهران - تنگه‌ی ترشابه، هدف اصلی دشمن بعد از اشغال شهر مهران، عبور از تنگه‌ی ترشابه و الحاق با نیروهای شمالی در تنگه‌ی كنجانچم و تأمین دو جناح منطقه‌ی عملیاتی بود. قوای اشغالگر، با این هدف، پس از عبور از خط پدافندی لشكر 16 قزوین توانستند از طرف بهرام‌آباد، شهر مهران را تصرف و تا سه‌راهی صاحب‌الزمان نفوذ كنند. سپس به‌سوی تنگه‌ی ترشابه به حركت درآمدند تا با گسترش دامنه‌ی مناطق اشغالی در عمق خاك ایلام، مواضع خود را تثبیت كنند.
درحالی‌که ارتش عراق در این تهاجم پایانی امیدوارانه در استان ایلام پیشروی می‌كرد و نوار مرزی را تا عمق چند ده كیلومتر اشغال كرده بود، مردم دلاور و شهادت‌طلب ایلام وارد عرصه شدند و با هدایت و فرماندهی لشكر 11 درحالی‌که ارتش عراق در این تهاجم پایانی امیدوارانه در استان ایلام پیشروی می‌كرد و نوار مرزی را تا عمق چند ده كیلومتر اشغال كرده بود، مردم دلاور و شهادت‌طلب ایلام وارد عرصه شدند و با هدایت و فرماندهی لشكر 11 امیرالمؤمنین (ع) در چهار محور هجوم دشمن به مقابله با متجاوزان پرداختند.
در محور سوم - یعنی مهران - اگرچه طولانی‌ترین درگیری رخ داد، اما این درگیری شدت چندانی نداشت. در این محور، 3 گردان سپاه و رزمندگان غیور دو ایل ملكشاهی و شوهان زیر نظر لشكر 11 امیرالمؤمنین (ع) در برابر مهاجمان صف‌آرایی كردند و به مقاومت پرداختند. در این محور، پس از بسته شدن مسیر پیشروی دشمن، آتش درگیری شعله‌ور و جنگ‌وگریزی آغاز شد كه تا دو هفته ادامه داشت. سپس با پیوستن نیروهای تازه‌نفس كه از محور‌های دیگر آزاد شده بودند و پشتیبانی هلی‌كوپترهای حماسه‌ساز هوانیروز ارتش، خسارت سنگینی به قوای دشمن به‌ویژه به نیروهای زرهی‌اش وارد شد و دشمن به‌ناچار عقب‌نشینی كرد. اما در راه بازگشت، به دلیل مسدود شدن جاده، ناگزیر خود را از طریق دشت به تنگه‌ی كنجانچم و رضاآباد رساند و در مدخل سه‌راه كمربندی ایلام - مهران به نیروهای محور صالح‌آباد پیوست. در این محور نیز فشار سنگین رزمندگان اسلام - با کمک‌خلبانان قهرمان هوانیروز - دشمن را به عقب‌نشینی دیگری تا ارتفاعات غرب مهران در نزدیكی مرز واداشت.
منبع: مهران در تحولات جنگ ایران و عراق
