روای پیشکسوت و پژوهشگر دفاع مقدس با بیان اینکه مجموعه کتاب‌های تاریخ شفاهی دفاع مقدس ، دفاع صرف از تاریخ جنگ تحمیلی نیست، اظهار کرد: ورود به تاریخ شفاهی در پاسخ به سوالات مربوط به دوران دفاع مقدس بود.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد، تحقیقات و نشر معارف دفاع مقدس و مجاهدت‌های سپاه، یدالله ایزدی روای پیشکسوت و پژوهشگر دفاع مقدس در مراسم رونمایی از جلد دوم و سوم کتاب «راه» (تاریخ شفاهی دفاع مقدس – روایت محسن رضایی) ضمن ارائه گزارش مختصری درباره روند طراحی، اجرا و تدوین این کتاب، گفت: مرکز اسناد تقریباً همزاد انقلاب اسلامی است و از اولین روزهای پس از وقوع انقلاب، در دفتر سیاسی سپاه بخش‌هایی شکل گرفت که وظیفه خود را نگارش تاریخ درحال وقوع می‌دانست و با وقوع جنگ، مرکز به این نتیجه رسید که باید مستندات این واقعه بزرگ را همزمان با روند وقوع آن جمع‌آوری کند.
ایزدی درباره تاریخچه شکل‌گیری این مرکز و فعالیت در راستای تدوین تاریخ جنگ تحمیلی، توضیح داد: همزمان با عملیات فتح‌المبین در سال 1361 افرادی از دفتر سیاسی سپاه که بعداً به آنها گفته شد «راوی» در کنار فرماندهان حضور داشتند و همه ابعاد و جزئیات عملیات‌ها را از بالاترین رأس تصمیم‌گیری تا پایین، جمع‌آوری و همراه با همه اسناد و منابع و نقشه‌ها و ابلاغیه‌ها، در این مرکز تجمیع می‌کردند و بر این مبنا مرکزی تشکیل شد که بعدها «مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس» نام گرفت.
این نویسنده حوزه دفاع مقدس درباره ایده گردآوری و تدوین تاریخ شفاهی دفاع مقدس در این مرکز نیز گفت: با همه گران‌سنگی و منحصر به فرد بودن اسناد و منابع مرکز، مدیران به این نتیجه رسیدند که اینها همه وجوه جنگ را بازگو نمی‌کند؛ چراکه جنگ ابعاد بسیار متنوعی دارد و بر این اساس حدود ۱۷-۱۸ سال قبل، مرکز به این تصمیم رسید که یک‌بار دیگر سراغ افراد مؤثر جنگ برود و از آنها سؤالات اساسی جنگ را بپرسد. سؤالاتی مهم که باید پاسخ داده شود و این زمینه ورود مرکز به حوزه تاریخ شفاهی شد.
ایزدی همچنین درباره اهمیت روایت محسن رضایی از دفاع مقدس نیز اظهار کرد: محسن رضایی از شهریور 1360 یعنی یک سال پس از وقوع جنگ، فرمانده کل سپاه پاسداران شد و یک سال اول جنگ نیز مسئول اطلاعات سپاه بود. بنابراین او یکی از اصلی‌ترین مسئولین در درون این ساختار است. مرحوم آقای دکتر اردستانی (رئیس اسبق این مرکز) که این پروژه را اجرا کرد، پس از حدود 50 – 60 جلسه گفت حالا می‌فهمم چرا خداوند محسن رضایی را در جنگ به شهادت نرساند؛ باید یک نفر می‌بود تا یک‌بار دیگر جنگ را روایت کند.
وی با اشاره به تهیه 5000 ساعت گفت‌وگو با فرماندهان جنگ، از شخص محسن رضایی و حلقه اطراف او، تا فرماندهان قرارگاه‌ها، یگان‌ها و ... توسط مرکز اسناد، ادامه داد: هیچکس در کشور نمی‌توانست با این فرماندهان طرف گفت‌وگو شود الا این مرکز که همراه آنان در پیچ و خم حادثه جنگ حضور داشته است. تصمیم مرکز هم این بود که در جریان تهیه مصاحبه‌ها باید یک گفت‌وگوی نقادانه صورت گیرد. نباید کاری کنیم که بگویند «نشستند و گفتند و برخاستند»! لذا نقدی که امروز در جامعه مطرح است، آن زمان مد نظر دوستان ما در مدیریت مرکز اسناد نیز بود. بنابراین ادعا می‌کنم که مجموعه تاریخ شفاهی و روایت محسن رضایی، گفته‌ای توام با نقد و پرداختن به چرایی برخی حوادث است. در مجموعه تاریخ شفاهی، پاسخی که فرماندهان می‌دهند فقط دفاع صرف از یک تاریخ درخشان قابل مباهات نیست، بلکه اگر نقدی وارد بوده ما تلاش کردیم خود به آن توجه کنیم.
این پژوهشگر و راوی دفاع مقدس درباره کتاب تاریخ شفاهی محسن رضایی نیز توضیح داد: دو جلدی که رونمایی شد درواقع یک کتاب بوده که به خاطر حجم آن در دو مجلد چاپ شده است و حاصل ۳۱ جلسه گفت‌وگو است. جلد اول کتاب «راه» مربوط به مسائل امنیتی کشور بود و آقای رضایی بعنوان مسئول اطلاعات سپاه، مباحثی را مطرح کرد و کتاب از جلد دوم وارد مباحث جنگ می‌شود. تقریباً شش ماه از جنگ را در بر می‌گیرد. این کتاب تبیین می‌کند که عراق چرا به ایران حمله کرد؟ آیا ما نشانه‌های وقوع آن را فهمیدم یا نه؟ و همینطور دفاع در محورهای مختلف مثل آبادان، خرمشهر، سوسنگرد، شمال خوزستان، استان ایلام و کرمانشاه، در این کتاب مورد بحث قرار گرفته است. تعدادی از فرماندهانی هم که در این محورها با دشمن جنگیده‌اند، در جلسات حضور داشتند و با روش گفت‌وگوی «هم‌روایی» و به موازات محسن رضایی روایت کردند.
ایزدی در پایان با اشاره سبک نگارش کتاب که بصورت نقل قول مستقیم تدوین شده تا اصالت گفته‌ها حفظ شود و نویسنده جز در مقدمه توضیحی اضافه نکرده است افزود: امیدواریم پس از چاپ این دو جلد باقی کتاب‌ها زودتر به دست پژوهشگران و علاقه‌مندان برسد.
