با گذشت بیست روز از آغاز بیت‌المقدس، فرماندهان سپاه و ارتش سرانجام پس از چند روز بحث و بررسی، طرح نهایی مانور مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس را بعدازظهر امروز تصویب کردند.
ﻋﻤﻠﯿﺎت «ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس» که در اداﻣﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ عملیات‌های آزادﺳﺎزى ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎﻟﻰ ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﻃﺮاﺣﻰ و اﺟﺮا ﺷﺪ، ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺼﻠﻰ ﺟﺪﯾﺪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎزی را در روﻧــﺪ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻰ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد. در پی ﭘﯿﺮوزى اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت و آزادﺳﺎزى ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ، ﺗﺤﻮﻟﻰ راﻫﺒﺮدى در روﻧﺪ ﺟﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻰ ﻋﺮاق در دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ اﻫﺪاف تجزیه‌طلبانه‌اش در اﯾﺮان و ﺑﺮاﻧﺪازى ﻧﻈﺎم ﻧﻮﭘﺎى ﺟﻤﻬﻮرى اﺳــﻼﻣﻰ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ آزادى ﺧﺮﻣﺸــﻬﺮ ﺟﺮاﺣﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاﺛﺮ اﺷﻐﺎل آن ﺑﺮ روح و ﺟﺴﻢ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان وارد ﺷﺪه ﺑﻮد، اﻟﺘﯿﺎم ﯾﺎﻓﺖ و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﺎد ﺷﮑﺴﺖ و ﺣﻘﺎرت ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﺪام و ﭘﯿﺮوزى ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺷﺪ. اﯾﻦ روﯾﺪاد ﻣﻬﻢ ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﺛﺒﺎت ﺳﯿﺎﺳﻰ در داﺧﻞ اﯾﺮان و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪاى و ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﺸﻮر ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻰ ﻋﺮاق را ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮى ﺗﻬﺪﯾﺪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می‌آمد، ﺑﻪ ﮐﺸﻮرى بی‌ثبات ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد. با توجه به اینکه عملیات بیت‌المقدس از دهم اردیبهشت سال 1361 تا سوم خردادماه 1361 انجام شد، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس بر آن شده است تا اتفاقات این رویداد بزرگ و مهم را به‌صورت روزبه‌روز از کتاب روزشمار جلد نوزدهم جنگ ایران و عراق با عنوان «آزادسازی خرمشهر» به‌صورت گزارش بیان کند.
حمله ارتش عراق در نوار مرزی جنوب کوشک به نیروهای خودی و عقب‌نشینی اجباری به مواضع قبلی خود
ارتش عراق که با مشاهده تثبیت مواضع قوای ایران از پاسگاه کیلومتر٢٥ تا شمال شلمچه و خرمشهر و نیز تحرکات روزهای اخیر قوای قدس‌های ٤، ٥ و ٢ در پیشروی به‌سوی مرز، تلاش نیروهای ایران از محور کوشک ـ کیلومتر٢٥ برای نفوذ به داخل خاک عراق را محتمل می‌دید، در یک اقدام پیشگیرانه، حدود ساعت ٠٥:٠٠ بامداد، از دو محور به‌طرف مواضع پدافندی یگان‌های ایران حمله‌ور شد. در محور اول که از کوشک تا ١٠ کیلومتری جنوب آن را در برمی‌گرفت، تیپ٢٥ مکانیزه، تیپ٣٧ زرهی، تیپ٤١٨ پیاده و یک گردان کماندویی عراق به مواضع پدافندی قدس٤ (تیپ٤١ ثارالله (ع) سپاه و تیپ٥٨ ذوالفقار ارتش) و قدس٢ (تیپ٢ زرهی لشکر١٦ ارتش) حمله کردند، اما با مقاومت و آتش شدید نیروهای خودی در ٦٠٠ متری مواضع آنان متوقف شدند. تبادل آتش تا ساعت ١٧:٠٠ ادامه داشت و از این ساعت دشمن ضمن اجرای آتشی ضعیف، به مواضع قبلی خود بازگشت.
در محور دوم که از شش کیلومتری شمال تقاطع جاده حسینیه و دژ مرزی شماره ٩ تا چهار کیلومتری جنوب آن را شامل می‌شد، تیپ١٥ مکانیزه، تیپ٢٦ زرهی و تیپ٤٨ پیاده عراق با همراهی آتش شدید توپخانه به مواضع قدس٥ (تیپ٢١ امام رضا (ع) سپاه و تیپ٣٧ زرهی ارتش) و فتح١ (تیپ١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) سپاه و تیپ١ زرهی لشکر٩٢ ارتش) حمله کردند. در این حمله که با آتش شدید توپخانه، خمپاره و تانک‌های دشمن همراه بود، نیروهای خودی به مقابله برخاستند و ضمن انهدام ١٦ تانک، به غنیمت گرفتن ٤ نفربر و اسیر کردن ٢١ عراقی و وارد آوردن تلفاتی به نیروهای دشمن، یگان‌های ارتش عراق را متوقف کردند. در ساعت ١٦:٠٠، عراقی‌ها مجدداً حمله کردند که این بار نیز با تحمل تعدادی کشته و زخمی و از دست دادن ٥ تانک مجبور به عقب‌نشینی شدند. در جریان حمله امروز دشمن، از نیروهای خودی نیز ٦ نفر به شهادت رسیدند.[1]
از سوی دیگر به گزارش منابع خودی اگرچه صبح امروز دشمن از جناح غربی پاسگاه شهابی (شمال طلائیه قدیم) ٥/١تا ٣ کیلومتر به سمت جنوب عقب‌نشینی کرد، اما این پاسگاه همچنان زیر دید و تیر نیروهای عراق است.[2]
بمباران مواضع نیروهای ایران در منطقه عملیات بیت‌المقدس توسط هواپیماهای دشمن
امروز هواپیماهای عراق در چندین نوبت مواضع نیروهای ایران در منطقه عملیات بیت‌المقدس را هدف قرار دادند و تعدادی از رزمندگان را شهید یا مجروح کردند. ٣ فروند از این هواپیماها با آتش نیروهای خودی سرنگون شدند.
به گزارش نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی، جنگنده‌های عراقی در ساعات ٠٥:٤٨ تا ١٨:٥٤ امروز ٢٥ سورتی پرواز در جبهه جنوب به‌صورت تجاوز مرزی و بمباران داشتند. (٣) از این تعداد پرواز، ٥ مورد در محور قرارگاه قدس (جفیر و کوشک) در ساعات ٠٧:١٥ تا ١٧:٠٠ اتفاق افتاد که تلفات جانی در پی نداشت. (٤) در محور قرارگاه فتح (نوار مرزی جنوب جاده حسینیه) نیز در ساعت ١٢:٤٠ هواپیماهای دشمن منطقه استقرار یکی از آتشبارهای توپخانه خودی در مقابل ایستگاه حسینیه را بمباران کردند که براثر آن تعدادی از رزمندگان شهید یا مجروح شدند. (٥) از محور قرارگاه نصر (منطقه شمال جاده شلمچه ـ خرمشهر) هم گزارش شد در ساعت ١١:٤٠ پس‌ازاینکه یک هواپیمای عراقی به پخش اعلامیه در منطقه گرمدشت مبادرت کرد، یک هواپیمای دیگر این منطقه را زیر آتش قرار داد و عده‌ای را شهید یا مجروح کرد.[3]
همچنین، ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی در اطلاعیه شماره ٩١٢ خود اعلام کرد که در ساعات ١٤:٢٢،١٤:٤٠ و ١٧:٠٣ امروز ٣ فروند از هواپیماهای مهاجم دشمن در حوالی آبادان هدف آتش نیروهای خودی قرار گرفته و سرنگون شدند.[4]
تصویب طرح نهایی مانور مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس
فرماندهان سپاه پاسداران محسن رضایی، رحیم صفوی، حسن باقری، غلامعلی رشید، مجید بقایی، حسین علایی و محمدابراهیم همت، به همراه سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش، برای تعیین مانور نهایی چهارمین مرحله از عملیات بیت‌المقدس، که قرار است به‌زودی با هدف تکمیل محاصره خرمشهر و سپس آزادی آن از دست اشغالگران عراقی اجرا شود، از ساعت ١٠ صبح امروز در قرارگاه کربلا تشکیل جلسه دادند.
به‌این‌ترتیب و بر اساس این طرح که محسن رضایی آن را تشریح کرد، قرارگاه نصر و قرارگاه فجر در همان محورهایی که اکنون درحال شناسایی منطقه (قرارگاه نصر در شرق نوار مرزی و قرارگاه فجر در غرب نهر عرایض) هستند برای اجرای عملیات مرحله چهارم آماده می‌شوند؛ ولی دو تیپ قرارگاه فتح از نوار مرزی شمال شلمچه و حاشیه غربی آن به محور جاده اهواز ـ خرمشهر منتقل می‌شوند و باید خود را برای عملیات در این محور آماده کنند. محسن رضایی دراین‌باره نیز اظهار داشت: «شناسایی‌ها [ی انجام‌شده] زیاد به هم نمی‌خورد؛ فقط قرارگاه فتح به اینجا می‌آید.» وی همچنین در پایان جلسه گفت: «قرارگاه فتح اینجا [حدفاصل جاده اهواز ـ خرمشهر و نهر عرایض]، قرارگاه فجر اینجا [غرب نهر عرایض] و قرارگاه نصر هم اینجا [شرق نوار مرزی شلمچه] عمل کند.»[5]
تداوم فشارها برای پایان دادن به جنگ در صورت تن ندادن حکومت عراق به پذیرش حقوق ایران
سخنگوی شورای عالی دفاع با ابراز رضایت از دستاوردهای عملیات بیت‌المقدس و اظهار امیدواری به نتیجه نهایی آن هشدار داد که در صورت تن ندادن حکومت عراق به پذیرش حقوق ایران، ناگزیریم برای پایان دادن به جنگ فشار خود را به این حکومت ادامه دهیم. وی همچنین اظهار تمایل عراق و حامیانش به برقراری صلح را دروغ خواند و با تأکید بر اینکه آن‌ها می‌خواهند به این بهانه نیروهای عراقی را در خاک ایران نگه دارند، اعلام کرد ما صلح می‌خواهیم، اما نه به آن قیمتی که یک حربه دائمی به دست امپریالیست و صهیونیست بدهیم.[6]
بازدید یک هیئت از دیپلمات‌های خارجی مقیم تهران از هویزه
به گزارش خبرنگار روزنامه کیهان، صبح امروز یک هیئت از سفرا، کارداران و وابستگان بیش از ٣٠ سفارت خارجی در تهران وارد اهواز شدند. هنگام ورود این هیئت به اهواز حجت‌الاسلام موسوی جزایری، امام‌جمعه این شهر در سخنانی اظهار داشت: «شما امروز آثار جنایات صدام را مشاهده خواهید کرد و خواهید دید چگونه مناطق مسکونی ما را بمباران کرده و همه موازین انسانی و وجدانی و بین‌المللی را زیر پا گذاشته‌اند. »
اعضای هیئت مذکور سپس با حضور در محل فرمانداری دشت آزادگان در شهر سوسنگرد با نحوه تجاوز قوای صدام به شهرهای مختلف این شهرستان آشنا و پس‌ازآن عازم هویزه شدند و از نزدیک آثار جنایات متجاوزان بعثی را مشاهده کردند. آنگاه حجت‌الاسلام ناطق نوری وزیر کشور ضمن خوشامدگویی به آنان اظهار داشت: «هدف این نیست که امروز تنها ببینید صدام در هویزه چه کرده، بلکه هدف این است که شما رسالت سفیربودن خود را در انتقال این جنایات به کشورهای خود ایفا کنید و متوجه شوید ابر جنایتکارانی که دم از حقوق بشر می‌زنند از چه کسانی حمایت می‌کنند.» وزیر کشور افزود: «با عنایت خدا پس از پیروزی در این جنگ که در آستانه آن هستیم برای آزادی قدس با ملت‌های مسلمان جهان حرکت می‌کنیم تا برای همیشه استکبار جهانی و امپریالیسم غرب و شرق و صهیونیسم را به زباله‌دان تاریخ بسپاریم.»[7]
بی‌بی‌سی: هدف از حمله امروز ارتش عراق در منطقه کوشک، برهم زدن تدارکات قوای نظامی ایران برای ادامه پیشروی به‌سوی خرمشهر است
رادیو بی‌بی‌سی در برنامه شامگاهی خود ضمن نقل اطلاعیه نظامی عراق درباره حملات امروز ارتش این کشور در منطقه کوشک، که در آن ادعا شده است نیروهای ایران از خط مقدم جبهه شمال خرمشهر عقب رانده‌شده‌اند، گفت: «طی هفته گذشته در جبهه جنگ ایران و عراق فعالیت چشمگیری دیده نمی‌شد. ایران به‌احتمال بسیار سرگرم تحکیم مواضع خود بود و ایجاد خطوط ارتباطی و ارسال وسایل از شمال شاید ضمن این کار طرحی برای یورش به‌سوی خرمشهر نیز در کار بوده باشد. بنابراین، حمله متقابل عراق به‌احتمال بسیار به‌منظور شکستن مواضع ایران و برهم زدن تدارکات در دست اجرای آن بوده است. این حمله درعین‌حال نشان می‌دهد که عراق در نگه‌داشتن بندر خرمشهر مصمم است.»[8]
کریستین ساینس مانیتور: پیروزی ایران در جنگ با عراق خطرناک‌تر از عواقب حمله اسرائیل به جنوب لبنان است
کریستین ساینس مانیتور ضمن اعلام این مطلب که دولت‌های عرب، پیروزی ایران در جنگ با عراق را خطرناک‌تر از عواقب حمله اسرائیل به جنوب لبنان می‌دانند، به شرایط دشوار سوریه در صورت حمله اسرائیل و نیز کمک‌های نظامی مصر به عراق اشاره کرد و نوشت رئیس‌جمهور مصر برای افزایش کمک‌های خود به عراق منتظر نتیجه نبرد خرمشهر خواهد ماند.[9]
منابع:
[1] سند شماره ٧٧٢٥ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات عملیات قرارگاه مرکزی کربلا به فرماندهی قرارگاه مرکزی کربلا، ٣١/٢/١٣٦١؛ و - سند شماره ١٤١٦٩٩ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای رکن٢ لشکر١٦ زرهی ارتش در قرارگاه قدس، شماره ٥٧٥، ٣٠/٢/١٣٦١؛ و - سند شماره ٧٦٧٥ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش روزانه اطلاعاتی رکن٢ لشکر٩٢ زرهی ارتش، ٢٩/٢/١٣٦١؛ و - اکبر هاشمی رفسنجانی، پس از بحران (کارنامه و خاطرات سال ١٣٦١)، به اهتمام فاطمه هاشمی، تهران: نشر معارف انقلاب، چاپ سوم ١٣٨٦، ص٨٢.
[2] سند شماره ١١٨١٠٣ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد اطلاعات عملیات قرارگاه قدس به اطلاعات عملیات قرارگاه مرکز، ٢٩/٢/١٣٦١.
[3] سند شماره ٧٧١٣ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: خلاصه اطلاعاتی رکن٢ ارتش در قرارگاه نصر، شماره ٣٩، ٣١/٢/١٣٦١.
[4] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه خبرها و گزارش‌ها (ایران در ٢٤ ساعت گذشته)، شماره ٦١، ٣٠/٢/١٣٦١، ص٣، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ٣٠/٢/١٣٦١.
[5] سند شماره ٥٠٠٠/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: (تصمیم‌گیری نهایی در مورد مانور قرارگاه‌ها) عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ٢٩/٢/١٣٦١، نوار شماره ٢٨٠٩)، عبدالله درویشی، صص١٣ - ١؛ و - سند شماره ٣٨/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص٣١٥.
[6] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه خبرها و گزارش‌ها (ایران در ٢٤ ساعت گذشته)، شماره ٦٢، ٣١/٢/١٣٦١، صص ٧ ـ ١، ٣٠/٢/١٣٦١.
[7] روزنامه کیهان، ٣٠/٢/١٣٦١، ص٢.
[8] واحد مرکزی سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، ٢٩/٢/١٣٦١، ص٦، به نقل رادیو بی‌بی‌سی، ٢٩/٢/١٣٦١.
[9] واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، ٢٩/٢/١٣٦١، صص ٢ و ٣، به نقل از رادیو صدای امریکا، ٢٩/٢/١٣٦١.
