روزشمار
يكشنبه
5 فروردين 1358
26 ربيع الثاني 1399
25 مارس 1979
491
با پايان كار هيأت اعزامي‌به سنندج ظهر امروز اين هيأت با هواپيما سنندج را به قصد تهران ترك كرد . ( 1 ) آخرين گفتگوها و مذاكرات اين هيأت در سنندج قبل‌از‌ظهر امروز انجام شد . پس از خاتمه اين مذاكرات و قبل از حركت به سمت تهران ، هيأت مزبور اطلاعيه‌اي صادر كرد كه در آن آمده است :
« هيأت اعزامي رهبر عالي قدر انقلاب اسلامي، آيت‌الله‌العظمي‌امام خميني براي بررسي و اتخاذ تصميم نسبت به حوادث جاري سنندج ساعت 21 و 30 دقيقه روز اول چهارشنبه فروردين ماه 1358 وارد سنندج شد و بي‌درنگ تماس و گفتگو با مردم و علماي اعلام كردستان و چهره‌هاي سرشناس مذهبي ، سياسي و اجتماعي را آغاز كرد . در اين تماسها و گفتگوها علاوه بر‌آشنايي با رنجها و محروميتهاي مردم منطقه كردستان اين نتايج نيز به دست آمده است :
حوادث اسفبار سنندج كه منجر به شهادت جمعي از برادران مسلمان گرديد ، از هيجان و التهابي ناشي شده كه دستهاي غرض‌آلود از آن بهره گيري كرده است . در مجموع اين حوادث ، رد پاي توطئه‌اي به چشم مي‌خورد كه با شايعه بي‌اساس و مغرضانه درباره تخليه سيلو آغاز شد و با تيراندازي مرموز به سوي گروهي از مردم در مقابل استانداري اوج داده شده است . در اين ميان تحريكات و تبليغاتي كه مردم را براي دريافت اسلحه و مهمات به هيجان آورده بود ، زمينه را براي دخالت و بهره‌گيري عوامل رژيم سابق و مغرضان ديگري كه پيروزي انقلاب اسلامي ايران را با منافع خود در تضاد مي‌بينند آماده ساخته و توانستند اين آشوب پرخسارت را به وجود آورند و با حمله به مراكز ژاندارمري و پادگان نظامي‌سنندج و تصرف راديو و تلويزيون و مراكز ديگر دولت قانوني انقلاب اسلامي، ضايعات تاسف‌آوري به وجود آورند . خوشبختانه سرعت عمل رهبري انقلاب و هوشياري مردم شريف و آزاده سنندج و حسن‌نيت جمعي از رهبران كرد مانع توسعه آشوب و تحقق اهداف مغرضان و آشوب‌طلبان شد .
مطلب بسيار مهمي‌كه در جريان مذاكرات چند روزه هيأت با مردم كردستان به دست آمد اين است كه كم‌اطلاعي آنان از اهداف و برنامه حكومت عدل اسلامي‌در زمينه تامين همه آزاديهاي اساسي براي مردم هر منطقه در تعيين سرنوشت خويش ، باعث دلهره و شتاب آنان شده و اگر مي‌دانستند كه رهبري انقلاب اسلامي‌از پيش و به حكم وظيفه اسلامي‌و انساني تصميم گرفته تبعيضها و مظالم رژيم ستمگر پهلوي در مورد برادران كرد و ديگر برادران ايران را ريشه‌كن كند ، چنين زمينهاي در اختيار مغرضان فتنه‌انگيز قرار نمي‌گرفت .
ما با صراحت و صداقت كامل به برادران و خواهران كردستاني اعلام مي‌كنيم كه انقلاب اصيل اسلامي ايران تحقق آرمانهايي را به اين شرح تضمين مي‌كند : 1 - در تدوين و تصويب قانون اساسي ايران ، شما نيز شريك و سهيم خواهيد بود و در اين قانون حقوق همه مردم ايران از جمله مردم شريف كردستان تامين خواهد شد ؛ 2 - مردم كردستان براي اشاعه فرهنگ اصيل كردي آزادي كامل دارند و زبان كردي در كنار زبان فارسي در مناطق كردنشين رسميت خواهد يافت ؛ 3 - در كردستان همچون استانهاي ديگر امور منطقه با اراده و انتخاب مردم اداره خواهد شد و هيچ مقام اداري به آنان تحميل نخواهد شد ؛ 4 - به مردم كردستان همه‌گونه امكان داده مي‌شود تا منابع اقتصادي منطقه را در راه رفاه خود بدون هيچ‌گونه استثمار به كار گيرند ؛ 5 - براي مردم كردستان همچون مردم سراسر كشور حق دخالت در سياست عمومي‌و تصميم‌گيري در سرنوشت مملكت بدون هيچ‌گونه تبعيض رعايت مي‌گردد ؛ 6 - دولت اسلامي‌مركزي حمايت بي‌دريغ اقتصادي و اجتماعي از مردم مرحوم و مستضعيف كردستان را در رأس برنامه‌هاي خود قرار خواهد داد و در جبران عقب‌ماندگيهاي گذشته آنان ، كوشش به عمل خواهد آورد ؛ 7 - به آزادي كردستان در استفاده از لباس و انجام سنتهاي خاص كردي كمترين خدشه و خلل وارد نخواهد آمد . »
در ادامه اين اطلاعيه آمده است : « در مذاكره با نمايندگان گروههاي مختلف ، همچنين مقرر گرديد شورايي مركب از 5 نفر اداره موقت امور شهر را براي مدّت يك هفته به عهده گيرد و با برگزاري انتخابات عمومي، شوراي منتخب مردم را براي اداره امور شهر به مدت شش ماه تعيين كند . علاوه بر اين ، هيأت اعزامي‌از دولت موقت اسلامي‌خواست كه بازداشت شدگان حوادث اخير آزاد شوند . اين خواسته فوراً مورد قبول قرار گرفت و به مرحله اجرا درآمد . علاوه بر اين مقرر گرديد اماكني از قبيل فرودگاه و ستاد ارتش و تلويزيون كه به اشغال گروههاي مختلف درآمده به مسؤولان قانوني تحويل داده شود و حداكثر كوشش به عمل آيد تا سلاحهايي كه در حواث به دست گروهها و افراد غير‌مسؤول افتاده به مقامات مسؤول مسترد گردد و از هر نوع برخورد نامطلوب با برادران ارتشي جلوگيري به عمل آيد . » ( 2 )
492
امروز قبل از اينكه هيأت اعزامي‌سنندج را ترك كند به جز اعلاميه هيأت مزبور اعلاميه ديگري نيز به امضاي صدرحاجسيدجوادي ، ابراهيم يونسي‌بانه ، احمد مفتي‌زاده ، يوسف اردلان و چند نفر ديگر انتشار يافت كه روزنامه اطلاعات آن را با عنوان " اولين اعلاميه كميته موقت اداره سنندج " به اين شرح درج كرد :
بسمه تعالي ؛ بر اثر ارشاد و راهنمايي حضرت آيت‌الله‌العظمي‌طالقاني با توجه به علاقمندي كليه نمايندگان گروهها و سازمانهاي سياسي و ستاد عمليات انقلاب در سنندج در زمينه پيدا كردن راه حل فوري براي مشكلات اداره شهر سنندج و حفظ امنيت كه از ضروريات ادامه زندگي است ، در جلسه متشكله در تاريخ يكشنبه پنجم فروردين ماه با حضور آيت‌الله طالقاني، دكتر بهشتي، هاشمي‌رفسنجاني ، صدرحاجسيدجوادي وزير كشور ، بني‌صدر و يونسي با " نمايندگان شوراي موقت انقلاب در سنندج و ستاد عمليات سلامي " در محل دانشكده تربيت دبير تشكيل شد در اين موارد توافق حاصل شد :
1 - كميته‌اي مركب از پنج نفر كه دو نفر آن منتخب شوراي موقت انقلاب و دو نفر منتخبين ستاد عمليات انقلاب اسلامي‌و ( كميته انقلاب اسلامي‌مفتي زاده ) و يك نفر منتخب حضرت آيت‌الله‌العظمي‌طالقاني از بين كردهايي كه فعلاً در كردستان اقامت ندارند ، به عنوان كميته موقت اداره شهر سنندج تشكيل مي‌گردد . براي هر يك از اعضاي اصلي از طرف منتخبين يك نفر علي‌البدل انتخاب مي‌گردد ؛ 2 - كميته موقت اداره شهر سنندج بلافاصله مسؤوليت حفظ نظم را در سراسر شهر عهده‌دار خواهد گرديد و مسؤول جلوگيري از هرگونه حادثه در شهر مي‌باشد و انتخابات شوراي موقت شهر سندج را عهده‌دار مي‌گردد ؛ 3 - كميته موقت اداره شهر موجبات اعادة وضع عادي شهر و باز شدن ادارات و دكاكين و موسسات عمومي‌را فراهم خواهد كرد ؛ 4 - تصميمات كميته موقت بايد در صورت‌مجلسها به امضاي حاضران ثبت شود و اكثريت آرا قابل اعتبار مي‌باشد ؛ 5 - با تشكيل كميته موقت اداره شهر ، شوراي موقت انقلاب و ستاد عملياتي انقلاب اسلامي‌منحل اعلام مي‌شود و حق هيچ‌گونه مداخله در اداره امور شهر را ندارند . ( 3 )
در همين جلسه آيين‌نامه انتخاباتي شوراي اداره شهر سنندج نيز تهيه و تدوين شد كه بجز تعيين روال اجراي انتخابات ، عمده مفاد آن عبارت است از :
- شوراي موقت شهر سنندج مركب از 11 نفر منتخبين ساكن شهر سنندج خواهد بود كه براي مدت شش ماه انتخاب مي‌شوند .
- انتخاب نمايندگان شوراي موقت با راي مخفي و مستقيم به وسيله كساني كه به سن 18 سال رسيده‌اند ، اعم از اناث و ذكور صورت مي‌گيرد .
- كليه آرا مأخوذه مدت يك هفته در كيسه‌هاي لاك و مهر شده محفوظ خواهد ماند كه عندالاقتضا در صورتي كه اعتراضات كتبي به انتخابات واصل گرديد و انجمن مركزي نظارت ، اعتراضات را قابل توجه تشخيص دهد ، مجددا جريان قرائت آرا تجديد خواهد شد .
- منتخبين يازده‌گانه بلافاصله پس از انتخاب ، وظايف اداره شهر بخصوص حفظ امنيت شهر و رسيدگي به شكايات مردم و حفظ هماهنگي بين سازمان هاي دولتي را عهده‌دار خواهند شد و بلافاصله شوراي موقت اداره شهر سنندج منحل گردد .
- انتخابات حداكثر ظرف يك هفته از اين تاريخ بايد انجام گيرد . ( 4 )
493
درباره روند و نتايج فعاليت چند روزه هيأت اعزامي‌به سنندج روزنامه كيهان چنين گزارش
داد : بحران سنندج كه در آغاز سال نو مي‌رفت تا ابعاد نگران‌كننده و وسيعي پيدا كند با ورود هيأت به سرپرستي آيت‌الله‌العظمي طالقاني به اين شهر و مذاكرات سه روزه با گروههاي مختلف سياسي ، مذهبي و رزمنده رو به آرامش گذاشت و از ديروز ( 5/1/58 ) اين شهر آرامش خود را بازيافت و مغازه‌هاي سنندج به نشانه پايان درگيري فعاليت عادي خود را از سر گرفتند .
هيأت اعزامي‌با مذاكراتي كه با نمايندگان گروههاي مذهبي و سياسي كردستان انجام داد با برقراري آتش‌بس به بحران موجود سنندج و درگيري مردم اين شهر و برخي نظاميان داخل پادگان خاتمه داد و به دنبال آن 141 زنداني و گروگان از طرف پادگان آزاد گرديدند . هيأت اعزامي همچنين دو كميته انقلابي اين شهر به سرپرستي علامه احمد مفتي زاده و حجت‌الاسلام صفدري را كه منشأ بروز اختلافات و وقايع سنندج شناخته شده بودند ، منحل كرد و تا انتخاب 11 نفر اعضاي شوراي شهر كه اداره امور شهر را به عهده خواهند گرفت ، يك شوراي موقت 5 نفري مركب از دو نفر جناح وابسته به احمد مفتي زاده ، دو نفر از شوراي موقت انقلاب سنندج ( شورايي كه در 28 اسفند تشكيل شد . ) و يك نفر نماينده آيت‌الله‌العظمي طالقاني تشكيل گرديد . اين شورا بر جريان انتخاب اعضاي شوراي شهر نظارت خواهد داشت .
به دنبال پايان درگيري و فروكش كردن بحران در سنندج يك مقام مطلع گفت : در حال حاضر برخورد مردم با نظاميان پادگان سنندج از بين رفته است اما استقرار يك گروه نظامي‌در جنب پادگان و مدخل راه مريوان كه به بازرسي و ضبط اسلحه از مردم مبادرت مي‌ورزند ، موجب نگراني شده است . صديق‌كمانگر سخنگوي شوراي موقت انقلاب سنندج در مورد احتمال برخورد مجدد مردم با نظاميان گفت : « گروههاي سياسي و مردم شهر حسن‌نيت كامل دارند و همه به قول و وعده آيت‌الله طالقاني اطمينان دارند و مردم كينه‌اي نسبت به برادران ارتشي خود در دل‌ندارند ، اما مُصراً مي‌خواهند كه حجت‌الاسلام صفدري سرپرست يكي از كميته‌هاي منحل شده انقلابي و فرماندهان نظامي‌پادگان مجازات گردند . »
براساس گزارش مزبور : « آمار رسمي‌بيمارستانها تاكنون تعداد كشته‌شدگان حوادث اخير سنندج را 99 نفر نشان مي‌دهد » ( 5 )
494
حزب دمكرات كردستان ايران شاخه مهاباد با انتشار اطلاعيه‌اي درباره حوادث سنندج اين‌گونه اعلام موضع كرد :
توطئه‌هاي ضدخلقي و ارتجاعي در كردستان
هم‌ميهنان ، مردم شرافتمند كردستان! همچنان كه اطلاع داريد ، بار ديگر عوامل ارتجاع و ضدخلقي جهت خنثي كردن ماهيت انقلابي خلقهاي ايران بويژه خلق كرد ، دست به توطئه جديدي زده‌اند و با عنوان نمودن مسائلي مذهبي و دادن فرمان جهاد توسط ( صفدريها ) و ( شاطر محمدها ) بر عليه اهل تسنن ، مي‌خواهند در ميان برادران و خواهران ايراني شكاف ايجاد نمايند و بدين وسيله بهتر به مقاصد پليد خود نائل شوند . عناصر بازمانده رژيم ارتجاعي شاهنشاهي هر روز در صددند
با توطئه‌هاي خائنانه مسير مبارزات حق‌طلبانه خلق كرد را كه در قلب تاريخ نقش بسته است ، از جريان اصلي [ خود ] منحرف نمايند . حمله عده‌اي از نظاميان پادگان سنندج با سلاحهايي از قبيل خمپاره ، تانك و هلي‌كوپتر و ريختن خون صدها نفر از مردم بي‌دفاع و ويران نمودن منازل آنها و اماكن عمومي‌كاري ناجوانمردانه و نابخشودني است . خلقهاي ايران آگاهند كه خلق كرد هيچ‌گاه نخواسته و نمي‌خواهد با عنوان كردن مسائل مذهبي از قبيل تشيع و تسنن به اتحاد و يگانگي خلقهاي ايران خدشه‌اي وارد نمايد ولي دشمنان خلق كرد و ديگر خلقهاي ايران مي‌خواهند كه از اين راه كمافي‌السابق در خدمت امپرياليسم باقي بمانند . بدين سبب ما هرگونه توطئه‌اي عليه انقلاب خلق كرد را محكوم كرده و با آن مبارزه خواهيم كرد و از دولت انقلابي مهندس بازرگان انتظار داريم كه مسببين فاجعه شهرستان سنندج و نيز عناصر ضدانقلابي و نوكران امپرياليسم را كه مانع پيش برد اهداف ملي و انقلابي مي‌گردند ، مجازات نمايند .
حزب دمكرات كردستان ايران ، سازمان مهاباد ، 5/1/1358 ( 6 )
495
حوادث سنندج و تاثير آن در بحران اقليتهاي قومي‌در ايران مورد توجه محافل خبري است و دربارة آن حساسيت نشان داده مي‌شود . از جمله راديو بي‌بي‌سي طي تفسيري در مورد آخرين وضعيت سنندج گفت : « به دنبال توافقي بين كردها و نمايندگان دولت مركزي ايران اوضاع سنندج آرام شد … اما در تهران كميته‌اي از حقوقدانان و روحانيون كه مشغول تنظيم قانون اساسي جديد مي‌باشند ، همگي از فارسي‌زبانان مي‌باشند و از گزارشهاي نخستين چنين بر مي‌آيد كه هيچ ماده‌اي در قانون اساسي براي خودمختاري غيرفارسي‌زبانان در نظر گرفته نشده بود ، ولي اينك بروز اغتشاش در سنندج مركز استان كردستان ، دولت را وادار به توجه به تقاضاهاي اقليتها كرده است . امتيازهاي عمده‌اي كه كردها به آن دست يافته‌اند ، عبارتند از : انتخاب استاندار كرد براي كردستان ، تعهد دولت به مسأله تدريس زبان كردي در كنار زبان فارسي در مدارس منطقه و تضمين شركت آنان در تدوين قانون اساسي كشور . قانون اساسي جديد خودمختاري محدودي را به استان كردستان خواهد داد ولي به هر حال شوراي انتخابي كردها كه اكثراً سني هستند جانشين كميته انقلابي كنوني سنندج كه اكثرا اعضايش مسلمان شيعه‌اند ، خواهد شد .
جريان مذاكرات دولت و كردها هم توسط اقليتهاي ايران دنبال مي‌شد و گزارش شد كه تظاهراتي در حمايت از كردها در بلوچستان ، خوزستان و برخي از قسمتهاي آذربايجان صورت گرفت . هيچ‌يك از اقليتهاي ايران تاكنون تقاضاي جدّي استقلال را مطرح نكرده‌اند ، اما همه آنها مايل به‌اندازه‌اي خودمختاري براي حفظ زبانهايشان و نيز اداره امورشان هستند . بعضي قبايل صحراگرد و نيمه صحراگرد خواستار آزادي براي حركت [ كوچ ] در سرزمينهايي خواهند بود كه تعلق به آنها داشت ، ليكن اكنون به كشاورزي اختصاص يافته است . در شمال‌شرقي ايران ، تركمنها صدها هكتار از زمينهاي زراعي را از زمان انقلاب تاكنون مجدداً اشغال كرده‌اند . مذهب هم عامل ديگري است و تركمنها ، بلوچها ، عربهاي خوزستان و نيز كردها پيرو روش تسنن هستند و همه آنان نگرانند كه شايد موقعيت فيزيكي جمهوري اسلامي‌به معناي مركزيت قويتر قدرت فارسي زبانان در تهران يا قم باشد . براي آرام كردن بعضي از اين اقليتها بود كه مهندس بازرگان نخست‌وزير همراه با وزراي مشاور و دفاع يعني اميرانتظام و دريادار احمد مدني به سفر در بعضي مناطق ايران پرداخت .
به احتمال زياد توافقهاي كردها با دولت ، زمينه طرح خودمختاري غيرفارسي‌زبانان ديگر را فراهم خواهد كرد و چنان به نظر مي‌رسد كه دولت ايران اكنون متوجه قدرت تقاضاي خودمختاري منطقه‌اي شده است و آماده است كه اين تقاضاها را قبول كند . مذاكرات با كردها مي‌بايست ديگر اقليتها را دلگرم سازد و اين اميد را به وجود آورد كه نوعي فدئوريكي محدود حاصل شود . » ( 7 )
خبرگزاري فرانسه نيز در تحليلي از اوضاع كردستان و مذاكرات بين هيأت اعزامي‌از تهران و كردها ، گزارش داد : « آذريها در شمال‌غرب ، تركمنها در كناره درياي‌خزر و بلوچها در جنوب‌شرقي و حتي اعراب خوزستان در سكوت ، تحول اين شورش محلي را كه پايان آن ممكن است به عنوان نمونه تلقي شود ، دنبال مي‌كنند . » ( 8 )
راديو كلن نيز گفت : « چنان كه از قرائن برمي‌آيد ، شعله‌هاي يك قيام مسلحانه كه مي‌رفت تا در استان كردستان به حريقي خطرناك تبديل شود ، فعلاً رو به خاموشي گذاشته است و صلح و توافق در اين بخش از كشور ايران حكفرما شده است . » ( 9 )
همچنين روزنامه فايننشال تايمز در تفسيري نوشت : « طرح هفت ماده‌اي توافق شده بين رهبران كرد و نمايندگان كرد و نمايندگان مذهبي و دولتي گرايشهاي تجزيه‌طلبانه در كردستان و ديگر استانها را در روزهاي قبل از رفراندوم آرام مي‌كند . » ( 10 )
راديو مسكو نيز در بخش خبري خود اعلام كرد : « به دستور شاه سابق ، منابع هنگفتي بطور پنهاني براي تامين مخارج گروه‌بنديهاي توطئه‌گر و براي پشتيباني از جنبشهاي جدايي خواه كه به مبارزه خود عليه دولت ايران شدت داده‌اند ، وارد كشور مي‌شود . » ( 11 ) اين راديو افزود : « شاه سابق هنوز هم اميدوار است كه به كشور بازگردد و بدين منظور با كمك سياي آمريكا به اقدامات مجدانه‌اي دست مي‌زند . » ( 12 )
496
با پيدا شدن بهانه و فضاي مناسب آتش زير خاكستر درگيري مسلحانه در تركمن‌صحرا شعله‌ور شد . بر اساس گزارشهايي كه به سپاه پاسداران مركز رسيد عصر روز يكشنبه 5/1/58 يك سيگارفروش تركمن به اتهام گران‌فروشي به وسيله دو عضو كميته شهر گنبدكاووس به محل كميته جلب شد و به دنبال اين واقعه گروهي از دوستان و آشنايان وي در اطراف كميته اجتماع كردند و به اعتراض پرداختند و به داخل شهرباني هجوم بردند كه با مقاومت افراد شهرباني و كميته مواجه مي‌گردند كه در نتيجه تيراندازي يك جوان 19 ساله تركمن به نام ارازمحمود دردي‌پور كشته و يك نفر ديگر نيز مجروح مي‌شود . در پي اين حادثه ، معترضين ساختمان شهرباني را به محاصره در آوردند و شعار " برادر تركمن ، برادرت كشته شد . را سردادند . افراد شهرباني و كميته مستقر در مقر " شهرباني براي متفرق كردن آنها مبادرت به تيراندازي هوايي مي‌كنند كه با اين شليك هوايي ، شهر كاملاً متشنج گرديد و تيراندازيها درسراسر‌منطقه آغاز‌شد كه تا صبح ( 6/1/58 ) ادامه داشت . » ( 13 )
در گزارش سازمان چريكهاي فدايي در اين باره چنين آمده است : « يكي از مامورين كميته‌امام شهر گنبد ، يك روستايي تركمن را كه سيگار مي‌فروخت ، بازداشت مي‌كند و مي‌خواهد او را به اتهام قاچاق به كميته ببرد ، چند نفر رهگذر به عمل او اعتراض مي‌كنند . مامور كميته سلاح مي‌كشد و سيگارفروش فراري مي‌شود . به دنبال اين واقعه در كشمكشهاي بعد ي كه بين مردم و ماموران كميته پيش مي‌آيد ، يك نفر از اهالي شهر با گلوله ماموران كميته شهيد مي‌شود و يك نفر ديگر مجروح مي‌شود . جسد را به شير و خورشيد مي‌برند . از طرف روحانيون شهر و مردم براي گرفتن جسد به شير و خورشيد مراجعه مي‌شود ولي كميته جسد را تحويل نمي‌دهد ، مبادا تظاهرات و زد و خورد پيش آيد » . ( 14 )
گزارش ديگري از سپاه پاسداران حاكي است : « با متشنج شدن اوضاع شهر ، عناصر وابسته به سازمان چريكهاي فدايي خلق و گروه كثيري از جوانان تركمن و اعضاي ستاد كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن اقدام به سنگربندي كردند . وضع شهر كاملاً غيرعادي بود و مردم در حالت وحشت و اضطراب به سر مي‌بردند . حدود ساعتهاي 8 و 9 شب صداث شليك گلوله از طرف باغ ملي به گوش مي‌رسيد كه حاكي از درگيري بين پاسداران انقلاب و گروههاي مخالف بود . » ( 15 )
در هر صورت ، احساسات ناسيوناليستي تركمنها تحريك شد و با تشديد آن وضعي انفجارآميز پديد آمد و با وجود اين كه در اين شب آرامش نسبي در منطقه برقرار بود ، اما بسياري با اضطراب و دلهره‌اي سنگين در انتظار فردا و وقوع يك جنگ مسلحانه بودند .
497
مهندس بازرگان نخست‌وزير دولت موقت در اجتماع عظيم مردم تبريز از عملكرد كميته‌هاي انقلاب انتقاد كرد و در اين باره گفت : « پس از پيروزي انقلاب ، ما در برابر دو پديده و يا دو امر تازه قرار گرفتيم . از يك طرف ، زبانها و قلمها باز شد و مردم آن چه در دل دارند ، مي‌گويند و مي‌نويسند و از طرف ديگر پديده ديگر ، ملت است كه دست و پا درآورده و به راه افتاده است . ملّت كميته‌ها درست كرده و كميته‌ها در كار دولت هم دخالت مي‌كنند . اين دو پديده و دو حالت چيز كاملاً تازه‌اي است كه قبلاً وجود نداشت و دولت را از هر جهت در تنگنا و ناراحتي و گله و درددل قرار داده است و اين اولين مسأله‌اي است كه دولت با آن روبه‌رو شد و من هم در يكي از صحبتهاي تلويزيوني از آن گله كردم . بايد اول به سراغ آنها برويم . اول بايد دست و پاي آنها را ببنديم . »
به نوشته روزنامه كيهان در اين موقع مردم نسبت به سخنان نخست‌وزير شديداً ابراز احساسات كردند . اميرنظام با خنده گفت : « اين درد دل همه بود . »
بازرگان در بخش ديگري از سخنان خود گفت : « علماي ما وارد ميدان شدند [ و ] با احساس تعهد و مسؤوليت در برابر مردم به مديريت پرداختند . [ و ] كميته‌ها را در دست گرفتند . منتهي (قدري هم كه هميشه در نوسان است . ) تا آن جا پيش مي‌روند كه رئيس و مسؤول فلان اداره را كه از تهران فرستاده مي‌شود ، بازداشت مي‌كنند و يا او را در خانه‌اش نگه مي‌دارند و رئيس و مسؤول ديگري را برمي‌گزينند و چون حسن‌نيت هم هست ، ما هم تحمل مي‌كنيم . » ( 16 )
498
انعقاد پيمان صلح مصر با اسرائيل به سخنان امام خميني به نحو زير مورد تقبيح قرار گرفت : « مصر با قبول اين صلح ، وابستگي خود را به دولت استعمارگر آمريكا آشكارتر نمود . از دوست شاه سابق ايران بيش از اين نمي‌توان انتظار داشت … ايران خود را همگام با برادران مسلمان كشورهاي عربي دانسته و خود را در تصميم‌گيريهاي آنان شريك مي‌داند . ايران صلح سادات و اسرائيل را خيانت به اسلام و مسلمين و برادران عرب مي‌داند و موضعهاي سياسي كشورهاي مخالف اين پيمان را تأمين مي‌كند . » ( 17 )
499
وزارت امور خارجه ايران با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد : « امضاي قرارداد صلح بين مصر و اسرائيل بدون توجه به خواستهاي مشروع ملت فلسطين و بدون شركت فعّال نمايندگان خلق فلسطين در آن به معناي صحه‌گذاردن بر تجاوزطلبيهاي صهيونيسم بين‌المللي و پايمالي هميشگي حقوق مردم فلسطين است و مغاير با موازين بين‌المللي و اصول منشور ملل متحد از جمله عدم اشغال سرزمين ديگران با توسل به زور و قطعنامه‌هاي 242 و 338 شوراي امنيت درباره بحران خاورميانه است . اين قرارداد كه متاسفانه توسط دولت كنوني مصر و دولت غاصب اسرائيل تحت نظر و قيادت ايالات متحده آمريكا تنظيم شده است ، نتيجه‌اي جز استقرار اسرائيل در سرزمينهاي اشغالي اعراب و تثبيت آن به عنوان يك دژ سياستهاي استعماري در منطقه و تحكيم سيطره ايالات متحده در آن ندارد . »
در اين بيانيه اضافه شده است : « دولت موقت انقلاب اسلامي ايران ، بار ديگر ضمن ابراز پشتيباني كامل و همه‌جانبه خود از ملت فلسطين و تنها نماينده بر حق آن يعني سازمان آزاديبخش فلسطين و ضمن تاييد ملل برادر عرب كه تن به ذلت پذيرش اين صلح تحميلي نداده‌اند ، امضاي اين قرارداد را محكوم مي‌كند و ضمن ابراز اين نكته كه امضاي اين قرارداد علاوه بر پايمالي حقوق ملت فلسطين به زيان خود ملت برادر مسلمان مصر و ديگر ملل منطقه است ، دول امضاء‌كننده اين قرارداد را نيز متوجه خطرات ناشي از آن براي صلح و آرامش بين المللي كرده و اعلام مي‌دارد كه هرنوع مصالحه خاورميانه بدون استيفاي حقوق ملت فلسطين و شركت كامل و همه جانبه نمايندگان آن ، از نظر ايران مردود است . ملت مسلمان ايران و دولت موقت اسلامي‌آن همه امكانات خود را براي استيفاي حقوق ملت فلسطين و مبارزه با تجاوز به حقوق آنان به كار خواهند گرفت . » ( 18 )
از سوي ديگر ، مشابه بسياري از شهرستانها ، هزاران تن از طبقات مختلف مردم تهران در يك راهپيمايي ضمن مردود شمردن قرارداد ننگين صلح مصر و اسرائيل مراتب نفرت و انزجار خود را از امپرياليسم شرق و غرب و طرفين قرارداد اعلام داشتند . راهپيمايان شعار مي‌دادند : « مرگ بر سادات، بعد از شاه نوبت سادات است . » ( 19 )
5/8/58 - كرمان تظاهرات عليه پيمان كمپ ديويد
منابع و مآخذ 5/1/1358
1 ـ روزنامه كيهان 6/1/1358 ، ص 1 .
2 ـ مآخذ شماره 1 .
3 ـ روزنامه اطلاعات ، 6/1/1358 ، ص 4 .
4 ـ سند شماره 18800 / پ . ن . مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : نوار شماره 3 ( نوار راديو سنندج ) .
5 ـ مآخذ شماره 1 ، ص 6 .
6 ـ سند شماره 209909 ، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ ، اطلاعيه حزب دمكرات كردستان ايران ، 5/1/58 .
7 ـ مآخذ شماره 4 .
8 ـ نشريه ويژه خبرگزاري پارس ، 6/1/1358 ، ص 1 خبرگزاري فرانسه .
9 ـ نشريه ويژه 7/1/1357 ، ص 13 ، راديو كلن
10 ـ مآخذ شماره 9 ، ص 8 ، راديو لندن ، فايننشال تايمز .
11 ـ مآخذ شماره 8 ، ص5 .
12 ـ مآخذ شماره 1 ، ص 8 ، راديو مسكو .
13 ـ سند شماره 1112587 ، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ ، مجموعه اسناد گنبد .
14 ـ نشريه كار ارگان سازمان چريكهاي فدايي ، سال اول شماره 4 ، 9/1/1358 ، ص 8 .
15 ـ سند شماره 30112586 ، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ ، مجموعه گنبد .
16 ـ مآخذ شماره1 ، ص 7 .
17 ـ مركز مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي، صحيفه نور ، رهنمودهاي امام خميني ( تهران : وزارت ارشاد اسلامي، جلد پنجم ، سال 1361 ) ، ص 208 .
18 ـ مآخذ شماره 1 ، ص 8 .
19 ـ مآخذ شماره 1 ، ص 4 .
