روز بيست و نهم
ادامه تلاش دشمن براي اشغال خونين‌شهر و آبادان
28 مهر 1359
10 ذيحجه 1400
20 اكتبر 1980
در بيست و نهمين روز ، درگيري خياباني در خونين‌شهر ادامه يافت و با وجود مقامات سرسختانه رزمندگان اسلام و تلفات سنگين نيروهاي عراقي ، فشار دشمن براي تصرف شهر ادامه پيدا كرد و نيروهاي زرهي دشمن از طرف پل‌نو به سمت آبادان حركت كردند . در محور آبادان ، از نيمه شب ، درگيري در كوي فرهنگيان و ايران گاز شروع شد و تانكهاي دشمن كه تا فاصله 2 كيلومتري جاده ماهشهر ـ آبادان نفوذ كردند قواي زيادي را در پشتيباني خود داشتند دشمن در محور آبادان دائم در حال تقويت نيروهايش بود . در محور سوسنگرد ، عراقيها تا دهلاويه پيشروي كرده ، سلاحهاي سنگين مستقر كرده‌اند . از سوي ديگر ، با حمله نيروهاي خودي به عراقيها در دامنه ارتفاعات ا ...اكبر ، دشمن متوقف و تلفاتي به نيروهايش وارد شد . در محور سرپل‌ذهاب ، طي درگيريهايي در ارتفاعات منطقه ، نيروهاي خودي موفق به دفع دشمن و وارد كردن تلفاتي به آنها شدند . همچنين در منطقه پيرانشهر تحركات و درگيريهايي رخ داد .
هواپيماهاي دشمن ، خارك ، آبادان و اهواز را مورد هجوم قرار دادند و خساراتي وارد كردند . نيروي هوايي ارتش جمهوري‌اسلامي طي عملياتي مواضع ستونهاي نظامي و پايگاههاي دشمن را بمباران كردند .
حملات و درگيريهاي زميني
جبهه جنوبي
در خونين‌شهر زدوخوردهاي خياباني ادامه دارد . نيروهاي زرهي دشمن از جانب پل‌نو به طرف آبادان در حركتند و نيروهاي پياده آنها از ناحية گمرك تا پشت جاده كمربندي و در خانه‌هاي كوي طالقاني مستقر هستند . 1 گزارش واحد اطلاعات سپاه حاكي است : « درگيري در خرمشهر خيلي شديد است . دشمن از طرف بندر تا سپاه سابق و از طرف راه‌اهن تا كوي طالقاني و جاده كمربندي پيش آمده است . بي‌سيم دشمن تعداد تلفات عراقيها را 500 نفر ذكر كرده است و خواستار عقب‌نشيني شده كه اجازه دادهنشده است . نيروي پياده مهاجم دشمن به خرمشهر بيش از هزار نفر است .” 2 نيروي كمكي خودي به خرمشهر رسيده ، ولي خمپاره و مهمات خمپاره 120 هنوز نرسيده است . 3 اين روزها بيشترين تلاش دشمن براي رسيدن به مسجد‌جامع ـ كه مركز و محور و پشتوانه مقاومت رزمندگان است ـ و پل خرمشهر به اوج خود رسيده است و بيشترين نيروها و امكانات در اين دو محور به كار گرفته مي‌شود . 4 همچنين نيروي دريايي ارتش ، ساعت 10 امروز اعلام كرد : « دشمن به طرف پل خرمشهر در حركت است .» 5
در محور آبادان ، از نيمه‌شب گذشته در كوي فرهنگيان و ايران گاز ، نيروي خودي و دشمن درگير بودند و شهر زير آتش توپ و خمپاره قرار داشته است . 6 به گزارش سپاه آبادان : « تانكهاي دشمن روي جاده آبادان ـ ماهشهر به فاصلة 2 كيلومتري آبادان نفوذ كرده‌اند و پشت‌سر آنها به فاصله 30 كيلومترنيروهاي عراقي مستقر هستند . نيروهاي كمكي دشمن از پلي كه در سلمانيه روي رودخانه كارون زده‌اند ، دائماً وارد جبهه مي‌شوند . تانكهاي دشمن در جبهه خرمشهر از جاده خاكي منشعب از پليس راه در قسمت كم‌عرض رودخانه كارون پل شناور شده‌اند و به طرف نيروهاي مستقر در جاده ماهشهر پيش مي‌روند .» 7 ستاد مشترك ارتش ضمن اعلام خبر : « بعدازظهر امروز جاده قديم آبادان لحظاتي آرام بود كه مردم با ماشين و پياده شهر را ترك كردند .» هشدار مي‌دهد كه : شهر آبادان در محاصره نيروهاي دشمن است و اگر نيروهاي خودي پشتيباني نشوند ، وضعيت شهر به خطر خواهد افتاد . 8
گزارش منابع موثق حاكي از استقرار واحدهايي از دشمن در روستاهاي رحمانيه قديم و رحمانيه كعبي ، غرب كارون و اواسط فاصله اهواز ـ آبادان است كه تعدادي ضدانقلاب نيز با آنها همكاري نزديك دارند . از سوي ديگر دشمن در تلاش است با فشار آتش توپخانه باعث تخليه روستاي نثاره شود
كه به فاصله كمي از روستاهاي مذكور و در شرق كارون واقع شده است . اهالي اين روستا پشتيبان جمهوري‌اسلامي هستند و در نزديكي آن جنگل انبوهي است كه براي استتار بسيار مناسب است . 9
در محور سوسنگرد « نيروهاي عراقي ـ كه قبلاً در سابله ( بين سوسنگرد و بستان ) مستقر بودند ـ امروز تا قريه دهلاويه ( 8 كيلومتري سوسنگرد ) پيشروي كرده ، تعدادي خمپاره‌انداز و سلاحهاي ديگر در خط مقدم و حدود 15 نفربر در عقب آن مستقر نموده‌اند و با پشتيباني توپخانه مستقر در بستان پيشروي مي‌كنند . دشمن از اين طريق قصد تصرف مواضعي را در سوسنگرد دارد كه بتواند نيروهاي خود را به طرف اهواز حركت دهد .» 10
در شمال سوسنگرد « حدود ساعت 11 ، حدود ساعت 11 ، نيروهاي خودي در دامنه كوههاي ا ...اكبر ( حاشيه رودخانه كرخه ) به نيروهاي عراقي ـ كه شب گذشته با شدت و سرعت آنجا را تصرف نمودند ـ حمله و با وارد كردن تلفاتي ، تعدادي تانك و خودروي آنها را منهدم نموده ، از ادامه پيشروي‌شان جلوگيري كردند . اما دشمن باز براي پيشروي تلاش مي‌كند .» 11
جبهه مياني و شمالي
در جبهه سرپل‌ذهاب ، به گزارش ژاندارمري كرمانشاه : « واحدهاي عراقي در اطراف ارتفاعات دشتك ، موش‌كور و سرآب‌گرم به نيروهاي خودي حمله كردند كه با رشادت يگانهاي خودي ، تلفات سنگيني به آنها وارد شد و مجبور به عقب‌نشيني شدند .» 12
به گزارش سپاه غرب كشور : « گروهك ضدانقلاب حزب رزگاري در اطراف كامياران ، كاني گرمله و كوه‌ويس مستقر و به سلاحهاي خمسه‌خمسه مجهز شده‌اند . اين گروهك عده‌اي را نيز براي همكاري به عراق فرستاده است .» 13
پادگان سقز اعلام كرد : « افراد مسلح ضدانقلاب براي حمله به شهر بوكان و ترجان سازماندهي شده و در آباديهاي اطراف ، براي محاصره و ورود به شهر ، مستقر گرديده‌اند .» 14
امروز براي مقابله با هرگونه اقدامي توسط گروهكهاي مسلح در مناطق جنگي شمال‌غرب كشور ، از سوي ستاد مركزي سپاه ، دستور برخورد شديد داده شد .» 15
ستاد مشترك ارتش اعلام كرد : « 1 ـ عوامل اطلاعاتي ارتش عراق با نفوذ به خاك ايران ، تحت حمايت برخي اكراد داخلي ، در منطقه جلديان مستقر گرديده‌اند و بي‌سيمي در اختيار آنها قرار گرفته كه بتوانند با اربيل و حاجي‌عمران ( از مناطق عراق ) ارتباط برقرار كنند . 2 ـ امروز دو واحد كماندو و يك آتشبار توپخانه دشمن از لشكر8 اربيل به منطقه حاجي‌عمران اعزام شدند كه قصد حملة مجدد به يگانهاي
ايراني در منطقه پيرانشهر را دارند . 3 ـ صبح امروز نيروهاي عراقي به برخي مواضع ايران در منطقه جلديان حمله كردند . ضمناً عوامل عراقي مقيم منطقه طي تماس با آنها ، از لشكر 8 خواسته‌اند آتش خود را متوجه پادگان پيرانشهر نمايد . 4 ـ دولت عراق طي پيامي از حزب دمكرات كردستان ايران خواسته كه حملات چريكي خود را هرچه شديدتر ادامه دهند .» 16
« عصر امروز 2 گروهان پياده خودي به كردهاي مسلح طرفدار عراق ، مستقر در ارتفاعات و محورهاي اصلي پيرانشهر به طرف حاجي‌عمران ، حمله كرده و خسارات زيادي به آنها وارد نمودند كه در پي آن شورشيان به منطقه تمرچين و كلات‌رس فرار كردند .» 17
حملات و اقدامات هوايي
خارك : صبح امروز دو ميگ عراقي به خارك حمله و با شليك آتشبارها فرار كردند . 18
آبادان : ساعت 22 شب گذشته ، ميگهاي عراقي به آبادان حمله كردند و پارك آبادان و گارد ساحلي را هدف قرار دادند . 19
آبادان : ستاد مشترك شوراي عالي دفاع اعلام كرد : در جريان تجاوز امروز ميگهاي عراقي به حريم آبادان و خرمشهر دو ميگ متجاوز در نتيجه آتش ضدهوايي ساقط شد و خلبانان آن به هلاكت رسيدند . 20
اهواز : صبح امروز يك هواپيماي دشمن به دو كيلومتري پل تصفيه شكر حمله كرد كه بر اثر بمباران آن ، چند نفر شهيد و زخمي شدند و دو خودرو سوخت . 21
تهران : به گزارش وزارت خارجه ، سفارت عراق دستگاهي نصب كرده كه با آن مي‌توان هواپيماهاي تي‌توپولف را هدايت و قسمتي از رادارها راكور كرد . دستگاه اصلي داخل سفارتخانه است و جعبه كوچكي مربوط به اين دستگاه روي آنتن پشت‌بام نصب شده است . 22
خلاصه اطلاعيه‌هاي ستاد مشترك ارتش
اطلاعيه 204
... نيروهاي دشمن امروز با سلاحهاي سنگين و توپخانه ، آبادان را زير آتش شديد قرار دادند . نيروهاي مسلح و نيروهاي مردمي با اجراي آتش متقابل از پيشروي مزدوران عراق به شهر آبادان جلوگيري كردند . رزمندگان هوانيروز طي يك عمليات ، 6 تانك ، 5 خودرو و 4 سنگر دشمن را در منطقه آبادان منهدم كردند . در خرمشهر نبرد خانه به خانه ادامه دارد . رزمندگان نيروي دريايي با اشكال
مجروحين را تخليه مي‌كنند . 23
اطلاعيه 206
... دلاوران هوانيروز از بامداد امروز در جبهه‌هاي غرب و جنوب توانستند 5 تانك ، 10 خودرو ، دو قبضه توپ و چند سنگر تانك و نفرات دشمن را نابود كنند . در اين حملات حدود 200 مزدور عراق به هلاكت رسيدند : در عمليات امروز هوانيروز ، 2 هلي‌كوپتر مورد اصابت گلوله‌هاي دشمن قرار گرفتند . صدمات وارده جزيي است ... 24
اطلاعيه 208
دلاوران نيروي هوايي ارتش در حملات خود از ساعت 7 روز 28/7/59 تا ساعت 7 روز 29/7/59 ، خسارات زير را به دشمن وارد كردند . 1 ـ ستونهاي نظامي دشمن مستقر در اطراف خرمشهر ، اروندرود و پادگان دژ خرمشهر و همچنين تعدادي تانك و خودروهاي زرهي دشمن در جاده آبادان ـ اهواز هدف قرار گرفتند . 2 ـ در غرب اهواز به نيروهاي عراقي خساراتي وارد شد و تعدادي تانك و خودرو هدف قرار گرفتند . 3 ـ رادار زبيده در خاك عراق 70% تخريب گرديد و به تعدادي خودروهاي زرهي در جاده و به پالايشگاهي در 13 كيلومتري زبيده خسارت وارد آمد . 4 ـ به سايتهاي سام و نفرات دشمن حمله شد و نيز در منطقه ايلام به قواي عراق خساراتي وارد و يك رادار دشمن 100% تخريب شد . 5 ـ انبارهاي مهمات شرق سليمانيه عراق 40% تخريب و تأسيسات كنار آن 100% منهدم گرديد . 6 ـ در منطقه غرب به تعداد زيادي وانت‌بار كه به سمت ايران حركت مي‌كردند ، حمله شد كه نابود شدند . 25
اطلاعيه 210
... رزمندگان هوانيروز امروز به يگانهاي پياده دشمن در منطقه كوه ا ... اكبر در جبهه سوسنگرد تاخته و سه خودروي نفرات دشمن را منهدم ساختند . 26
اطلاعيه 212
... دلاوران هوانيروز در روز 28/7 با ضربات مهلكي كه به دشمن وارد ساختند ، موفق شدند در نقاط مختلف جبهه‌هاي نبرد 3 قبضه توپ ، 13 تانك و 23 خودروي حامل مهمات و سوخت و يك دستگاه بولدوزر نيروهاي عراق را منهدم نمايند . در اين عمليات بيش از 150 نفر از نيروهاي دشمن به هلاكت رسيدند . 27
اطلاعيه
... دليران نيروي هوايي ارتش ، ظرف روز 28 مهر ، بر نيروهاي دشمن پياپي يورش بردند و
فعاليتهاي زير را انجام دادند : 1 ـ انهدام قسمتي از يگانهاي زرهي و تداركاتي دشمن در غرب كشور و همچنين انهدام يك ستاد عملياتي نيروهاي بعث در پشت رودخانه اروند مستقر در خاك عراق 2 ـ انهدام نيروهاي دشمن در غرب حلينيه در خاك عراق 3 ـ انهدام قسمتي از ستونهاي زرهي و توپخانه دشمن در نوارهاي مرزي در غرب و جنوب كشور 4 ـ انهدام قسمتي از نيروهاي دشمن در نوار مرزي غرب اهواز و حوالي خرمشهر 5 ـ انهدام قسمتي از نيروهاي توپخانه و زرهي دشمن مستقر در منطقه خرمشهر 6 ـ انهدام قسمتي از واحدهاي توپخانه ضدهوايي در حوالي آبادان و اطراف جاده اهواز ـ آبادان و همچنين نابود كردن تعدادي تانك دشمن روي جاده آبادان 7 ـ به هلاكت رسانيدن قسمتي از نيروهاي دشمن در اطراف رودخانه كرخه . 28
اطلاعيه 215
در مورخه 28/7/59 ، هنگامي كه مزدوران عراق در منطقه مرزي غرب مشغول حفر كانال و ساختن استحكامات و پياده كردن نيرو بودند ، مزدوران غيور ژاندارمري بر آنان تاختند و ضمن انهدام بولدوزر و خودرو و دو دستگاه كمپرسي حامل مهمات ، تعدادي از نفرات قواي كفر را به هلاكت رساندند . 29
خلاصه بيانيه نظامي عراق
بيانيه 90
... نتيجه فعاليتهاي نظامي واحدهاي ما در مناطق عملياتي ديشب و بامداد امروز به اين شرح است : خسارات دشمن : 132 كشته ، انهدام 8 تانك ، دو پايگاه موشكي ، 2 خودروي حامل مهمات ، به غنيمت گرفتن يك انبار بزرگ مخابرات ، چهار مخزن مهمات ، 50 خودرو سالم ، دو خوروي حامل مهمات ، 3 توپ صحرائي و تعدادي توپ 106 . خسارات ما : 24 كشته ، 2 خودرو .
هوايي : يك فروند هواپيماي دشمن در منطقه مركزي جبهه سرنگون گرديد . 30
بازتاب حملات و درگيريها
راديو لندن : آخرين گزارشها حاكي است كه از سرعت پيشرفت نيروهاي عراقي براي تصرف شهر آبادان كاسته شده زيرا حملات هوايي ايران باعث عقب‌نشيني نيروها شده است . هواپيماهاي ايراني يك پل موقت نيروبر را ـ كه عراقيها روي كارون ساخته و به هنگام خروج از خرمشهر مورد استفاده قرار
مي‌دادند ـ بمباران كردند . طرفين يكديگر را زير آتش توپخانه و خمپاره قرار داده‌اند . عراق مي‌گويد سربازان آن كشور مشغول تصفيه خرمشهر از باقي‌مانده نيروهاي ايران هستند كه همچنان مقاومت مي‌كنند . 31
راديو كلن : ... جنگ ميان دو طرف همچنان بي‌وقفه در جريان است . طبق بررسيهاي اوليه حدود يكهزار نفر از مردم غيرنظامي كرمانشاه در اثر حملات جنون‌آميز هواپيماهاي عراقي كشته شده و تعداد بي‌شماري زخمي شده‌اند . توپخانه سنگين عراق و واحدهاي موشكي اين كشور بي‌وقفه شهرهاي آبادان و خرمشهر را زير آتش گرفته‌اند و تعداد زيادي از مردم غيرنظامي را به هلاكت رسانده‌اند . طبق گزارشهاي رسيده ، مقاومت ، مردم و نيروهاي نظامي ايران در خرمشهر ـ كه جنگ به حالت خانه به خانه و تن به تن رسيده ـ بي‌وقفه ادامه دارد . 32
راديو اسرائيل : تانكهاي عراقي كه داخل خوزستان هستند ، تا پل بهمنشير ـ در حومه آبادان ـ پيش رفته‌اند ، ولي ورودشان به آبادان همچنان بي‌نتيجه مانده است . 33
روزشمار سياسي 28/7/59
امام خميني متكي بر اصل « دفع تجاوز در اسلام » قتال با صدام را وظيفه همه مسلمين اعلام كردند و با اظهار تأسف از موافقت و پشتيباني برخي دولتهاي اسلامي با رژيم عراق ، خواستار محاكمه صدام شدند . از سوي ديگر ، صدام تجاوز به جمهوري‌اسلامي را دفاع از عراق و امت‌عرب و هموار كردن راه پيروزي اعراب اعلام كرده و بر ماهيت قومي جنگ تاكيد مي‌كند .
دبيركل كنفرانس كشورهاي اسلامي به فعاليتهاي ميانجي‌گرانه خود شدت بخشيده و خواستار تشكيل هيأتي از رؤساي كشورهاي اسلامي و تلاش آنها براي خاتمه جنگ گرديده است . امريكا و متحدان غربي آن در ناتو حضور نظامي خود را در منطقه به بهانه پر‌كردن خلأ ناشي از سقوط شاه ايران و حفظ امنيت تنگه‌هرمز افزايش داده‌اند .
جمهوري‌اسلامي ايران
بيانات امام خميني در جمع سفراي كشورهاي اسلامي : ... مشكل بزرگ مسلمين اين است كه قرآن كريم را كنار گذاشته‌اند و تحت لواي ديگران درآمده‌اند ... دولت غاصب صدام بدون يك عذر موجهي در بين تمام دول عالم ، بدون اطلاع و بدون سابقه با ( از ) دريا و هوا و زمين هجوم كرد بر ايران و به خيال خودش مي‌خواست كه كشورگيري كند و خلافت مسلمين را ، يك آدمي كه به اسلام اعتقاد ندارد ، رياست مسلمين را به دست بگيرد ... بر كدام مملكت اسلامي پوشيده است اين معنا كه صدام به مابغي كرده است و طغيان كرده است و ظلم كرده است و هجوم كرده است؟ چرا ممالك اسلامي به آيه
شريفه‌اي كه مي‌فرمايد « فقاتلوا التي حتي تفي الي امر الله » عمل نمي‌كنند؟ مع‌الاسف بعضي از ممالك اسلامي . . با او اعلام موافقت مي‌كنند يا بعضي پشتيباني مي‌كنند ...
مع‌الاسف گمان مي‌كنند بعضي كه ما منزوي شده‌ايم به واسطه مخالفت با آمريكا ، خير ، آمريكا منزوي شد . ميزان ملتهاست . شما سر نيزه را از روي ملتها برداريد و مردم را آزاد بگذاريد ، ببينيد كي منزوي است؟
ما همچو سيلي خواهيم زد به صدام و حزب بعث عراق كه ديگر بلند نشود از جاي خودش . . صدام بايد محاكمه بشود ، همان‌طوري كه كارتر بايد محاكمه بشود . او براي نفع خودش عمل مي‌كرد و اين ملعون براي نفع امريكا عمل مي‌كند ... ما چه پيروز بشويم در عالم ماده و چه غلبه كنيم ، غلبه با ماست . پيغمبر اسلام هم در بعضي از جنگها شكست خورد ، لكن غلبه با او بود ... ما اين كه مي‌گوئيم بايد انقلاب ما به همه جا صادر بشود ، اين معني غلط را از او برداشت نكنند كه ما مي‌خواهيم كشورگشايي كنيم ... معني صدور انقلاب ما اين است كه همه ملتها بيدار بشوند و خودشان را از اين گرفتاري كه دارند و از اين تحت سلطه بودني كه هستند و از اين كه همه مخازن آنها دارد به باد مي‌رود و خودشان به نحو فقر زندگي مي‌كنند ، نجات بدهند . 34
بيانات امام خميني خطاب به حبيب شطي ( دبيركل كنفرانس كشورهاي اسلامي ) : الان جنگ در ايران است و اين خود دليل بر تهاجم آنها بر ماست و اگر ما مهاجم بوديم ، در عراق بوديم . بدون هيچ سابقه و بدون هيچ دليلي با پايمال كردن تمام مواضع بين‌المللي ، صدام اقدام كرد بر هجوم به ايران ...مسألة نزاع بين حكومت و حكومت نيست ، مسأله هجوم يك بعث عراقي غيرمسلم است بر يك حكومت اسلامي و اين قيام كفر عليه اسلام است و بر همه مسلمين ، قتال با او واجب است ، اگر مسلمين تكليف خودشان را عمل كنند ، ما هرگز بنا نداريم در مملكت ديگري دخالت كنيم ...
تجاوز او بر ملت خودش بيشتر از تجاوزي است كه بر ما كرده است . بر ما و شما و همه مسلمين واجب است كه او را سر جايش بنشانيد و خساراتي را كه بر عراق و ايران ، وارد شده از او مطالبه كنيد . ما دعوا با كسي نداريم ، لكن خسارات عراق و ايران را مطالبه مي‌كنيم ...
در پايان اين ديدار آقاي حبيب شطي از امام پرسيد : آيا اجازه مي‌دهند كه عده‌اي از رؤساي دولتهاي اسلامي در رأس هيأتي جهت بررسي به ايران بيايند و با شما ديدار كنند امام در پاسخ فرمودند : براي رسيدگي به جنايات صدام ، آمدن به ايران مانعي ندارد . 35
عراق
صدام : عراقيها نه تنها از مرزهاي عراق دفاع مي‌كنند ، بلكه آنها يك حمله نژادپرستانه و كينه‌جويانه به جناح شرقي امت را دفع مي‌نمايند و ... درهاي پيروزي را به روي اعراب باز مي‌كنند و راهها را براي فلسطين و جولان و همه سرزمينهاي عربي غصب شده ، هموار مي‌سازند .
... جهان نقطه‌نظرهاي ما را شنيد و آن را پذيرفت و براي او مسلم شد كه كي بر حق است و كي بر باطل ، ولي متجاوزان فارسي به تجاوز خود ادامه دادند وعراق را مجبور كردند به جنگ ادامه دهد . 36
فرستاده صدام به توكيو : عراق در جنگ پيروز است ، ولي مايل است ميانجي‌گري و حكميت هر كشوري را بپذيرد . 37
عبدالوهاب محمود ، و زير آبرساني عراق براي ديدار از هشت كشور امريكاي لاتين ، به منظور تشريح ديدگاههاي كشورش در جنگ با ايران ، بغداد را ترك گفت . وي از كوبا ، مكزيك ، گواتمالااكوادور ، ونزوئلاء ، جامائيكا و آرژانتين ديدار خواهد كرد . 38
تلاشهاي صلح
حبيب شطي ، در ملاقات با امام خميني : من طرحي دارم و آن اين كه اجازه بفرماييد هيأتي از رؤساي كشورهاي اسلامي تشكيل شود كه شما و طرف ديگر راي توافق دهيد و مسئوليت پايان بخشيدن به جنگ را به عهده آنان گذاشته تا جنگ پايان يابد و سپس مذاكرات طرفين شروع شود . به نظر من الان وقت آن است كه جنگ پايان يابد و پس از مذاكره و وقتي معلوم شد عراق است كه مي‌خواهد به جنگ ادامه دهد ، آن وقت بر امت اسلامي است كه عليه تجاوزگريهاي عراق قيام كنند . 39
حبيب شطي : اين جنگ برخلاف اصول همبستگي ملل اسلامي بوده و هدف اصلي ما برقراري صلح است و ما خود را ملزم مي‌بينيم كه با دو طرف جنگ صحبت كنيم . 40
مواضع و اقدامات كشورها
كارتر : ايالات متحده با برتري هوايي و دريايي خويش قادر است تنگه‌هرمز را همچنان باز نگه دارد ... دولت آمريكا تجهيزات و مهمات 13 هزار تفنگدار درياي و 500 فروند هواپيما را تامين و در عين حال تسهيلات نظامي مربوط به استفاده از اين نيروها را در منطقه ميسر كرده است . 41
شاه اردن در جمع افسران اين كشور : ارتش عربي ما ... به خاطر وحدت عرب جنگهايي كرده و وظيفه خود را در هر نبرد و هر رويارويي با خطر ، در قسمتهاي مختلف ميهن بزرگ عرب انجام داده است . هنگامي كه خطر متوجه هر قسمتي از جهان عرب شود ، مجموعة ما را تهديد مي‌كند . بنابراين وظيفه فداكاري و امانت ما را ملزم مي‌سازد تا روش مردانه و شرافتمندانه‌اي براي ياري برادران خود در عراق براي استرداد حقوق تاريخي مشروع در سرزمين و آبهاي خود و بازگشت سرزمينهاي اشغال شده در فلسطين ، قدس و ساير حقوق غصب شده عربي در پيش گيريد . 42
تحليلها و تفسيرها
نيويورك تايمز : جنگ يا ماهة ايران و عراق باعث ايجاد شكاف در جبهه اعراب شد ... ميان كشورهاي عربي از مديترانه تا خليج‌فارس بر حسب جانبداري از هم نژاد عرب خود در عراق و با حمايت از مسلمانان ايران شكاف افتاده است . 43
راديو امريكا : ... از شروع منازعات ايران و عراق يك‌سري مبادله و تبادل‌نظر پشت پرده ميان هم‌پيمانان امريكا و كشورهاي خليج‌فارس به عمل آمده است . در نتيجه اين تماسها اينك ناوگاني مركب از حداقل شصت فروند از كشتيهاي جنگي امريكا ، انگلستان ، فرانسه واستراليا براي حفاظت از نفت‌كشها در خليج‌فارس و تنگه‌هرمز مورد استفاده قرار مي‌گيرد . هدف ديگر اين است كه ايران و عراق از گسترش جنگ برحذر داشته شوند ... به نظر مقامات واشنگتن دليل اصلي جنگ ايران و عراق دگرگوني توازن قدرت در منطقه در نتيجه سقوط رژيم شاه و ظهور عراق قوي‌تر از قبل است . وحشت رهبري عراق از انقلاب اسلامي ايران نيز دليل ديگر است . هيچيك از طرفين مخاصمه قادر به پيروزي در جنگ و در عين حال آماده سازش يا مصالحه يا تسليم هم نيستند . 44
مآخذ 28/7/59
1 ـ « بولتن خبري » اطلاعات سپاه خوزستان . سند 001295 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ
2 ـ ستاد مركزي سپاه ( مركز فرماندهي ) . سند 050551
3 ـ ماخذ 1 ، همان
4 ـ گزارش برادر محمد قهرماني ، عضو ستاد مركزي سپاه . سند 051245
5 ـ سماجا 3 ( مركز فرماندهي ) سند 041897
6 ـ شهرباني استان خوزستان . سند 001298
7 ـ ماخذ 1 ، همان .
8 ـ سماجا . سند 001308
9 ـ ماخذ 1 ، همان .
10 ، 11 ـ شهرباني جمهوري‌اسلامي ( ستاد هماهنگي ) . سند 001297
12 ـ ماخذ 8 ، سند 041894
13 ـ ماخذ 2 ،
14 ـ سماجا 3 ( مركز فرماندهي ) . سند 041892
15 ـ ماخذ 2 ، سند 041899
16 ـ سماجا ( ركن 2 ) . سند 001301
17 ـ پيشين
18 ـ روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 129/7/59 . خبرگزاري پارس .
19 ـ ماخذ 1 ، همان .
20 ـ روزنامه انقلاب اسلامي ، 29/7/59
21 ـ ماخد 1 ، همان .
22 ـ وزارت امور خارجه ، سند 001302
23 ، 24 ، 25 ، 26 ـ ماخذ 18 ، همان .
27 ـ روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 30/7/59
28 ، 29 ـ روزنامه اطلاعات ، 1/8/59
30 ـ خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 29/7/59 ، راديو صوت‌الجماهير ( 28/7/59 )
31 ، 32 ـ خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 29/7/59
33 ـ ماخذ 20
34 ـ وزارت ارشاد اسلامي ، صحيفه نور ، جلد 13 ، ص 123
35 ـ پيشين ، ص 128
36 ـ ماخذ 30 ، همان
37 ماخذ 31 ، راديو لندن
38 ـ ماخذ 20 ، خبرگزاري يونايتدپرس
39 ، 40 ـ ماخذ 20
41 ـ ماخذ 31 ، راديو كويت
42 ـ ماخذ 31
43 ـ ماخذ 20
44 ـ ماخذ 31
