روز بيست و هفتم
پاسخ منفي آقاي رجايي به تقاضاي ملاقات كارتر
26 مهر 1359
8 ذيحجه 1400
18 اكتبر 1980
در بيست و هفتمين روز ، تلاش رزمندگان اسلام براي عقب زدن نيروهاي عراقي در محورهاي مختلف خونين‌شهر ادامه يافت و دشمن به اجراي آتش سنگين روي اين شهر ادامه داد . در محور آبادان ، نيروهاي خودي با نيروهاي زرهي دشمن در 5 كيلومتري پل بهمنشير ـ آبادان درگير بودند . يك گروه از رزمندگان در حوالي فارسيات از كارون گذشتند و در غرب رودخانه با دشمن درگير شدند . در شمال‌شرق بستان ، هلي‌كوپترهاي هوانيروز خساراتي به دشمن وارد ساختند و در سوبله درگيريهايي صورت گرفت . در محور گيلان‌غرب نيروهاي خودي موفق به عقب‌راندن دشمن شدند . از سوي دشمن ماموريت تشديد درگيريها در منطقه سردشت به حزب كومله واگذار گرديد و با درگيريهايي در منطقه سقز ، عده‌اي از نيروهاي ضدانقلاب به اين شهر وارد شدند .
حملات و درگيريهاي زميني
جبهه جنوبي
به گزارش سپاه خوزستان : « خرمشهر از سه طرف زير آتش توپخانه دشمن قرار دارد و نيروهاي سپاه ، جهاد ، ارتش و تكاوران در حال مبارزه با دشمن هستند . به دنبال درگيريهاي دو روز گذشته تيراندازي هنوز ادامه دارد . طي اين دو روز 50 نفر شهيد شدهاند . دشمن نيز تلفات زيادي داشته است . نيروهاي خودي محتاج به نيروهاي زرهي تازه‌نفس هستند .»
برابر اعلام شهرباني آبادان : دشمن ، چند تانك منهدم شده را در فاصله 200 متري پل ايستگاه
7 قرار داده و پشت آن سنگر گرفته و توسط خمپاره جاده آبادان ـ اهواز ـ ماهشهر و ديگر نقاط را زير آتش قرار داده است . شهر آبادان نيز همچنان زير آتش خمپاره‌ها و سلاحهاي سنگين دشمن مقاومت مي‌كند و عمليات جنگي در 5 كيلومتري پل بهمنشير ـ آبادان با نيروهاي زرهي دشمن ادامه دارد . دشمن قصد دارد با زدن پل نظامي بين پل ايستگاه 12 و پل خرمشهر ، وارد آبادان شود .» 2
به گزارش سپاه خوزستان : « عصر ديروز توپخانه ارتش تانكهاي دشمن را در غرب كارون ، مقابل ده فارسيات ، زير آتش گرفت و باعث عقب‌نشيني دشمن گرديد . امروز نيز يك گروه 70 نفري از نيروهاي خودي از رودخانه كارون گذشتند و در غرب كارون با دشمن درگير شدند .» 3
امروز توپخانه دشمن ، مستقر در حمودي ، سوسنگرد را زير آتش گرفت . در حد‌فاصل بستان و سوسنگرد ، نيروهاي عراقي پشت سابله ، در دشت مستقر هستند و نيروهاي خودي در همان اطراف موقعيت مناسبي دارند . يك گروه شناسايي از برادران سپاه پس از شناسايي مواضع دشمن به سابله بازگشته ، اطلاعات خود را در اختيار توپخانه و هوانيروز قرار دادند . توپخانه و هوانيروز ارتش با استفاده از اين اطلاعات ، ضربات موثري به دشمن وارد كردند . از جمله به مواضع دشمن در منطقه فنيخي در حوالي سابله ضرباتي وارد شد .4 بعدازظهر امروز 5 هلي‌كوپتر خودي در 5 كيلومتري شمال شرقي بستان با حمله به مواضع دشمن خساراتي به آنها وارد كردند . 5
جبهه‌هاي مياني و شمالي
به گزارش خبرگزاري پارس : « طي دو روز گذشته نوار مرزي صالح‌آباد ـ مهران ناآرام بود و در سراسر مرز اين منطقه شليك توپخانه جريان دارد .» 6 طبق اعلام سپاه غرب كشور : « در دهلران و شور شيرين درگيري دادامه دارد و در منطقه گيلان‌غرب با حمله نيروهاي خودي ، دشمن از تنگ حاجيان تا تنگ كورك عقب رانده شد و تلفات زيادي را متحمل گرديد . 7 به گزارش خبرگزاري پارس : « عشاير منطقه گيلان‌غرب طي يك عمليات چريكي 14 قبضه اسلحه از مزدوران عراقي به غنيمت گرفتند و نيروهاي رزمنده نيز عراقيها را از دو آشيانه توپخانه و منطقه استقرار تانك مجبور به فرار كردند و محلهاي ديده‌باني آنها را به تصرف درآورند .» 8
سپاه پاسداران سرپل‌ذهاب طي گزارشي ، از كمبود امكانات رزمي و پشتيباني و همچنين عدم هماهنگي با يگانهاي ارتش مستقر در منطقه كه موجب عدم كارآيي و سلب قدرت پيشروي شده ، ابراز نگراني كرده است . 9
طبق اعلام ستاد مشترك ارتش : « لشكر 7 و 8 ارتش عراق با گروههايي از كردهاي ايراني تماس
مستقيم برقرار نموده ، آنها را از نظر اسلحه ، مهمات و پول تأمين كرده است . اين گروهها نيز اطلاعات مربوط به منطقه را در اختيار عراقيها قرار مي‌دهند . همچنين كردهاي وابسته به حزب كومله ( از سويعراق ) ماموريت دارند در منطقه سردشت درگيريهاي متعدد با نيروهاي ايراني ايجاد كنند و مانع حركت آنها به نوار مرزي شوند و نيز خطوط ارتباطي را كه احتمال عبور يگانهاي نظامي ايران است ، مين‌گذاري كنند .» 10
به گزارش ستاد مشترك ارتش : « در ساعت 23 روز 26/7/59 ، در شهر سقز بين ضدانقلابيون و نيروهاي ارتش و سپاه درگيري روي داد و تعدادي از ضدانقلابيون وارد شهر شدند .» 11
حملات هوايي
خارك : ساعت 19 امروز دو ميگ عراقي در ارتفاع زياد برفراز جزيره خارك ظاهر شدند كه بر اثردفاع ضدهوايي گريختند .12
اهواز : جاده اهواز ـ انديمشك توسط يك ميگ عراقي بمباران گرديد كه بر اثر آن 2 نفر شهيد و 4 نفر مجروح شدند 4 خودرو و يك موتور سيلكت آتش گرفت . 13
لرستان : در ساعت 11 صبح يك ميگ عراقي به تنگ فني و جلوگير حمله كرد و چند راكت به اين نقاط شليك كرد كه هيچ كدام عمل نكرد . 14
خلاصه بيانيه‌هاي نظامي عراق
بيانيه 86
... نتيجه عمليات جنگي ديشب و بامداد امروز به اين شرح است :
زميني : خسارات دشمن : 58 كشته ، 18 اسير ، انهدام سه تانك و يك خودرو . خسارات ما : 16كشته ، انهدام يك نفربر و 4 خودرو .
هوايي : سه هواپيماي دشمن در ميدان نبرد سرنگون گرديد . در ساعت 30/9 ، هواپيماهاي دشمن به پنجوين حمله كردند كه يك نفر كشته شد .
دريايي : نيروي دريايي ما يك قايق را تصرف كرد و ديگري را مورد اصابت قرار داد . همچنين يك دستگاه يدك‌كش را در شط‌العرب تصرف نمود . 15
بيانيه 87
بر‌اساس اطلاعيه شماره 87 ، فرماندهي كل نيروهاي عراق ، 18 سرباز ايراني كشته و يك هواپيما در جبهه مركزي سرنگون شده است . طي بعدازظهر روز شنبه ( 26/7/59 ) ، شكاري‌هاي ايران به قصبه‌هاي سيدصادق ، بن‌جوعين و عربت در فرمانداري سليمانيه حمله كردند . نيروهاي عراقي دو تانك چيفتن ايراني را به غنيمت گرفتند و يك پايگاه پرتاب موشك ، 4 خودرو و 4 توپ 106 و يك انبار تجهيزات ايران را منهدم كردند ، همچنين 10 سرباز عراقي به هلاكت رسيده‌اند و دو تانك ، 4 خودرو و يك توپ عراقي منهدم شده است . 16
بازتاب حملات و درگيريها
راديو آمريكا : ايران ادعا مي‌كند كه با رسيدن نيروهاي كمكي جديد ، راه خرمشهر به آبادان را از كنترل نيروهاي عراقي خارج كرده است . 17
راديو لندن : به گزارش روزنامه گاردين ، حضور نيروهاي عراقي در منطقه قصرشيرين بيشتر براي جلوگيري از حمله متقابل ايران از جاده‌اي است كه به بغداد مي‌رود . 18
خبرگزاري فرانسه : دفتر شركت ژاپني مجتمع پتروشيمي ايران و ژاپن اعلام داشت هواپيماهاي عراقي امروز براي چهارمين بار اين مجتمع 3 هزار ميليون دلاري را مورد حمله قرار دادند . خسارات وارد آمده هنوز معلوم نشده است . كارگران ژاپني هفته‌گذشته اين محل را به سلامت ترك كردند . 19
روزشمار سياسي 26/7/59
دولت ايران براي منزوي ساختن عراق ، در شوراي امنيت سازمان‌ملل دست به افشاگري عليه اين كشور و حاميان منطقه‌اي و جهاني آن زده و اعلام كرد كه تا « پايان عادلانه جنگ » كه تنها از طريق « سركوب و مجازات تجاوزگر » ميسر است ، جنگ را ادامه خواهد داد .
در مقابل دولت عراق نيز تلاش دارد سرنوشت دولتهاي منطقه را به سرنوشت خود و جنگ با ايران پيوند زند و با بهره‌گيري از هراس اين كشورها از انقلاب اسلامي ، آنها را به ائتلاف عليه جمهوري‌اسلامي بكشاند .
تلاشهاي صلح با شركت نخست‌وزير ايران در اجلاس شوراي امنيت وارد مرحله جديد شده و اقدام جمهوري‌اسلامي در سازمان‌ملل ، اين اميدواري را در محافل سياسي ايجاد كرده كه احتمال رفع بن‌بست جنگ وجود دارد . اما امريكا كه با پيروزي انقلاب اسلامي و اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ ، موقعيت برتر خود را در منطقه از دست داده و اعتبارش در نزد دولتهاي حاشيه خليج‌فارس تنزيل يافته ، حضور نخست‌وزير ايران را در نيويورك مغتنم شمرده و تلاش گسترده‌اي را براي برقراري تماس با وي در نيويورك مغتنم شمرده و تلاش گسترده‌اي را براي برقراري تماس با وي در پيش گرفته تا ضمن فراهم آوردن شرايط لازم براي آزادي گروگانهاي امريكايي ، موقعيت خود را در منطقه بهبود بخشد . اما پاسخ منفي نخست وزير ايران به درخواست مكرر ملاقات رهبران بلندپايه امريكا ، به تحقير شديد دولت كارتر انجاميده است . از جانب ديگر ، ناتواني امريكا در حفظ
امنيت خليج‌فارس ، منجر به حضور رقباي اروپايي آن كشور در آبهاي منطقه گرديده و به اين ترتيب همپيمانان اروپايي امريكا ، ناتو به آرزوي ديرين خود در جهت گسترش حوزه ماموريت خود رد خاورميانه دست يافته‌اند .
جمهوري‌اسلامي ايران ( اوضاع داخلي ، مواضع و ... )
محمدعلي رجائي ، نخست‌وزير در اجلاس شوراي امنيت سازمان‌ملل متحد : ... من صريحاً اعلام مي‌كنم ملت ما مصمم است حتي با دنبال كردن يك جنگ طولاني و مردمي نه تنها متجاوزين را سر‌جاي خود بنشاند ، بلكه با اين عمل خود ملت برادر و مسلمان عراق را نيز به ماهيت رژيم ضد‌مردمي و نيز وابسته صدام هر‌چه بيشتر آشنا سازد و جوابي دندان‌شكن به امپرياليسم امريكا دهد كه مستقيم و يا غيرمستقيم به دولت بعث عراق كمك مي‌نمايد .
... امريكا با هواپيماهاي آواكس خود كه در عربستان مستقر كرده ، تحركات ارتش دلير جمهوري اسلامي ايران را ضبط و به عراق گزارش مي‌دهد و با منحرف كردن سيستمهاي رادار ، هدفهاي غلط به جنگنده‌هاي ما مي‌دهد .
ما به كساني كه از طريق بندر عقبه در اردن براي عراق اسلحه و مهمات و قطعات يدكي ارسال مي‌دارند ... هشدار مي‌دهيم كه تشبثات آنها بي‌جواب نخواهد ماند .
... ما به دنيا ثابت مي‌كنيم بدون اين كه براي مبارزه با استعمار‌غرب به استعمار‌شرق پناه ببريم ، قادريم روي پاي خويش بايستيم براي حفظ استقلاب خود بيشترين بها را بپرداريم .
... ما صريحاً اعلام مي‌كنيم كه پايان عادلانه جنگ نظير هر جنگ ديگر ، جز با سركوب و مجازات تجاوزگر امكان‌پذير نخواهد بود . اين آخرين و اصلي‌ترين حرف ماست ، زيرا قبول آتش‌بس از سوي كشوري كه مردمش زير چكمه‌ها و رگبارهاي دشمن است ، تثبيت وضع متجاوز و تحميل تجاوز به كشور مظلوم است .
... شركت ما در اين شورا به منظور دادخواهي يا انتظار دفع تجاوز نظامي نيست . رجاء واثق داريم كه اولاً شوراي امنيت با پذيرش حق وتو براي زورمندان و دارا بودن مشكلات ديگر ، عملاً قادر به خدمت جدي به ملل محروم و مستضعف جهان نيست و ثانياً تاريخ گذشته شورا بيانگر اين واقعيت است كه در مواردي هم كه شورا قادر به اتخاذ تصميمات اصولي تحت فشار افكار عمومي جهان گرديده ، باز
هم در اثر مخالفت يك يا چند ابرقدرت ، ضمانت اجرائي براي تصميمات مزبور نداشته است . 20
رئيس مجلس شوراي اسلامي ( آقاي هاشمي ) : اگر در قطعنامه شوراي‌امنيت حق ما محفوظ باشد ، مي‌پذيريم و اگر بخواهند چيزهاي ديگري اضافه كنند ، طبعاً نمي‌پذيريم .
... عراق به ما تجاوز كرده است و با اين تجاوز ما حرفي غيز از جنگ نداريم كه البته دفاع است و تابه حال هجومي نداشته‌ايم ، بلكه دفاع كرده‌ايم . وقتي اين تجاوز برطرف شد ، به عراق مي‌گوييم كه حرفمان چيست؟ 21
عراق
وزير امور خارجه عراق در شوراي امنيت : . . تنها راه چاره در مقابل رژيم متجاوز خميني جنگ است . ما هيچ دشمني با ملت ايران نداريم . قصد ما فقط ساقط كردن كردن خميني است ، زيرا او همزمان كه قدرت را در ايران به دست گرفت ، با ايجاد وحشت سعي كرد انقلاب به اصطلاح اسلامي‌اش را به كشورهاي همسايه صادر كند . در حالي كه سياست غلط و ضدانساني او موجب شد دوستي‌ها و برادري‌ها تبديل به دشمني و جنگ شود . پس جهان اسلام بايد براي ساقط كردن او متحد شوند . 22
تلاشهاي صلح
حبيب شطي ، دبيركل كنفرانس اسلامي : با ضياءالحق توافق كرده‌ايم بين ايران و عراق آتش‌بس برقرار شود ، ولي مقامات ايران و عراق حاضر به پذيرش آن نيستند . دو كشور بيم دارند از وجهه سياسي‌شان كاسته شود . 23
كورت والدهايم ، دبير كل سازمان‌ملل : حضور محمدعلي رجائي ، نخست‌وزير ايران در جلسه شوراي امنيت به اين معني نيست كه ايران و عراق آمادة مذاكره هستند تمايل ايران به حضور در سازمان‌ملل ،گام مثبتي است كه ممكن است درها را براي مذاكره درباره مسائل ديگر ، مانند مسأله ديگر ، مانند مسأله گروگانهاي امريكايي بگشايد . 24
مواضع و اقدامات كشورها
همزمان با حضور آقاي محمدعلي رجائي ، نخست‌ويز ايران در شوراي امنيت ، كارتر گفت : مايل است با آقاي رجايي ملاقاتي داشته باشد تا دربارة گروگانها با ايشان مذاكره كند . 25
برژينسكي ، مشاور كارتر : ما با جديت تمام از تلاشهاي جامعه بين‌المللي براي پايان دادن به جنگ پشتيباني مي‌كنيم ، زيرا كه ادامة آن به سود هيچكس نيست . يك جنگ درازمدت فرسايشي ثبات و يكپارچگي ايران را در معرض انهدام قرار مي‌دهد و براي عراق نيز مخرب است . چنين جنگي توازن را در منطقه از بين خواهد برد ... امريكا با ايجاد يك سيستم امنيت منطقه‌اي كه پاسخگوي نيازهاي ملي كشورهاي درگير باشد ، براي كاهش تشنج كوشيده و همگام با تلاش براي صلح ، حضور دريايي خود را در آبهاي مجاور منطقه افزايش داده و طرحهاي اضطراري براي پياده كردن سريع قوا در منطقه ، اگر لازم باشد ، تهيه كرده است . 26
برژينسكي : ... در هر جا و در هر نقطه حاضريم با رجايي صحبت كنيم . ما از ابتداي ماجراي گروگانگيري همواره خواهان مذاكره با ايران بوده‌ايم . 27
سخنگوي هيأت نمايندگي امريكا در سازمان‌ملل : مك‌هنري ( نماينده امريكا در شوراي امنيت ) آماده است در صورت تمايل نخست‌وزير جمهوري‌اسلامي ايران ، با وي مذاكره كند . 28
سخنگوي وزارت خارجه امريكا : آقاي محمدعلي رجايي پس از بازگشت به تهران بايد اين پيام را با خود ببرد كه ايران به علت آزاد نكردن گروگانهاي امريكايي ، در انزواي سياسي قرار گرفته ، و تا زماني كه گروگانها آزاد نشوند ، ايران نمي‌تواند از سازمان‌ملل و نمايندگان كشورهاي جهان انتظاري داشته باشد . 29
يك سخنگوي ايالات متحده : ناوگان امريكا در اقيانوس‌هند به تنهايي مي‌تواند آزادي رفت و آمد در تنگه هرمز را تأمين نمايد . 30
هارولد براون : نيروي دريائي امريكا در مجاورت منطقه جنگي عراق با ايران ، قوي‌تر از هميشه است . براي به راه انداختن رادارهاي پرنده تحويل شده به عربستان سعودي نيز متخصصاني به منطقه اعزام شدهاند . 31
كشتيهاي جنگي امريكائي ، انگليسي و فرانسوي در اقيانوس‌هند و درياي‌عمان در صورت مقتضي مي‌توانند به هم ملحق شده ، يك نيروي دريائي بين‌المللي براي عبور آزاد كشتيهاي نفتكش از تنگه هرمز ، تشكيل دهند . 33
واشنگتن پست : امريكا و همپيمانان برجسته درياييش كه نگران بسته شدن تنگه‌هرمز هستند حداقل 60 كشتي نظامي را در اقيانوس هند مستقر كرده‌اند . 34
مصر از ايالات‌متحده تقاضا كرده كه در تحويل سلاحهايي كه قول آنها را داده ، تسريع كند ... 35
حسني مبارك ، معاون رئيس جمهور مصر : امريكا براي انجام اقدامات نظامي در منطقه ، بايد پايگاههاي نظامي مصر را مورد استفاده قرار دهد . 36
تحليلها و تفسيرها
روزنامه تايمز لندن : ... جنگ ايران و عراق چه از نظر تاكتيكي و چه از نظر استراتژيكي به بن‌بست رسيده است ، به همين دليل عراق به هر دري ميزند تا بلكه كشوري واسطه آتش‌بس شود . 37
روزنامه پرودا : ... واشنگتن شفاهاً طرفين ( ايران و عراق ) را به اعتدال مي‌خواند و بر بي‌طرفي خود تأكيد مي‌كند ، اما در عمل اميدوار است از اين حوادث بهره گيرد ... تز كارتر اين است كه كشورهاي خليج‌فارس را به مخالفت با شوروي وادار كند . 38
راديو مسكو : ... محافل ميليتاريستي امريكا قصد دارند علناً از جنگ ايران و عراق به نفع خود استفاده كنند . واشنگتن به بهانة به خطر افتادن كشتيراني آزاد در تنگه هرمز ، نيروهاي مسلح خود را در اين منطقه متمركز ساخته است و سعي دارد متحدين خود در ناتو و همدستان خود در خاور نزديك از جمله مصر را وارد ماجراجويي خويش كند ... ( اعزام 1400 نيروي واكنش سريع به مصر و اعزام 60 ناو جنگي به خليج‌فارس از جملة اين توطئه‌هاست ) . 39
راديو كلن : ... با توجه به اين كه از شروع جنگ ايران و عراق فقط كشورهاي كره‌شمالي ، سوريه و ليبي به ايران كمك كرده‌اند ، در صورتي كه كشور متخاصم عراق از كمكهاي اتحاد جماهير‌شوروي و چندين كشور عربي برخوردار است . استفاده از كمك و حمايت امريكا براي تهران بسيار مغتنم است ، ولي امريكا و بسياري از دول نمي‌توانند به دليل روش غيرقابل خصمانه دولت ايران به كمك آن بشتابند . به صلاح كشور ايران است كه در روش انعطاف خود در برابر كشورها و حكومتهايي كه حاضرند به آن كشور كمك كنند ، تجديد‌نظر نمايد . 40
ماّخذ 26/7/59
1 ، 2 ، 3 ، 4 ـ « بولتن خبري » اطلاعات سپاه خوزستان .سند 1251 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ
5 ـ « بولتن نوبه‌اي 24 ساعته » اطلاعات ـ عمليات جنوب ـ سند 001942
6 ـ روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 27/7/59 .
7 ـ سپاه غرب ( مركز فرماندهي ) . سند 041868
8 ـ ماخذ 6 ، همان .
9 ـ ستاد مركزي سپاه ( دفتر اطلاعات ) . سند 041870
10 ـ سماجا ، سند 001292
11 ـ سماجا 3 ( مركز فرماندهي ) سند 041896
12 ماخذ 9 ، سند 041879
13 ـ ستاد مركزي سپاه ( مركز بررسي مناطق ايران ) . سند 041867
14 ـ ماخذ 9 ، سند 041866
15 ـ خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 28/7/59 . راديو صوت‌الجماهير ( 26/7/59 )
16 ـ خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 28/7/59 . خبرگزاري فرانسه .
17 ـ روزنامه انقلاب اسلامي ، 27/7/59
18 ـ روزنامه اطلاعات ، 27/7/59
19 ـ خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 27/7/59
20 ـ روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 27/7/59 . خبرگزاري پارس
21 ـ روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 27/7/ 59
22 ـ ماخذ 19
23 ـ ماخذ 17 ، راديو لندن
24 ـ ماخذ 19 راديو امريكا
25 ـ ماخذ 17 . خبرگزاري پارس
26 ـ ماخذ 19 راديو امريكا
27 ـ روزنامه كيهان ، 26/7/59
28 ـ روزنامه انقلاب اسلامي ، 26/7/59 . خبرگزاري فرانسه .
29 ـ ماخذ 19 . راديو اسرائيل
30 ـ ماخذ 28 . راديو اسرائيل
31 ـ ماخذ 28 . خبرگزاري تاس
32 ـ روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 26/7/59 . خبرگزاري يونايتدپرس .
33 ـ ماخذ 28 . روزنامه تايمز لندن
34 ـ ماخذ 32 . همان
35 ـ ماخذ 19 . راديو لندن
36 ـ روزنامه اطلاعات ، 26/7/59 . خبرگزاري تاس
37 ـ ماخذ 28
38 ـ ماخذ 28 . همان
39 ، 40 ـ ماخذ 19
