روز بيست و ششم؛ اشغال موقت دهلران

روز بيست و ششم

اشغال موقت دهلران

25 مهر 1359

7 ذيحجه 1400

17 اكتبر 1980

شروع بيست و ششمين روز با درگيري شديد در خونين‌شهر و وارد شدن تلفات نسبتاً سنگيني به نيروهاي عراقي مواجه بود ، طوري كه آنها را وادار به عقب‌نشيني مجدد نمود و در پي آن پل خونين‌شهر ـ آبادان باز و قابل تردد شد . امروز آبادان علاوه بر بمباران ، از دو طرف اروندرود و دارخوين زير اتش سنگين دشمن قرار داشت و عراقيها قوايشان را در جاده دارخوين تقويت كردند . با حمله رزمندگان اسلام ، نيروهاي دشمن تا 5 كيلومتري آبادان عقب رانده شدند . در يك‌كيلومتري پل بهمنشهر درگيريهايي با دشمن صورت گرفت . همچنين شب هنگام اعلام شد كه عراقيها مشغول پياده‌كردن نيروي در حزيره مينو هستند . در محور بستان و سوسنگرد ، توپخانه خودي بر روي ارتفاعات ا ... اكبر فعاليت خوبي داشت . نيروهاي دشمن در ادامه تحركاتشان با عبور از رودخانه كرخه‌كور ، به طرف شمال حركت كردند . در جبهه‌مياني ، شهر موسيان و دهلران كاملاً به تصرف دشمن درآمد و در محورهاي بالاتر قواي عراق تقويت شده ، تحركات گروههاي ضدانقلاب افزايش يافت .

هواپيماهاي دشمن با تجاوز به چند شهر ، نقاط مسكوني و صنعتي رابمباران كردند . در مقابله با اين تجاوزات چند هواپيماي دشمن سرنگونگرديد . جنگنده‌هاي جمهوري‌اسلامي پايگاههاي نظامي و مواضع دشمن را بمباران كردند .

حملات و درگيريهاي زميني

جبهه جنوبي

به گزارش سپاه آبادان : « صبح امروز درگيري شديدي در خرمشهر روي داد كه دشمن تلفات زيادي متحمل شد . تلفات ما نسبت به دشمن اندك بود » .

در پي اين درگيري نيروهاي عراقي در خونين‌شهر مجدداً عقب‌نشيني كردند و پل خونين‌شهر ـ آبادان باز و قابل تردد شد . هر‌چند ، گاهي زير آتش تيربار دشمن قرار مي‌گرفت . ¹ سپاه اهواز در ساعت وضعيت امروز خونين‌شهر را چنين اعلام كرد : « وضعيت خرمشهر نسبت به ديروز بهتر است . دشمن ديروز تا 500 متري پل نيرو پياده كرده بود كه سپاه ، تكاوران ، ژاندارمري و مردم ضمن حمله‌اي دشمن را عقب راندند و در حال حاضر نيروهاي عراقي در خيابان طالقاني ، گمرك و پشت سپاه متفرقند . دشمن را عقب راندند و در حال حاضر نيروهاي عراقي در خيابان طالقاني ، گمرك و پشت سپاه متفرقند . اسراي عراقي گفته‌اند كه 200 تكاور عراقي با تفنگهاي دوربين‌دار نيروهاي ايراني را هدف قرار مي‌دهند . شهدا 60 ـ 50 نفرند و مجروحين از نظر انتقال و كمكهاي پزشكي در مضيقه هستند . آب و برق قطع است و بيمارستانها قادر به كار نيستند . از آن جا كه اجساد شهدا بر زمين مانده ، احتمال شيوع بيماريها شدت يافته است . براي انجام اين كار با صليب‌سرخ تماس گرفته‌ايم .» ²

ژاندارمري گوشه‌اي از جنايات دشمن را ذكر مي‌كند : « گويا در خرمشهر سربازان دشمن به چند زن تجاوز كرده‌اند و موجب ناراحتي و ناآرامي اهالي را فراهم نموده‌اند .» ³

برابر اعلام شهرباني آبادان : از صبح روز جاري كماكان شهر آبادان زير آتش سلاحهاي سنگين دشمن قرار داشته و به نقاط مختلف شهر از جمله پالايشگاه ، ايستگاه 7 ، بيمارستان هلال‌احمر ، خانه‌هاي مسكوني و ... خسارات فراواني وارد شده است و عده زيادي كشته و زخمي شده‌اند . همچنين درگيري شديدي در حدود يك كيلومتري پل بهمنشير با دشمن در جريان است .» ⁴ به گزارش سپاه آبادان : « برادران سپاه و تكاوران امروز با تفنگ 106 و موشك تاو پيشروي كرده دشمن را تا 5 كيلومتري عقب راندند ، ولي چون از طرف توپخانه پشتيباني موثري صورت نگرفت ، بچه‌ها به مواضع قبلي خود بازگشتند .» ⁵ از سوي ديگر ، حمله هوايي دشمن به توپخانه خودي در جاده ماهشهر تلفاتي به بار آورد . در عوض ، هواپيماهاي خودي در جاده آبادان ـ اهواز ضربات موثري به دشمن وارد ساختند و همچنين هوانيروز در نزديكي خرمشهر عملياتي انجام داد . در حال حاضر نيروهاي دشمن از پل مارد تا شركت ايران گاز مستقر هستند و كارخانه شيرپاستوريزه در شمال روستاي مارد نيز در اشغال دشمن
است ، همچنين نيروهاي عراقي در جاده دارخوين به سمت آبادان تقويت شده‌‌اند . ⁶

به گزارش ستاد مشترك ارتش در ساعت 30/12 امروز « دشمن در جزيره مينو مشغول پياده كردن نيروست و سعي دارد براي محاصره اهواز خود را به جنوب اهواز برساند .» ⁷

در غرب اهواز و محور اهواز ـ سوسنگرد ، ستاد مشترك ارتش اعلام كرد كه « دشمن با عبور از كرخه كور و حركت به سمت شمال به حوالي قوي‌آباد رسيده است .»

هوانيروز بعد از عملياتي كه تا ساعت 10/9 صبح امروز به انجام رساند ، گزارش داد : « دشمن از رودخانه كرخه عبور كرده و به طرف شمال ، در قسمت فنيخي ، حركت مي‌كند . در قسمت شرقبستان ، 10 تانك مشغول عمليات بودند كه در اثر آتش هلي‌كوپترهاي خودي يك تانك و 4 نفر از بين رفته‌اند .» ⁸

در گزارشي از سپاه خوزستان آمده : « توپخانه خودي مستقر در بلنديهاي ا ... اكبر ، خوب كار مي‌كند ، ولي ژاندارمري منطقه سنگرهاي خود را ترك و مهمات را در همان محل رها كرده ، عقب نشستند . برادران سپاه اسلحه و مهمات باقي مانده در منطقه را جمع‌آوري كردند .» ⁹

قبل از گزارش فوق اعلام شد كه : «10 تانك عراقي از سوسنگرد به طرف تپه‌هاي ا ...اكبر در حركت بوده‌اند .» ¹⁰

جبهه مياني

به گزارش مركز فرماندهي سپاه : « شهر موسيان و دهلران به تصرف كامل نيروهاي عراقي درآمده است . در منطقه ذهاب و كورموش دو لشكر عراق مستقر است . با تمركز ضدانقلاب در منطقه ذهاب بزميرآباد و كوههاي دالاهو ، احتمال حمله به منطقه جوانرود ، باينگان ، پاوه و سرپل بسيار بالا رفته است . يكي از مقرهاي مهم ضدانقلاب اطراف كلاش باغان است .» ¹¹

برابر اعلام ژاندارمري كرمانشاه : « نيروهاي عراقي مستقر در پاسگاه زارع از ساعت 9 صبح با نيروهاي خودي مستقر در تپه‌هاي اطراف كنجان‌چم درگير شده‌اند . 2 دسته نيرو براي كمك به آنها اعزام گرديد .» ¹²

طبق اظهار يك مقام استانداري ايلام : « طي عمليات هوانيروز در منطقه ايلام ، در سه نوبت جمعاً 15 تانك عراقي و دو خودرو نابود شد و پاسگاه كاسه كاف عراقي به كلي منهدم گرديد .» ¹³

حملات و درگيريهاي هوايي

تهران : بعدازظهر امروز يك هواپيماي خودي به علت عبور از محدوده‌هاي ممنوعه در فضاي تهران مورد اصابت آتشبارهاي خودي قرار گرفت و آسيب كمي ديد .

جبهه جنوب : به گزارش اطلاعات سپاه ، نيروي هوايي با بمبهاي ناپالم مناطق و مواضعي از دشمن را بمباران كردند كه هيچكدام از بمبها عمل نكرد . ¹⁴

آبادان : ساعت 13 در منطقه دارخوين يك هواپيماي دشمن توسط يك فانتوم ارتش هدف قرار گرفت و سرنگون شد . ¹⁵

آبادان : در ساعت 14 امروز دو ميگ عراقي با تجاوز به منطقه آبادان ، نقاطي را بمباران كردند . ¹⁶

ابهر : در ساعت 14 امروز دو ميگ عراقي ، كارخانه موكت‌سازي ابهر ( 5 كيلومتري ابهر ) را هدف قرار دادند كه قسمتي از كارخانه خراب شد . همچنين در 12 كيلومتري ابهر 3 راكت انداختند كه خسارتي به بار نياورد . پس از آن 3 راكت ديگر در روستاي گزل‌دره انداختند كه به خانه‌هاي روستايي خساراتي وارد شد . ¹⁷

تبريز : عصر امروز چند ميگ دشمن به فضاي تبريز تجاوز كرد و چند نقطه‌مسكوني و باغات و همچنين قسمتهايي از پالايشگاه تبريز را بمباران كردند كه خساراتي به پالايشگاه وارد آمد و 21 نفر از مردم تبريز مجروح شدند . فرمانده پايگاه هوايي تبريز گفت : هواپيماهاي پايگاه دوم شكاري موفق شدند دو هواپيماي عراقي را در خاك آن كشور سرنگون سازند و سالم به پايگاه تبريز برگردند . ¹⁸

پنجوين ( عراق ) : به گزارش ژاندارمري كردستان : امروز بر اثر حمله هواپيماهاي ايران به پنجوين تلفات سنگيني به قواي دولت عراق وارد آمده است . ¹⁹

خلاصه اطلاعيه‌هاي نظامي جمهوري‌اسلامي و عراق

اطلاعيه 196 ( ستاد مشترك ارتش )

 ... برابر آخرين گزارش رسيده ، رزمندگان دلير و نيروهاي انقلابي در شهرهاي آبادان و خرمشهر با شجاعتي بي‌نظير دشمن متجاوز را با دادن تلفات سنگين ، مجبور به عقب‌نشيني كردند . همچنين تلفاتي كه در اثر حملات نيروي هوايي ارتش به متجاوزان وارد شده ، دشمن را گيج كرده است . ²⁰

بيانيه 84 ( عراق )

 ... نتيجه درگيريهاي شب گذشته و بامداد امروز چنين بوده است :

خسارات دشمن : 256 كشته و 35 اسير ، انهدام دو تانك و دو نفربر ، انهدام 26 خودرو .

خسارات ما : 18 كشته ، انهدام 3 نفربر و 5 خودرو ، انهدام يك بولدوزر و يك توپ .

هوايي : يك هواپيماي دشمن در بخش جنوبي صحنه نبرد سرنگون شد . ساعت 45/6 دو هواپيماي دشمن به غرب استان سليمانيه و ساعت 45/7 هواپيماهاي دشمن به روستاي پنجوين حمله كردند كه 4 نفر كشته و 4 نفر غيزنظامي مجروح شدند . ²¹

بيانيه 85 ( عراق )

زميني

خسارات دشمن : 16 كشته ، 18 اسير ، انهدام دو تانك و دو نفربر ، تصرف 5 تانك و يك نفربر سالم .

خسارات ما : 21 كشته ، انهدام يك تانك ، يك نفربر و دو توپ . هوايي

الف : هواپيماهاي ما به اهداف نظامي و اقتصادي زيانهاي فراواني به شرح زير وارد كردند و سالم به عراق بازگشتند .

حمله به بندر شاهپور و انهدام چهار كشتي پهلو‌گرفته . حمله به بندر ماهشهر و انهدام يك اسكله و انبارهاي سوخت و آتش‌سوزي در بندر . حمله به يك اردوگاه در شمال نقده . حمله به پايگاه هوايي تبريز . حمله به اردوگاه دشمن در راه آبادان ـ شيخ مديح ـ حمله به اردوگاه بام قلعه .

ب : هواپيماهاي دشمن به اهداف غيرنظامي و اقتصادي زير حمله كردند :

ساعت 45/6 حمله به روستاي عربت در سليمانيه كه يك هواپيما سرنگون شد . ساعت 45/7 حمله به پنجوين كه يك هواپيما سرنگون شد . ساعت 05/11 حمله به بغداد كه دو هواپيما سرنگون شد . ساعت 45/11 حمله به استان ميسان كه يك هواپيما سرنگون شد . ساعت 50/11 حمله به استان التأميم و در ساعت 50/16 حمله به منطقه آزادي . در بخش جنوبي صحنه عمليات يك هواپيما و دو هلي‌كوپتر سرنگون شد . بدين ترتيب امروز 6 جنگنده و دو هلي‌كوپتر دشمن سرنگون شدند . ²²

بازتاب حملات و درگيريها

راديو دهلي : نيروهاي عراقي كه اكنون به سوي آبادان پيش مي‌روند در 5/1 كيلومتري شهر نفتي ايران هستند . دو ستون نيروهاي عراقي كه در راس آنها تانكها قرار دارند به شهر مذكور نزديك مي‌شوند . كماندوهاي عراقي از يك نقطه ديگر روبروي آبادان عبور كرده‌اند تا شهر مذكور را از يك سمت جديد مورد حمله قرار دهند . پالايشگاه آبادان شديداُ آتش گرفته است . چند هواپيماي فانتوم ايران سعي كردند به پلي كه روي كارون قرار دارد ، حمله كنند . ²³

راديو لندن : خبرنگاراني كه در جبهه جنگ حضور دارند ، مي‌گويند آبادان عملاً در محاصرهاست . گرچه مقامات ايران گفته‌اند كه براي جلوگيري از عبور عراقيها از يكي از شاخه‌هاي فرعي شط‌العرب و ورود آنها به آبادان مبارزه خواهند كرد ، ولي وضع آنها به روشني غيرقابل دفاع است .تنها راه فرار براي پرسنل نظامي و غيرنظامي ايراني از آبادان ، عقب‌نشيني پرمخاطره از منطقه جنوب آبادان است كه تحت كنترل توپخانه عراقيهاست . ²⁴

خبرگزاري آسوشيتدپرس : به نظر مي‌رسد ارتش عراق آماده يك درگيري طولاني با تمركز نيرو در ناحيه آبادان و خرمشهر است . دستيابي به استراتژي عراقيها شديداً محدود است ، ولي منابع نظامي غرب و ديگر ناظران متوجه شده‌اند كه عراقيها در اين دو جبهه يكنواخت حركت مي‌كنند ، در حالي كه مواضع خود را در نزديكي اهواز ، دزفول و نواحي مركزي حفظ كرده‌اند . اين منابع تاكتيك عراقيها را محاصره و فرسايش توصيف كرده‌اند . عراق به تصرف آبادان يا خرمشهر احتياج دارد تا در مذاكرات بتواند حرف اول را بزند ...

روزشمار سياسي 25/7/59

26 روز از آغاز جنگ مي‌گذرد . هدف جمهوري‌اسلامي از ادامه جنگ ، بازپس‌گيري سرزمينهاي اشغالي است ، در حالي كه عراق پس از ناكامي در تحقق اهدافش ، تلاش مي‌كند با استفاده از اهرم مناطق اشغالي و با بهره‌گيري از اهرم حقوقي سازمان‌ملل ، به حداقل دست‌آورد تجاوز به ايران ، يعني اعمال حاكميت انحصاري بر اروندرود دست يابد . ليكن قرائن نشان مي‌دهند عراق و حاميانش با گذشت 26 روز از جنگ و مقاومت جدي نيروهاي مردمي و رزمنده ، از شكست انقلاب اسلامي توسط رژيم بعث مأيوس شده‌اند .

جمهوري‌اسلامي ايران

رئيس مجلس شوراي اسلامي ( آقاي هاشمي ) : ... اين جنگ ، جنگي نبود كه ايران بخواهد . جنگي بود كه به ما تحميل شد؛ زيرا انقلاب ما انقلابي است كه مرز نمي‌شناسد و در زادگاهش ، متوقف نمي‌شود . به همين دليل دشمنان انقلاب تلاششان را متمركز كرده‌اند كه نگذارند اين كشور به عنوان يك جامعه انقلابي شناخته شود و بيش از همه رژيم عراق احساس خطر كرد و جنگ را شروع كرد . ²⁶

رئيس ديوانعالي كشور ( دكتر بهشتي ) : ... تصميم‌گيرندگان مملكت متفق‌القولند كه به جنگ ادامه دهيم . آتش‌بس هيچ مفهومي ندارد . تنها يك راه وجود دارد و آن اين است كه نيروهاي عراقي از سرزمين ايران خارج شوند . ²⁷

عراق

طارق عزيز : جنگ كنوني با ايران يك جنگ طولاني خواهد بود و عراق به حد‌كافي ساز و برگ نظامي در اختيار دارد تا اين نبرد را براي مدت طولاني ادامه دهد . ²⁸

راديو امريكا : ... عراق پيشنهاد سازمان‌ملل را در مورد اجازه خروج به كشتيهايي كه در شط‌العرب قادر به ترك منطقه نبوده‌اند ، رد كرده است . صدام در نامه‌اي كه براي كورت والدهايم فرستاد ، گفته اين كشتيها بايد با پرچم عراق از شط‌العرب عبور كنند ، چرا كه عراق شط‌العرب را از آن خود مي‌داند ، ولي سازمان‌ملل پيشنهاد كرد اين كشتيها با پرچم سازمان‌ملل عبور كنند . ايران موافقت خود را با پيشنهاد سازمان‌ملل اعلام داشته است . ²⁹

تلاشهاي صلح

گزارش سالنامه سازمان‌ملل از نطق شهيد رجايي در شوراي امنيت

شوراي امنيت سازمان‌ملل رسيدگي به وضعيت ايران و عراق را در دو جلسه كه در روزهاي 15 و 17 اكتبر تشكيل شده ، ادامه داد . نمايندگان كوبا ، ايران ، عراق و ژاپن بنا به درخواست خود دعوت شدند تا بدون داشتن حق راي در بحث شركت كنند .

نخست وزير ايران ادعا كرد كه درگيريها توسط عراق آغاز شده و لغو قرارداد 1975 الجزاير ، مقدمه‌اي براي آغاز جنگ بوده است ... كاملاً آشكار است كه عراق قرارداد 1975 الجزاير را در مورد خطوط مرزي و حسن‌همجواري پذيرفته و قبول كرده كه ديگر ادعاهاي ارضي نداشته باشد و منازعات پيشين دو دولت حل شده تلقي شوند . هدف عراق از تجاوز اخيرش به ايران تصرف چند كيلومتر زمين نيست ، بلكه نابودي نهضت انقلابي مردم مسلمان ايران است ... عراق از مصر ، اردن ، مراكش و آمريكا براي جنگيدن با انقلاب اسلامي كمك دريافت مي‌كند ... . ايران براي اين به شوراي امنيت آمده تا حقايق را عنوان كند و نسبت به تلاشهايي كه براي سرنگوني انقلاب ايران صورت مي‌گيرد ، هشدار دهد . ³⁰

گزارش سالنامه سازمان‌ملل از سخنراني وزير خارجه عراق در شوراي امنيت

وزير خارجه عراق گفت كه كشورش از رژيم جديد ايران استقبال كرده ، در حالي كه آنها ادعاهاي ارضي مشابه رژيم شاه را از خود بروز مي‌دادند . وزير‌خارجه عراق به حمايت ايران از اقدامات
خرابكارانه اعضاي حزب‌الدعوه كه هدف آنها سرنگوني حكومت عراق است ، اشاره كرد و گفت : وقتي آشكار شد اين خرابكاريها به كمك ايرانيان مقيم عراق و عراقيهايي كه اصليت ايراني دارند ، صورت مي‌گيرد ، عراق چاره‌اي جز اخراج آنان نديد . ديگر آن كه ، وقتي ايران خود را ملزم به رعايت توافقنامه 1975 الجزاير نمي‌ديد ، عراق به اين نتيجه رسيد كه توافقنامه از سوي ايران كن لم يكن شده است .

وزير خارجه عراق تاكيد كرد كه عراق ادعاهاي ارضي ندارد و بار ديگر تكرار كرد كه كشورش آمادهاست تصميمات شوراي امنيت سازمان‌ملل را به اجرا در آورد و در صورتي كه ايران نيز به اقدام مشابه دست بزند . او گفت كه در سال 1976 ، دو كشور توافق كرده بودند اموال غيرمنقول يكديگر را تا آخر همان سال مسترد نمايند و ايران از مناطق اشغالي سرزمين عراق خارج شود ، اما با وجود يادداشتهاي متعدد به ايران ، عراق هيچ جوابي در اين مورد دريافت نكرده است ...

خميني 15 سال در عراق مهمان بود ، اما او مي‌خواست مطبوعات و تلويزيون جهان را به عراق دعوت كند تا در اقداماتش عليه رژيم شاه از آنها استفاده نمايد ، و از آنجائيكه اين اقدام ممكن بود به عنوان مداخله عراق در امور داخلي ايران تلقي شود ، عراق اجازه اين كار را نداد . بنابراين خميني خروج از عراق را برگزيد . ³¹

مواضع و اقدامات كشورها

وزير امور خارجه آمريكا : ادامه جنگ براي كسب پيروزي توسط طرفين درگير ، خطراتي را به وجود خواهد آورد كه براي كساني كه صلح را پاسخ مشكلات خاورميانه مي‌دانند ، غيرقابل قبول است .

سخنگوي وزارت خارجه آمريكا اين گزارش را كه گروگانهاي آمريكايي با لوازم يدكي هواپيماهاي جنگنده ايراني معاوضه خواهد شد ، نادرست خواند ولي گفت : ايالات متحده آمريكا از اين كه ايران تصميم گرفته موضع خود را براي شوراي امنيت بازگو كند ، خرسند است و آن را مفيد مي‌داند . ³²

هفته نامه فارن ريپورت چاپ لندن : دو هفته قبل ملك‌خالد به روسها اجازه داد دو كشتي حامل سلاح را از بندر ينبع عربستان براي عراق ارسال نمايند . اين تصميم پادشاه عربستان را پرنس فهد به مقامات روسي اطلاع داد و اضافه كرد كه كويتي‌ها نيز با فراهم كردن تسهيلات بندري براي كشتيهاي
خلع‌سلاح شوروي موافقت كرده‌اند . ³³

تحليلها و تفسيرها

راديو كلن : ... دولت آمريكا حاضر به تسلط عراق بر منابع نفتي ايران و قدرت گرفتن عراق در منطقه خليج‌فارس نيست ، زيرا رهبران آمريكا صدام را مردي جاه‌طلب و غيرقابل اعتماد مي‌دانند كه در صورت پيروزي به عنوان يك قدرت برتر در منطقه به ساير كشورهاي همسايه چنگ مي‌اندازد .

 ... چنانچه دولت ايران به آزادي گروگانها اقدام ورزد ، امريكا نه تنها محاصره اقتصادي اين كشور را فوراً قطع خواهد كرد ، بلكه كليه وسايل يدكي و تسليحاتي جنگي را نيز در اختيار ارتش اين كشور قرار خواهد داد .

 ... براي امريكائيان سخت است كه در جنگ تحميلي عراق و ايران روش بي‌طرفانه اتخاذ كنند ... چه ايران مرزي بسيار طولاني با شوروي و علاوه بر آن در خليج‌فارس موقعيت كليدي دارد ... در صورت تسليم ايران احتمالاً شوروي نيز در آن بي‌بهره نخواهد بود . ³⁴

راديو امريكا : ...گرچه به نظر مي‌رسد نيروهاي عراق در جنگ با ايران به پيروزيهايي دست يافته‌اند ، با جنگي كه سه هفته ادامه داشته ، نشان مي‌دهد ايرانيان با وجود بي‌نظمي در كارهاي تشكيلاتي ، براي هر وجب از خاكشان به مبارزه برخاسته‌اند . حتي اگر نيروهاي عراق موفق شوند كنترل كامل خرمشهر را به دست آورند ، تا وقتي جنگ ادامه دارد ، ايرانيها نخواهند گذاشت عراق از شط‌العرب به عنوان راهي براي دسترسي به خليج‌فارس استفاده كند . ³⁵

راديو مسكو : ... محافل نظامي امريكا اميد زيادي به رويدادهاي كنوني حوزه خليج‌فارس بسته‌اند و مي‌كوشند دستهاي خود را با آتش عمليات جنگي گرم كنند . هدف عمده‌اي كه استراتژيست‌هاي امريكايي ميل دارند به آن دست يابند ، اين است كه منابع نفت منطقه را دوباره تحت نظارت خود در آورند و به حضور نظامي خود صورت قانوني بدهند و از هر دگرگوني كه مصالح حياتي را به خطر مي‌اندازد ، جلوگيري كنند . ³⁶

ماّخذ 25/5/57

1 ـ “ بولتن خبري “ تطلاعا سپاه خوزستان . سند 01246 مركزي مطالعات و تحقيقات جنگ

2 ـ ستاد مركزي سپاه ( مركز فرماندهي ) . سند 063698

3 ـ سماجا3 ( مركز فرماندهي ) سند 063707

4 شهرباني اهواز . سند 001243

5 ، 6 ـ ماخذ 1 ، همان سند .

7 ـ ماخذ 3 ، سند 063708

8 ـ ماخذ 3 ، سند 063721

9 ـ ماخذ 1 ، همان

10 ـ ستاد مركزي سپاه ( مركز بررسي مناطق ايران ) . سند

063705

11 ـ ماخذ 2 .

12 ـ سماجا ، سند 063702

13 ـ روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 26/7/59خبرگزاري پارس

14 ـ ماخذ 10 ، سند 063703

15 ـ ماخذ 1 ، همان سند

16 ـ ماخذ 13

17 ـ ماخذ 2 ، سند 063701

18 ـ روزنامه ميزان ، 27/7/59 ، خبرنگار ميزان در تبريز

19 ـ ناحيه ژاندارمري كردستان ( ركن 2 ) سند 001984

20 ـ ماخذ 16 ، همان

21 ، 22 ـ خبرگزارس پارس ، نشريه ويژه 26/7/59 ، به نقل از راديو صوت‌الجماهير ( 25/7/59 )

23 ، 24 ، 25 ـ خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه 26/7/59 .

26 ، 27 ـ روزنامه اطلاعات ، 26/7/59

28 ـ ماخذ 23 . راديو اسرائيل

29 ـ ماخذ 23 . راديو امريكا

30 , 31 _ U . N year book , 15  & 17OCT 1980

32 ـ ماخذ 23 ، راديو امريكا

33 ، 34 ، 35 ، 36 ـ ماخذ 23