روزشمــــار
يكشنبه
20 خرداد 1358
15 رجب 1399
10 ژوئن 1979
379
عليرغم امضاي توافق نامه مدني ـ شبيرخاقاني و پايان تحصن مسجد امام صادق ( ع ) ، حادثهاي رخ داد كه خودبه خود اقدامي در مخالفت با وضع موجود و به معناي اعلام مخالفت با روند مسالمت آميز جاري تلقي گرديد . خبر اين بود : گروهي ناشناس قسمتي از خط آهن خرمشهر ـ اهواز را در 16 كيلومتري خرمشهر منفجر نمودند . روزنامه اطلاعات در اين باره نوشت : اين اولين خرابكاري است كه در طول 10 روز اخير در خطوط راه آهن خرمشهر انجام گرديده است . ( 1 )
380
كنفرانس بررسي طرح مسئله خودمختاري كردستان كار خود را در سنندج آغاز كرد . به گزارش مطبوعات ، در اين كنفرانس كه به دعوت علامه احمد مفتيزاده تشكيل گرديد ، بيش از 1500 نفر نماينده از شهرستانهاي مختلف كردنشين در استانهاي كردستان ، كرمانشاهان و آذربايجان غربي و نمايندگان انجمنهاي سياسي و اسلامي و احزاب در آن شركت كردند . در نخستين جلسه اين كنفرانس ابتدا علامه احمد مفتيزاده طي سخنان مشروحي گفت : « مسئولان كشوري براي تامين خواست خلق كرد به طرحي نياز داشتند كه تهيه آن جز با همكاري ملت كرد مقدور نبود . تنها راه معقول براي دست يازيدن به چنين طرحي دعوت از نمايندگان اقشار خلق كرد بود تا در يك گردهمايي به حل معضلات موجود و تهيه طرح خودمختاري نايل آيد . به رغم انتظار ما ، متاسفانه عدهاي از برادران كرد كه ميتوانستند در اين جهت ياري مان دهند ، به ما نپيوستند و اين شگفت انگيز نيست ، زيرا كه تاكنون تمام افراد كرد نتوانستهاند در يك جا گرد آيند و اتخاذ تصميم مشترك كنند . »
وي سپس گفت : « هدف ، تبليغ مكتب يا ايدئولوژي خاصي نيست ، بلكه بحث بر سر تامين خواستههاي خلق كرد بود . » وي آن گاه گفت كه با مطالعه سه نوع خودمختاري مختلف به اين نتيجه رسيده است كه خودمختاري اسلامي برتري ويژهاي دارد ، زيرا انتقال قدرت در
خودمختاري اسلامي از قاعده به راس است اما در نظامهاي دمكراتيك شرق و غرب اين انتقال از راس به قاعده ميرسد .
مفتيزاده افزود : « به دليل عدم شركت عدهاي از برادران ، كنفرانس جاري را يك كنفرانس نهايي نميدانيم و كوشش خواهيم كرد تا كنفرانس ديگري تشكيل شود . »
وي در پايان سخنان خود به نيازها و نارساييهاي كردستان اشاره كرد و خواستار حل اين معضلات شد .
سپس آيت الله جليلي از كرمانشاه ضمن ابراز خشنودي از تشكيل كنفرانس ، به وحدت كلمه و هوشياري انقلابي اشاره كرد و گفت : « متاسفم كه عليرغم دعوت آقاي مفتيزاده ، نمايندگان تمامي مناطق كردنشين در اين كنفرانس شركت نكردهاند . ما بايد با اتحاد و اتفاق و حفظ وحدت كلمه عليه توطئههاي بينالمللي وارد كارزار شويم و حفظ كشور جز در سايه جمهوري اسلامي ميسر نخواهد بود . مصدق فرد ميهن پرستي بود ، در اين شكي نيست ، او هميشه ميگفت شاه سلطنت كند و حكومت را به دولت بسپارد ، حال آن كه رهبر انقلاب ما از اول ميگفت شاه بايد برود و مردم ايران اسلام را ميخواهند نه سلطنت را . »
وي افزود : « مسئله ملي كردن نفت مسئله چنداني هم نبود ، اگر اسلام باشد همه چيز ملي ميشود ، بنابراين جمهوري منهاي اسلام بي فايده است . ما با هيچ حزب و دستهاي مخالف نيستيم ، مشروط بر آن كه با اسلام مخالفت نكنند . »
در ادامه كنفرانس ، ملامحمد احمديان و قادر قادري نمايندگان بوكان و باينگان درباره خودمختاري و مذهب رسميكشور كه بايد اسلام باشد نه تشيع و نه تسنن و در مورد ارتش ، شهرباني و دادگستري نظرياتي بيان كردند .
به نوشته اطلاعات ، در جريان برگزاري كنفرانس “ تهيه طرح خودمختاري كردستان “ ، علامه احمد مفتيزاده در گفت وگو با خبرنگار اطلاعات در سنندج درباره چگونگي تشكيل اين كنفرانس و حضور گروههاي مختلف سياسي گفت كه تلاش خود را بر پايه حل اختلافات موجود بين گروههاي متعدد سياسي كردستان همچنان ادامه خواهد داد و اظهار اميدواري كرد كه در دومين جلسه كنفرانس ، اين گروهها شركت جويند .
وي در مورد حزب دمكرات كردستان گفت كه دكتر قاسملو در تماسي انگيزه عدم حضور خود را در كنفرانس مذكور ، گرفتاريهاي سياسي اعلام كرده و به اعزام نماينده اكتفا كرده است .
علامه مفتيزاده در مورد حزب توده ايران گفت : « ظاهر نمايندگاني از سوي اين حزب در كنفرانس شركت دارند اما ما به درستي از حضور آنها اطلاع نداريم . » به اظهار وي خلا موجود در كنفرانس را گروههاي مختلف در دومين جلسه كنفرانس پر خواهند كرد .
مفتيزاده همچنين گفت : « در صورت عدم موفقيت اين كنفرانس ، به فاصلهاي نه چندان دور ، كنفرانس ديگري تشكيل خواهد شد . » وي افزود : « شرايط گروههاي سياسي را ميپذيرم مشروط بر اين كه در جلسات كنفرانس حضور يابند و در تهيه طرح خودمختاري خلق كرد ، مشاركت
نمايند . » ( 2 )
دومين جلسه كنفرانس “ تهيه طرح خودمختاري كردستان “ ساعت 6 بعدازظهر در سنندج تشكيل شد و نمايندگان شهرهاي شركت كننده در اين كنفرانس سخناني ايراد كردند :
ابتدا رحمت الله علي پور نماينده سردشت طي سخناني بر همكاري و همگامي همه مردم ايران در جهت تحقق آرمانهاي مليتهاي گوناگون كشور در چهارچوب حق خودمختاري مهر تاكيد گذاشت . وي سپس ذيل يكي از آيات قرآن كريم ( مژده بده كه مستضعفين وارثان آينده زمين خواهند بود . ) به تحليل چگونگي خودمختاري براساس ضوابط و موازين اسلامي از ديدگاه قرآن پرداخت .
علي پور افزود : « وحدت كلمه جز در سايه وحدت عمل ميسر نخواهد شد و پيشنهاد كرد در مورد تاسيس دانشگاه كردستان تسريع شود . »
سپس عزت الله زندي نماينده يكي از بخشهاي كردستان پس از بيان سخناني در مورد خودمختاري و تشكيل مجلس محلي گفت : با تكيه بر شعار انسان گراي “ زمين از آن كسي است كه روي آن كار ميكند “ و تحقق اين آرمان بايد ريشههاي فئوداليسم كهن را از منطقه بركند ودولت موظف است با انجام فعاليتهاي اقتصادي ، عمراني و رفاهي ، خلق مستضعف كرد را ازقيد استضعاف برهاند و يك نماينده از ميان خلق كرد در حكومت شركت دهد . وي سخنان خود را چنين پايان داد : زبان كردي بر خلاف شايعات موجود ، لهجه نيست بلكه يك زبان كامل و غني است .
آن گاه دكتر بدوحي نماينده انجمن اسلاميكردهاي مقيم مركز ، در خصوص خودمختاري اسلامي سخناني ايراد كرد و افزود : خودمختاري خارج از چهارچوب و معيارهاي اسلامي ، به سبكهاي غربي و نوع انترناسيوناليستي آن ميانجامد و اين در اسلوبهاي ويژه مليتها نميگنجد ، بنابراين ما تنها خواستار خودمختاري اسلامي هستيم ولاغير …
بعد از آن ، حاج سيدعلي حسيني نماينده منطقه كامياران ضمن تاكيد بر ضرورت استقرار خودمختاري در كردستان ، به خواستههاي مردم كامياران اشاره كرد و از دولت آقاي بازرگان خواست كه به اين خواستهها ، رسيدگي كند . وي در پايان سخنان خود تامين امنيت را براي سراسر كشور از جمله كردستان كه در معرض تجاوز بيگانگان قرار دارد خواستار گرديد . آن گاه “ عزيز عبدالقادرپور “ از منطقه تكاب ضمن اشاره به چگونگي طرح خودمختاري ، از وجود اختلاف بين آيت الله عزالدين حسيني و علامه مفتيزاده ابراز تاسف كرد .
در پايان اين جلسه - كه تا ساعت 5/8 بعدازظهر به طول انجاميد - محمد محمدي ( امام جمعه سرپل ذهاب ) و “ سيد محمد طاهر نجيبي “ از قروه به تفصيل درباره خواستهها و نارساييهاي منطقه خود سخناني ايراد كردند و خواستار استقرار خودمختاري در چهارچوب ايران آزاد شدند . ( 3 )
در همين حال به گزارش روزنامه اطلاعات ، جمعي از روحانيون شهرستان بانه با انتشار
اعلاميهاي كنفرانس سنندج را تحريم كردند . متن كامل اطلاعيه چنين است : بسم الله الرحمن الرحيم . تصويب شكل خودمختاري و سپس تقديم پيشنهاد به دولت وقتي صحيح است و در نظر دولت و ملت كرد مورد اعتماد است كه تصويب كنندگان نماينده بحق همه اقشار ملت كرد باشند و اين شيوه بحق انجام پذير نيست مگر اين كه هيئت نمايندگي از تمام شهرستانهاي كردستان و از طرف همه اقشار مردم كرد انتخاب و در يك مكان جمع شده و در عين حال هر يك از اعضاي هيئت نمايندگي با دست پر از چكيده آراي مردم منطقه خود به محل اجتماع بروند .
كنفرانسي كه از طرف عدهاي در بيستم خردادماه 1358 دعوت به تشكيل و انعقاد آن در شهرستان سنندج شده است ، چون مسبوق به شرايط و مقدمات فوق نيست لذا ما علما و روحانيون منطقه بانه از حضور و شركت در اين كنفرانس خودداري خواهيم كرد و خواهان هرچه زودتر تهيه مقدمات و انتخاب نمايندگان واقعي شهرستانها و سپس تعيين زمان و مكان تشكيل چنين كنفرانسي در تاريخ ديگر هستيم . والسلام علي من اتبع الهدي .
از سوي روحانيون منطقه بانه : سيد جلال الدين حسيني ، ملاعلي خطيبي امام جمعه بانه ، جلال الدين شيخ الاسلامي بانه ، ملاعبدالله حيدري ، ملامحمدعزيزي ، ملا حسن سوريني ( 4 )
381
مريوان به عرصه درگيري و حضور جريانهاي مختلف مذهبي و غيرمذهبي ايراني و غيرايراني تبديل شده است . در اين باره نامه استاندار كردستان به وزارت كشور حاكي است كه حدود ساعت 10 صبح 20 خرداد ، 50 تا 60 نفر از افراد طالباني به مريوان وارد شدهاند . اينان ظاهراً براي ملاقات بيماري آمدهاند اما در شهر ميگردند و اشخاصي را كه عمامه سرخ دارند ميگيرند و عمامه آنها را پاره مينمايند . ( 5 )
382
گزارش فرمانداري مريوان حاكي است كه نيروهاي عراقي در مرز تقويت شده و روز هجدهم خرداد نيز هفت راس دام بر اثر تيراندازي نيروهاي عراق كشته شده است . ( 6 ) از سوي ديگر ، دايره اطلاعات ژاندارمري كشور گزارش داد كه صدام حسين رئيس شوراي انقلاب عراق شخص به مرز ايران وعراق عزيمت و بين عشاير مرزنشين شيوخ عرب اسلحه توزيع نموده است . ( 7 )
383
آيت الله العظمي شريعتمداري در مصاحبهاي با خبرنگاران درباره قانون اساسي ، مجلس موسسان ، احراز مقام دولتي براي روحانيون ، ارتش و سياست و … به ابراز نظر پرداخت . وي در مورد طرح پيش نويس قانون اساسي گفت : پيش نويس قانون اساسي را سه چهارماه پيش به اين جا آوردند و ما مطالعه كرديم و شش هفت ماده آن را حاشيه زديم ، گفتيم بايد اصلاح شود . الان هم گويا مشغول هستند و نميدانم كه هنوز همان پيش نويس قبلي را نگه داشتهاند يا زير و رو كردهاند و البته مشغولند و به من گفتهاند كه بعد از تنظيم براي شما هم ميفرستيم .
در زمينه مجلس موسسان ، آقاي شريعتمداري گفت : « عقيده من اين است كه قطع عدم تشكيل مجلس موسسان اشتباه بسيار بزرگي است . » ايشان در پاسخ به اين سوال خبرنگار كه « نقش شما در تصميمگيري درباره سرنوشت ملت و مملكت چيست ؟ » گفت : من در كارها هيچ دخالتي ندارم ، گاهي كه اظهارنظري ميكنم اين است كه در جايي تكليف ميبينم كه به طور كلي اظهارنظر بكنم و اين نه مبتني بر مخالفت است ، نه موافقت ، نه بر له و نه بر عليه هيچ كسي نيست ، فقط وظيفه ميدانم كه در بعضي از موارد نظرم را بگويم و فعلا در جريان كارهاي مملكت من در هيچ كاري دخالت ندارم فقط اظهارنظر است در مواردي كه تكليفم ايجاب كند و نظري كلي است .
آقاي شريعتمداري در مورد دخالت روحانيون در امور اجرايي ـ دولتي گفت : نه ضروري است كه آنها در دولت باشند و نه از اين جهت ممانعتي وجود دارد ، آنها و مردم خودشان مختار هستند . براي مراجع هم البته مانع قانوني نيست ولي ازشان آنها به دور است كه بخواهند يك مقامي را قبول كنند . چون در مذهب شيعه - كه مبناي اين مملكت و اين حكومت بر آن استوار است - مقام مرجعيت حتي از مقام رئيس جمهور و مقام سلطان هم بالاتر است و حتي اعتبار دولت در صورتي است كه مراجع به او راي اعتماد بدهند و سابق هم شيعه بر همين منوال بوده است .
سوال شد : امروز درباره اداره ارتش نقطه نظرهاي متفاوتي پيش آمده است ، در خصوص امكان فعاليت سياسي نظاميان نظرات مختلفي ابراز ميشود ، چندي پيش اعلام شد كه فعاليت سياسي نظاميان محدود ميشود ، نه تنها در داخل پادگان بلكه در خارج پادگان هم حق راهپيمايي و فعاليت در احزاب سياسي را ممنوع كردند . رئيس ستاد ارتش نقطه نظر متفاوتي دارد و معتقد است كه ارتش و پادگانها بايد يكپارچگي داشته باشند ، اختلافات عقيدتي نبايد در داخل ارتش رسوخ كند ، همه بايد در خدمت دولتي باشند كه مبعوث ملت است ، با اين همه در خارج از پادگانها و با لباس شخصي چون انسان آزادي هستند ، ميتوانند عقايد سياسي خاص خودشان را هم داشته باشند و فعاليت سياسي كنند . چون ارتش حداقل در آينده نزديكي براي اين مملكت اهميت حياتي خواهد داشت و تصميمگيري درباره ارتش هم موضوعي مربوط به تمامي ملت است ، خواستيم نظر حضرت عالي را هم درباره ارتش و نحوه فعاليتهاي سياسي نظامي بپرسيم .
آيت الله شريعتمداري در پاسخ گفت : عقيده ما اين است كه ارتشيان هم مثل ساير آحاد و افراد ملت هستند و بايد از تمام حقوق ملي برخوردار باشند و آنها را ممنوع كردن ، محصور كردن ، بر خلاف قول و قراري است كه داده شده است و علاوه بر اين ، ارتش اگر حق اظهار عقيده نداشته باشد و مثل سابق باشد آن وقت از طرفي از مسائل بي خبر و بي اطلاع ميمانند ، در جامعه تربيت نميشوند ، مطلع و با خبر بار نميآيند و از طرف ديگر ، تفاهمشان با مردم حاصل نميشود ، يعني ديگر مردم را از خود نميدانند و خودشان را از مردم نميدانند و برميگرديم به
وضع سابق ، در صورتي كه ما ميخواهيم ارتش ، يك ارتش ملي باشد ، نه در كنار مردم . البته ممكن است كه در يك وقت مخصوصي يا با يك امور بخصوصي ارتباط ارتش صلاح نباشد كه آن را در موقعش ميگويند ، اما اين به طور كلي كه حتي مساجد هم نتوانند بروند ، در احزاب هم نتوانند وارد بشوند و در كارهاي ديگر هم نباشند ، اين هم به نظر ما هم صحيح نيست و هم خودشان براي من نامه نوشتهاند ، روساي ارتش براي من نامه نوشتهاند و خيلي شكايت و داد و بيداد كردهاند و حتي مطالبه جواب هم كردهاند . البته خواهند گفت كه ارتش انضباطي لازم دارد . البته انضباط بايد محفوظ باشد ولي ارتشي محروم هم نبايد باشد ، اين به معناي محروميت است . خلاصه اين كه ارتش نبايد در حاشيه و كنار مردم باشد بلكه بايد با مردم و در متن مردم باشد . ( 8 )
384
قرارگاه سيا در تهران در تلفنگرامي به رئيس سيا در واشنگتن با طبقه بندي سري ، آخرين اقدامات انجام شده در ارتباط با آيت الله شريعتمداري را گزارش كرد . بخشهاي اصلي اين گزارش به شرح زير است :
1 ـ مطابق قرار قبلي در تاريخ 19 خرداد با اس . دي . جانوس / 13 ( نام اصلي ، سرتيپ يا سرلشكر فرازيان ) ( 9 ) تماس تلفني حاصل شد . گلگروف توضيح داد كه ما حاضر نيستيم به شريعتمداري براي پشتيباني از او تضمين بدهيم . موضع ما اين است كه ابتدا بايد اطلاعات بيشتري درباره اوضاع ايران و نيروهاي در صحنه به دست آورد . و افزود كه چون شريعتمداري ميخواهد اين قدر زود بداند كه آيا ما حاضريم براي او پول فراهم كنيم ، روساي گلگروف ناچار بودند كه قاطعانه پاسخ منفي دهند . وارد شدن در اين عمليات ، تنها موقعي ممكن است كه طرحريزي دقيق به عمل آمده و درباره هدف ها توافق كامل حاصل شده باشد .
2 ـ ج / 13 گفت : اين پيام را توسط مرتضي موسوي به شريعتمداري خواهد رساند . او گفت : اهداف شريعتمداري در اين مورد كاملا روشن است و نيازي به صرف وقت بيشتري براي درك آنها وجود ندارد ؛ هدف شروع سازمان دهي جدي است . گلگروف پرسيد : سازمان دهي براي چه ؟ اگر انتخاباتي قرار است صورت بگيرد ، بدون شك نياز ( به سازمان دهي ) خواهد بود ، اما حالا چه كسي ميتواند بگويد كه انتخاباتي در كار خواهد بود ؟ ج / 13 گفت : ما بايد درك كنيم كه چون شريعتمداري يك چهره برجسته مذهبي است طرف مراجعه مردم براي راهنمايي و كمك قرار دارد . شريعتمداري براي به دست آوردن پيروان بيشتر نياز به پول دارد ( از اين لحاظ كه موقعيت و اهميت مراجع شيعه بستگي به تعداد پيروان آنها دارد ) . شريعتمداري … وجوهات را بين افراد محترم تقسيم خواهدكرد و بدين وسيله وفاداري آنها را به دست خواهد آورد … اين وجوهات همچنين براي تامين مخارج اضافي حزب استفاده خواهد شد . ج 13/ بار ديگر تاكيد كرد كه شريعتمداري ميخواهد هرچه زودتر در آذربايجان و ساير شهرستانها شروع كند . ج / 13 گفت : شريعتمداري … فكر نميكند الان زمان به نفع او باشد . ج / 13 گلگروف را به خاطر … او به
نظر خود ، در مصرف نهايي هر دلار سرزنش كرد . ج / 13 گفت … بايد پي ببرد ( يا ببريم ـ م ) كه بسيار به نفع ماست كه شريعتمداري به قدر كافي احساس … كند تا با نظرياتي به ميدان بيايد كه خميني را به مبارزه بطلبد . [ نقطه چينها ، جا افتادگي ناشي از انهدام اسناد است . ]
3 ـ ج 13/ درباره تمايل ما براي در جريان نگه داشتن شريعتمداري از حقيقت اوضاعي كه در مناسبات ايران و آمريكا تاثير دارند ( پاراگراف 7 تلگراف مرجع ) سوال كرد . گلگروف گفت كه “ ما از اطلاع دادن خبرها به شريعتمداري خوشحال خواهيم شد ولي با اين حال هنوز خيلي مانده تا كم و كيف كار مشخص شود . “ در جريان ارائه خلاصهاي از اوضاع از نظر ما ، گلگروف اين امكان را مطرح كرد كه دولت ايران شايد جد علاقه مند باشد روابط ديپلماتيك را قطع كند . بسيار ضروري است كه بهانهاي براي اين كار ، مثل اتهام دست داشتن با شريعتمداري ، به آنها داده نشود . ج / 13 گفت كه اين پيام را خواهد رساند .
4 ـ براي آن كه كانال ج / 13 به شريعتمداري را مدتي بيشتر فعال نگاه داريم ، به ج 13/ گفتيم كه سوالاتي درباره اوضاع سياسي محلي براي او خواهيم داشت كه به مرتضي موسوي و شريعتمداري برساند . گلگروف به ج 13/ گفت كه ما هنوز منتظر نظريات ستاد هستيم . قرار شده كه تماس تلفني بعدي با ج 13/ در 26 خرداد صورت پذيرد كه در طي آن ، سوالات بيشتري را رد خواهيم كرد . ( 10 )
385
علي آگاه كاردار سفارت ايران در واشنگتن با اشاره به تيرگي روابط ايران و آمريكا ، در مورد نحوه رفع اين تيرگي گفت : « هرگونه تحولي در اين روابط به سوي بهبودي ، به طور كلي منوط است به اين كهامريكا سعي كند در التيام بخشيدن روابط در منطقه خليج فارس به ما كمك كند . » وي خاطرنشان كرد كه مايل است با مردم امريكا روابط بهتري برقرار كند اگرچه مناسبات بين دو كشور خدشه دار شده است . آگاه گفت : ما ميخواهيم سوسياليزه بشويم . ما هرچه بيشتر به سوسياليسم ـ روي خواهيم آورد ، ما ايران تازهاي را خواهيم شناساند . ( 11 )
منابع و ماخذ روزشمار 20/3/1358
1 ـ روزنامه اطلاعات ، 20/3/1358 ، ص 1 .
2 ـ روزنامه اطلاعات ، 21/3/1358 ، ص 3 .
3 ـ ماخذ شماره 2 ، ص 8 .
4 ـ ماخذ شماره 2 ، ص 3 .
5 ـ سند شماره 000011 ـ 1 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : نامه استاندار كردستان به وزارت كشور به شماره /20/3/42758م .
6 ـ سند شماره 021300 ـ 2 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : تلفنگرام استاندار كردستان به وزير كشور به شماره /20/3/41758م .
7 ـ سند شماره 033645 ـ 5 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : گزارش ژاندارمري كل كشور به وزارت كشوربه شماره 20/3/1458/19/03/501 .
8 ـ ماخذ شماره 1 ، ص 11 .
9 ـ دانشجويان پيرو خط امام ، اسناد لانه جاسوسي آمريكا ، جلد 55 ( تهران : نشر لانه ، بي تا ) ص 14 .
10 ـ پيشين ، ص ص 81 ـ 79 .
11 ـ ماخذ شماره 1 ، ص 12 .