نوسانات قیمت نفت در دوران جنگ چه تأثیری بر روند جنگ و اجرای عملیاتها داشت؟
با توجه به نقش مهم درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران و عراق و تأثیر آن بر بودجه جنگ، میزان صدور و قیمت آن نیز میتوانست بر روند جنگ تأثیر بگذارد. این مسئله به ویژه در مورد ایران ـ كه نفت مهمترین منبع درآمدش بود و از كمكهای خارجی نیز بهرهمند نبود ـ از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار بود. به همین دلیل، عراق برای تحت فشار قرار دادن ایران به كشتیهای نفتكش ایران حمله میكرد و همزمان پایانههای نفتی ایران را هدف قرار میداد و حامیان عراق از جمله كشورهای حوزه خلیجفارس نیز در جنگ قیمت نفت (پایین آوردن قیمت) نقش عمدهای ایفا مینمودند. تحریم خرید نفت ایران از طرف برخی خریداران و پایین آمدن قیمت نفت، فشارهای جدیدی بر ایران وارد میكرد. این وضعیت به ویژه از سال 1364 تا پایان جنگ همچنان ادامه داشت.
اولین تأثیر كاهش صادرات نفت و قیمت آن و در نتیجه كاهش درآمدهای نفتی بر جنگ این بود كه موجب میگردید ایران در خرید تسلیحات، كه معمولاً از بازار سیاه و با قیمتهای گران تهیه میشد، در فشار جدی قرار گیرد.
عدنان مزارعی در بررسی اقتصادی ایران بعد از انقلاب مینویسد: كاهش عمومی قیمتهای نفت و خسارات وارده بر ظرفیت صدور نفت ایران به سبب جنگ با عراق به افت قابل توجه درآمدهای نفتی انجامید. روشن است كه به رغم افزایش درآمدهای نفتی بین سالهای 1361 تا 1363، جنگ نفتكشها در خلیجفارس و افت شتابان قیمتهای نفت از سال 1365، به سرعت درآمدهای نفتی ایران را كاهش داد. در سال 1366 درآمدهای نفتی حدود 40 درصد سال 1356 بود.
مجموع این كاهش درآمدها تأثیر خود را بر بخش نظامی و جنگ برجای گذاشت و بودجههای نظامی دچار كاهش شدیدی گردید؛ طوری كه رقم هزینههای نظامی در سال 1986 به 9339 میلیون دلار رسید و در سال 1987 به 7679 میلیون دلار كاهش یافت. هرچند كاهش درآمد نفت بر هزینههای نظامی عراق نیز تأثیر گذاشت طوری كه از 23506 میلیون دلار در سال 1985 به 16531 میلیون دلار در سال 1986 رسید، اما در همین وضعیت هزینههای نظامی عراق دو برابر هزینههای نظامی ایران بود. به این ترتیب واضح است كه نوسانات فروش و قیمت نفت تأثیر كمتری بر هزینههای جنگی عراق داشت كه آن نیز به دلیل كمكهای مالییی بود كه عراق از كشورهای حامی دریافت میكرد، اما ایران چون تنها بر منابع خود متكی بود كاهش درآمدهای نفتی تأثیر عمدهای بر هزینههای جنگی این كشور داشت و در واقع یكی از دلایل پذیرش قطعنامه 598 نیز وضعیت بد اقتصادی ایران بود كه دیگر نمیتوانست هزینههای عظیم جنگ را تهیه نماید.