کتاب «گیل مانا» خاطرات دفاع‌مقدس به روایت «محمدعلی حق‌بین»، فرمانده گردان کمیل از لشکر ۱۶ قدس گیلان در دوران دفاع‌مقدس است که به قلم سیده نساء هاشمیان نوشته شده است.
به گزارش تارنمای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اولین ماه بهار ۱۳۴۳ حق‌بین در روستایی سرسبز در شمال ایران متولد شد و در میان بچه‌های روستا راه و رسم زندگی کردن را آموخت. روستای تازه‌آباد جایی در میان لاهیجان و لنگرود، محل تولد این فرمانده دفاع‌مقدس است و آشنایی با کشاورزی و دامداری از دوران کودکی در وجودش نهفته بود. در دوران مدرسه، جنگ شروع می‌شود و شنیدن اخبار بمباران و شهادت رزمندگان دغدغه جدی حق‌بین نوجوان می‌شود. در این میان، پسر عمویش نیز راهی جبهه می‌شود و از اتفاقات جنگ، کمین‌های شبانه و نگهبانی‌ها می‌گوید. تمام این اتفاقات سبب می‌شود تا محمدعلی احساس مسئولیت بیشتری نسبت به وقایع روز داشته باشد. شبانه‌روز به جبهه و جنگ فکر می‌کرد و دنبال راهی بود تا خودش را زودتر به جبهه‌ها برساند. در نهایت موفق می‌شود از پدر رضایتنامه بگیرد و راهی شود.
اردیبهشت ۱۳۶۱ اولین اعزام حق‌بین به جبهه‌هاست. هر چه از جنگ می‌گذشت تجربه و آمادگی این رزمنده نوجوان برای مقابله با دشمن بیشتر می‌شد.
تیپ ۲۵ کربلا که از رزمندگان گیلانی و مازندرانی تشکیل شده بود، جایی بود که حق‌بین در آن در عملیات‌ها شرکت می‌کرد. عملیات محرم یکی از مهم‌ترین عملیات‌هایی بود که آن روز‌ها حق‌بین در آن شرکت می‌کرد. در گیر و دار انجام عملیات، اولین شوک به محمدعلی وارد می‌شود. دو پسرخاله‌اش به نام‌های مهدی و محمد به شهادت می‌رسند. در فاصله شش روز دو برادر را در کیاشهر تشییع کردند. روز‌های سختی برای تمام خانواده بود. حق‌بین رفته‌رفته مثل فولاد آبدیده می‌شد. هرجا می‌گفتند، می‌رفت و از مأموریت‌های سخت بیشتر استقبال می‌کرد.
تابستان ۱۳۶۲ حق‌بین دیگر ۱۹ ساله شده است و با تجربه بیشتری به جبهه می‌رود. این‌بار راهی غرب کشور و کردستان می‌شود. عملیات کردستان برای او و دیگر رزمندگان سختی‌های خاص خودش را داشت، چون در آنجا فقط جنگ یدی نبود؛ جنگ فرماندهان بود، جنگ مغز‌ها و تدبیر بود.
عملیات کربلای ۲، یکی از عملیات‌هایی بود که رزمندگان گیلانی در آن بسیار خوش درخشیدند. گیلانی‌ها در این عملیات شهدای زیادی تقدیم کردند که چند تن از بستگان و آشنایان حق‌بین نیز در میان شهدا بودند. در این عملیات، ۱۹۴ نفر از رزمندگان گیلانی به شهادت رسیدند. تعداد زیادی از شهدا جزو نیرو‌های لنگرود بودند. چند تن از فرماندهان بزرگ استان گیلان مثل شهیدحسین رضوان‌خواه، فرمانده گردان کمیل و شهید غلامرضا قبادی، فرمانده بسیج لشکر گیلان نیز در این عملیات به شهادت رسیدند. پس از انجام این عملیات، آیت‌الله خامنه‌ای در خطبه‌های نماز جمعه تهران با اشاره به این عملیات چنین فرمودند: «رزمندگان تهران و مشهد در عملیات کربلای ۲ خوش درخشیدند، اما بالاتر از همه این‌ها رزمندگان گیلانی بودند.»
خیلی زود زمان انجام عملیات کربلای ۵ رسید. شهادت فرمانده گردان کمیل، نیرو‌ها را پراکنده کرده بود. انگار که پدر از دست داده باشند، از روحیه خوبی برخوردار نبودند. خیلی زود فرمانده جدید مشخص شد و آمدن محمد اصغری‌خواه به بهبود اوضاع کمک کرد. عملیات سخت و سنگین کربلای ۵ در نوزدهم دی ماه ۱۳۶۵ شروع شد و گردان کمیل یکی از گردان‌های خط‌شکن و پیشقراول در این عملیات بود. حق‌بین در جریان این عملیات مجروح می‌شود و او را با وضعیت وخیمی به آمبولانس صحرایی می‌رسانند. در نهایت مجروح را با هواپیما به تهران می‌رسانند تا سریع تحت‌عمل جراحی قرار بگیرد.
حق‌بین دو ماه و نیم در بیمارستان بستری می‌شود و قسمت‌های زیادی از عصب دستش قطع می‌شود. در سال ۱۳۶۶ عملیات نصر ۴ با هدف گرفتن شهر ماووت عراق انجام شد. عملیات با موفقیت انجام می‌شود و رزمندگان خیلی سریع خودشان را برای عملیات‌های بعدی مثل والفجر ۱۰ آماده می‌کنند.
در نهایت پس از هشت سال جنگ سخت و نابرابر در سال ۱۳۶۷ جنگ تمام می‌شود. گردان کمیل در سال‌های دفاع‌مقدس کارنامه درخشانی از خود به جا گذاشت و در عملیات‌های مهم نقش تأثیرگذاری داشت. در زمان عملیات‌ها نیرو‌های زیادی به سمت گردان می‌آمدند و همواره افراد توانمند زیادی در گردان حضور داشتند.
«گیل مانا» با وجود اینکه خاطرات حق‌بین را در برمی‌گیرد، ولی اطلاعات بسیار خوبی از گردان کمیل را در اختیار خواننده‌اش قرار می‌دهد. «گیل مانا» ضمن خواندن خاطرات محمدعلی حق‌بین، خواننده‌اش را در جریان عملکرد یکی از گردان‌های مهم دفاع‌مقدس قرار می‌دهد که ارزش بسیار زیادی دارد.
