حجت الاسلام سعید فخرزاده پژوهشگر در حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با تاکید بر اینکه هر تحقیق ابزار خودش را دارد، گفت: علاوه بر اینکه تحقیق دارای ابزاری است، محقق باید از دل دانشگاه بیرون بیاید. دانشگاه و مراکز پژوهشی داریم، اما وقتی می‌خواهیم کار پژوهشی انجام دهیم، منابع نداریم.
پژوهش پشتوانه‌ای قابل اتکا و مهم برای اعتباربخشی به موضوعات قابل پژوهش است، خواه این پژوهش در خصوص یک پدیده اجتماعی باشد، یا یک دوره تاریخی، در خصوص فرد باشد یا یک ملت و کشور، پژوهش درست و دقیق می‌تواند زوایای مختلف موضوع را به روشنی بیان کند و در اختیار طیف گوناگونی از مردم قرار دهد.
دفاع مقدس به عنوان یکی از برهه‌های سرنوشت‌ساز تاریخ ایران اسلامی با طی کردن هشت سال سخت و با اندوخته و تجربه فراوان جایگاه خاصی در حوزه‌های پژوهشی دارد. این دوران پر افتخار از جنبه‌های مختلف الهام‌بخش آثار و تولیدات بسیاری در حوزه‌های ادبی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی، اجتماعی و ... شده است که می‌تواند به عنوان الگو در اختیار نسل‌های بعدی این سرزمین قرار گیرد. با توجه به اهمیت و ضرورت پژوهش و نیز جایگاه هشت سال دفاع مقدس در تاریخ ایران پیوند این دو می‌تواند میراث گران‌بهایی را بر جای گذارد.
از این رو مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با همکاری خبرگزاری دفاع مقدس در سلسله نشست‌هایی با نویسندگان و پژوهشگران حوزه دفاع مقدس به تبیین جایگاه پژوهش در آثار مکتوب دفاع مقدس پرداخته‌اند. پیش از این مشروح صحبت‌های ارائه شده در سه نشست منتشر شد. بخشی از نشست چهارم با حضور «سعید فخرزاده» و «فرزانه قلعه قوند» از پژوهشگران و نویسندگان حوزه دفاع مقدس در ادامه آمده است.
خانم قلعه قوند شما در صحبت‌هایتان اشاره‌ای به پیوند پژوهش و رسانه داشتید، کمی در این باره بیشتر توضیح دهید.
قلعه‌قوند: رسانه در همه قسمت‌ها جاری است و نمی‌شود آن را جدا کرد، در هر کدام از این محیط‌های پژوهشی که ما ورود کنیم یک بازو، رسانه است و همیشه پای رسانه در میان است که باید ببیند، بشنود و منتقل کند. فکر می‌کنم دقیقاً نیاز به آسیب‌شناسی، نظرسنجی و نیازسنجی داریم تا متوجه بشویم که چه نیاز‌هایی وجود دارد و روی همان‌ها کار کنیم.
کار پژوهشی حتی در دانشگاه خواهان ندارد
شما در پیام آزادگان تاکنون چه اقداماتی را در حوزه رسانه و سبک زندگی که روی آن تاکید داشتید انجام داده‌اید؟
خانم قلعه‌قوند: در حوزه خودمان و در خصوص سبک زندگی آزادگان به منظور ترویج فرهنگ مقاومت و سبک زندگی قدم‌هایی برداشته‌ایم. سبک زندگی آزادگان پیچیده و عجیب است. کاری که انجام شده هنوز به مرحله چاپ نرسیده و در حال راستی‌آزمایی هستیم. پژوهش‌هایی درباره تحکیم خانواده آزادگان انجام شده است. در مجموع می‌توانم بگویم کار ما در مقابل همه آثار و خروجی‌های دفاع مقدس، در حد قطره مقابل دریاست. به طور کلان کار فوق‌العاده‌ای نشده و اگر نگاهی هم به آثار دفاع مقدس داشته باشیم، اعم از آثار هنری و یا مکتوب، می‌بینیم که کمتر سراغ این عرصه رفته‌اند چرا که ذائقه مخاطب ما بیشتر به سمت ادبیات داستانی رفته است. در سطح دانشگاه هم اگر دقت کنیم دانشجو کمتر زیر بار کار پژوهشی می‌رود. شاید هم کم‌کاری از ما بوده و قطعاً یک جای کار عیب داشته که ما نتوانسته‌ایم جوانان را با خود همراه کنیم.
فخرزاده: ما برای اینکه راجع به یک موضوعی تحقیق کنیم، اول باید دامنه موضوع را بسنجیم. اگر ابعاد واقعه دفاع مقدس را کامل بشناسیم، می‌توانیم روی سرفصل‌هایی که لازم است تحقیق کنیم، مثلاً مباحث حقوقی که پیرامون دفاع مقدس وجود دارد، اتهاماتی که امروزه وارد می‌شود. نبود جواب درست نشان می‌دهد مطالعات خاصی نکرده‌ایم و هنوز جای پژوهش زیاد هست. در موضوعات سیاسی دفاع مقدس، روابط با کشور‌های دیگر، تأمین قطعات، خود پروژه شناساندن جنگ می‌شود کار کرد. جالب است که ۲۲ بهمن ۱۳۵۹ دو تا اتفاق مهم افتاده. یکی تسخیر لانه جاسوسی که سال ۱۳۵۸ اتفاق افتاده و دشمن شروع به تخریب ذهنیت مردم دنیا نسبت به ما کرد و یکی هم خود سال ۱۳۵۹ که جنگ شروع شد. اینجا دشمن گفت دیدید! این انقلاب ایران و ملت ایران جنگ‌طلب هستند، آنجا سفارت آمریکا که جزو خاک آمریکا محسوب می‌شود را گرفت و اینجا هم دارد به عراق تجاوز می‌کند.
محقق باید از دل دانشگاه و مراکز پژوهشی بیرون بیاید
امام به مسئولین و مدیران مملکت گفتند در ایام ۲۲ بهمن به کشور‌های مختلف بروید، انقلاب را بشناسانید و معرفی کنید. هر شخصیت سیاسی آن سال به یک کشور رفت، فکر می‌کنم آن سال خود رهبر معظم انقلاب هم رفتند هندوستان. من وقتی درباره این موضوع مطالعاتی داشتم، دیدم امام چه نگاه فرهنگی‌ای به موضوع داشته است و چه دفاع جانانه‌ای از انقلاب کرده‌اند. اما آیا ما توانستیم از حق خودمان دفاع کنیم و مظلومیت خودمان را به جهان بشناسانیم. یعنی همان چیزی که امام در نظر داشتند؟
تحلیلی در این حوزه انجام نشده است. یک بخشی مربوط به شناخت موضوعات و دامنه‌های مختلف آن است و سپس تعریف آن.
اطلاعات ساده دفاع مقدس دسته بندی نشده است
هر تحقیق باید ابزار خودش را هم داشته باشد. در کنارش محقق وجود دارد که باید از دل دانشگاه بیرون بیاید. ما دانشگاه و مراکز پژوهشی که وظیفه شان کار پژوهش هست را ایجاد کردیم، اما وقتی می‌خواهیم کار پژوهشی انجام بدهیم منابع نداریم، لذا نیازمند منابع هستیم، خیلی از بچه‌های پژوهشگر دوران دفاع مقدس که پایان‌نامه دارند سراغ ما می‌آیند و اطلاعات می‌خواهند. این یعنی نبود منبع، ساده‌ترین اطلاعات، اطلاعاتی است که در سطح رسانه‌ها و نشریات منتشر شده.
آرشیو دفاع مقدس ما حبس است
البته این طور که من شنیده‌ام در حال دسته‌بندی هستند به نحوی که امکان سرچ هم وجود دارد. البته هنوز کامل این اتفاق نیفتاده است.
فخرزاده: باید دید اسناد جنگ که در اختیار مرکز اسناد هست چقدر در اختیار پژوهشگر قرار داده شده است؟ آیا راویانی که صحبت کرده‌اند لحظه به لحظه را گفته‌اند؟ آیا این مصاحبه‌ها و این گفتگو‌ها در اختیار پژوهشگر قرار می‌گیرد؟ پیام آزادگان کلی از خاطرات آزادگان را دارد، آیا آرشیو‌ها را شما در اختیار پژوهشگران و محققین قرار داده‌اید؟ آرشیو‌های ما همه حبس است، سازمان‌های دیگر می‌گویند ما پول دادیم و این آرشیو را تهیه کرده‌ایم و خودمان باید استفاده کنیم، نمی‌شود بدهیم دیگران استفاده کنند. ما باید زمینه این تحقیق را باید فراهم کنیم که هنوز فراهم نشده است.
