به دلیل اشتباه نیروهای مهندسی، خاکریز جناح شمالی به جای اتصال به مثلث سوم، به مثلث چهارم وصل شده است، درنتیجه عرض جبهه از ۱۰ کیلومتر به ۱۳ کیلومتر رسیده و از اینجاست که نیروهای عراقی با نفوذ خود، عملیات را تهدید می‌کنند.
امروز (۴ مرداد ۱۳۶۱)، فرمانده عملیات قرارگاه کربلا درباره طرح مانور مرحله پنجم عملیات رمضان به نتیجه رسید. با توجه به این‌که در چهار مرحله پیشین در تمامی راه‌کارها عملیات انجام‌شده است و غیر از انهدام نیروی دشمن، موفقیتی کسب نشده، نظر فرمانده عملیات به قسمتی از منطقه عملیاتی قرارگاه فجر در شمال منطقه عملیاتی قرارگاه فتح جلب شده است.
در این مرحله مهم‌ترین تلاش عملیات به محور شمالی پاسگاه زید در حدفاصل دژ مرزی و خاک‌ریزهای مثلثی شکل دشمن معطوف است تا با گرفتن سرپل، برای عملیات آینده آمادگی وجود داشته باشد.
وسعت منطقه موردنظر ۱۵۰ کیلومترمربع است. طراحی منطقه مرحله پنجم به این صورت است که نیروها با یک پیشروی ۱۲ کیلومتری از خط خودی در جبهه‌ای به عرض ۱۰ کیلومتر، سه مثلثی اول از حد پاسگاه زید به شمال را تصرف کنند.
در این طرح پیش‌بینی‌شده است که برای حفظ مواضع متصرفه با تدابیر ویژه‌ای، خاکریزی در دو جناح عملیات احداث شود و خط مقدم نیز با استفاده از مثلثی‌ها و احداث خاکریز از رأس مثلث‌ها به هم دیگر، تأمین شود.
چهارشنبه (۶ مرداد ۱۳۶۱) آغاز عملیات:
پنجمین مرحله عملیات رمضان با شرکت ۳۰ گردان رزمی از شش محور در ساعت ۱۲: ۳۰ امروز آغاز شد. وضعیت کلی عملیات تا آخر وقت امروز (ساعت ۲۴) چنین است:
تیپ ۳۳ المهدی سپاه مأموریت دارد با عملیات در شمال این منطقه، دشمن را درگیر و سه کیلومتر از خط خودی را پاک‌سازی کند، سپس بانفوذ به عمق، دشمن را در منطقه منهدم کند.
تیپ ۲۷ حضرت رسول (ص) قرار است دشمن را در منطقه واگذارشده منهدم سازد و ضمن تصرف قسمت شمالی مثلث سوم، به سمت چپ گسترش دهد و با تیپ ۱۴ امام حسین (ع) در چپ الحاق کند.
تیپ ۱۴ امام حسین (ع) نیز مأموریت دارد که در سمت چپ تیپ ۲۷ تک کند و پس از تصرف قسمت جنوبی مثلث سوم، به سمت جنوب گسترش دهد و با تصرف قسمت شمالی مثلثی دوم، با تیپ نجف الحاق کند و برای حفاظت از جناح غربی عملیات، خاکریزی از رأس مثلث سوم به رأس مثلث دوم احداث و از آنجا پدافند کند.
پیشروی رزمندگان و عقب‌نشینی بعثی‌ها
این دو تیپ از ساعت ۲۱: ۳۰ درگیری را با دشمن آغاز کرده‌اند و با سرعت و قدرت تمام خط را شکسته‌اند و پیشروی را به‌سوی اهداف تعیین‌شده ادامه می‌دهند. فشار نیروهای خودی به حدی بوده که دشمن در ساعت ۲۲: ۲۰ برای جلوگیری از انهدام کامل، به نیروهای مقابل این دو یگان دستور عقب‌نشینی داده است.
هم‌زمان با شروع عملیات، تیم‌های مهندسی قرارگاه کربلا؛ احداث خاکریز دو جناح عملیات را آغاز کرده‌اند و کار با سرعت و هماهنگی لازم پیش می‌رود.
تیپ ۸ نجف باید در سمت چپ تیپ امام حسین (ع) ضمن انهدام دشمن، قسمت جنوبی مثلثی دوم و شمال مثلث اول را به تصرف درآورد و با تیپ ۱۴ در شمال و تیپ ۱۷ قم در جنوب الحاق کند، سپس خاکریزی از نوک مثلثی دوم به مثلث اول احداث و از آن پدافند کند. همچنین در احداث خاکریز به جناح جنوبی عملیات به قرارگاه کربلا یاری دهد.
این تیپ پس از شکستن خط که با دشوارهایی همراه بود؛ درحالی‌که زیر آتش شدید توپخانه دشمن پیش روی می‌کرد و با مقاومت شدید نیروهای عراق روبرو بوده است، در نزدیکی مثلثی به میدان مین برخورد کرده و مجبور شده است که در زیر آتش توپخانه معبر باز کند، درحالی‌که تیپ حضرت رسول (ص) و امام حسین (ع) اعلام کرده‌اند که به اهداف خود که رسیدن به مثلث‌ها است، دست‌یافته‌اند.
روز ۷ مرداد ۱۳۶۱ (دومین روز از مرحله پنجم عملیات)
تیپ المهدی (قرارگاه فجر) که تاکنون نسبتاً موفق عمل کرده است، پس‌ازآنکه با دشمن درگیر شد و تلفات سنگینی به او وارد کرد، مأمور شده است که برای کمک به تیپ ۲۷ حضرت رسول (ص)، دو کیلومتر از خط حد این یگان از دژ به‌طرف مثلثی‌ها را بر عهده بگیرد.
تیپ ۲۷ حضرت رسول (ص) و تیپ ۱۴ امام حسین (ع) در ساعات اولیه امروز به مثلثی‌ها رسیده‌اند ولی موفق به الحاق نشده‌اند. تیپ ۸ نجف و تیپ ۱۷ علی بن ابیطالب (ع) نیز الحاق نکرده‌اند، درحالی‌که هر دو می‌گویند که به اهداف موردنظر دست‌یافته‌اند.
برای حل این مشکل، قرارگاه کربلا به تیپ جوادالائمه (ع) مأموریت داده است تا وارد عمل شود و مشکل الحاق بین دو یگان را برطرف کند. دو گردان از این تیپ از معبر تیپ امام حسین (ع) واردشده ولی باوجود انهدام دشمن، موفق به الحاق بین دو یگان نشده است.
احداث ۱۰۰ متر خاکریز باقی‌مانده پس از ۵ ساعت زیر گلوله‌باران دشمن
تا صبح امروز خاکریز شمالی عملیات به‌صورت دوجداره احداث شد و نیروهای تیپ حضرت رسول (ص)، مثلثی سوم را پاک‌سازی کردند ولی از خاکریز جنوبی عملیات نیز ۱۰۰ متر باقی‌مانده بود که با روشن شدن هوا، عراق چندین تانک در منطقه مستقر کرد و با آتش آن‌ها و نیز با تمرکز انبوه آتش توپخانه در محدوده این ۱۰۰ متر، مانع کار دستگاه‌های مهندسی برای احداث خاکریز شد، اما سرانجام با سخت‌کوشی مسئولان قرارگاه و فرماندهان یگان‌ها، این ۱۰۰ متر خاکریز زیر آتش شدید توپخانه و گلوله‌های غیرمستقیم تانک پس از پنج ساعت، احداث شد.
اشتباه تأثیرگذار درنتیجه عملیات
ولی شادمانی نیروهای خودی دیری نپایید زیرا مشکل عمده دیگری سر راه عملیات بروز کرده و آن‌هم عدم الحاق بین لشکر ۱۴ امام حسین (ع) و ۸ نجف در مثلثی‌ها است.
با گذشتن چندین ساعت، باآنکه دو یگان ۱۴ امام حسین (ع) و ۸ نجف، فراتر از حد تعیین‌شده به سمت یگان مجاور میل کرده‌اند، ولی نیروهای آن‌ها نتوانسته‌اند هم دیگر را پیدا کنند و این مسئله وضعیت بسیار مبهمی را به وجود آورده است.
از سوی دیگر، وجود انبوه نیروهای دشمن در منطقه‌ای که به‌ظاهر در دست نیروهای خودی است، بر نابسامانی‌ها می‌افزاید. این امر از آنجا تشدید می‌شود که قراین نشان می‌دهد؛ نیروهای عراقی پراکنده نیستند بلکه منسجم و سازمان‌یافته‌اند و در عمق منطقه نیروهای خودی، از جناح راست، لشکر ۸ نجف و جناح چپ لشکر ۱۴ امام حسین (ع) را تهدید می‌کنند.
بعدازظهر ابهام بزرگ عملیات یعنی عدم الحاق بین لشکر ۱۴ امام حسین (ع) و ۸ نجف مشخص شد: مسئله به خاکریز جناح شمالی منطقه مربوط می‌شود، هرچند این خاکریز از خط خودی تا مثلث دشمن به‌صورت دوجداره احداث‌شده ولی به دلیل اشتباه نیروهای مهندسی، این خاکریز به‌جای اتصال به مثلث سوم، به مثلث چهارم وصل شده است، درنتیجه عرض جبهه از ۱۰ کیلومتر به ۱۳ کیلومتر رسیده و این امر باعث شده فاصله‌ای بیش از سه کیلومتر (یک مثلثی) در میان نیروهای خودی بازبماند و از اینجاست که نیروهای عراقی بانفوذ خود، عملیات را تهدید می‌کنند.
غروب امروز وضعیت کل عملیات بدین شرح است: در شمال منطقه نیروها در درون خاکریز دوجداره که از استحکام کافی برخوردار است، پدافند می‌کنند. در جنوب منطقه نیز باوجوداینکه خاکریز دوجداره احداث‌شده در برخی نقاط آسیب‌پذیر است ولی این جناح از عملیات حفظ‌شده و نیروها در پناه این خاکریز از جناح جنوبی عملیات پدافند می‌کنند. ولی در قسمت غربی هنوز الحاق بین دو یگان ۱۴ امام حسین (ع) و ۸ نجف برقرار نشده است و فشار دشمن از آن سمت، الحاق بین تیپ‌های ۲۷ و ۸ نجف و تیپ ۲۷ و ۱۴ امام حسین (ع) را آسیب‌پذیر کرده است.
با توجه به وضعیت موجود، قرارگاه کربلا برای تداوم موفقیت عملیات تشکیل جلسه داد. در این جلسه قرار شد دو گردان از تیپ نجف با تیپ امام حسین (ع) به سمت شمال پیشروی کنند و دو گردان از تیپ بعثت از حدی که تیپ امام حسین (ع) پیش روی کرده است، به سمت جنوب پیشروی کنند و ضمن پاک‌سازی دشمن در این منطقه، با همدیگر الحاق کنند.
همچنین تیپ ۱ و تیپ ۲ از لشکر ۷۷ برای کمک به پاک‌سازی منطقه، به ترتیب از شمال و جنوب، نیروهای دشمن را منهدم کنند، اما درحالی‌که فشار دشمن شدیدتر می‌شود، اجرای عملیات که می‌بایست در ساعت ۲۱ شروع می‌شد، به دلیل تأخیر نیروهای ارتش در ورود به منطقه، تا ساعت ۲۴ به تأخیر افتاده است.
۸ مرداد ۱۳۶۱
همان‌طور که در روز گذشته آمد، قرار بود نیروهای سپاه از انتهای خاکریز احداث‌شده در شمال منطقه عملیات به سمت جنوب و نیز از انتهای خاکریز احداثی در جنوب به سمت شمال حرکت کنند و درنهایت عمل الحاق در ضلع غربی منطقه عملیات انجام شود تا منطقه تصرف‌شده تثبیت گردد.
همچنین قرار بود نیرویی از ارتش در شمال و جنوب منطقه، قوای دشمن را منهدم کنند ولی زمانی که انتظار چندساعته برای آمدن نیروهای ارتشی به منطقه عملیاتی فایده‌ای نبخشید، نیروهای سپاه به‌ناچار ساعت ۲۰ دقیقه بامداد امروز عملیات تکمیلی خود را آغاز کردند درحالی‌که عراق با پیش‌بینی عملیات، یگان‌های خود را تقویت کرده و آماده مقابله بود.
باوجوداین، نیروهای خودی تا ساعت ۳ بامداد چند کیلومتر پیشروی کردند، اما واکنش بسیار شدید دشمن مانع ادامه کار شد و ورود نیروهای ارتش هم که به‌جای دو تیپ با دو گردان پس از ۵ ساعت تأخیر وارد عمل شدند، تأثیری نداشت.
با روشن شدن هوا و درک این‌که موفقیت امکان‌پذیر نیست، دستور عقب‌نشینی صادر شد که تا ساعت ۶: ۳۰ بامداد نیروها همگی به عقب بازگشتند. بدین ترتیب آخرین مرحله عملیات رمضان نیز بدون دستیابی به موفقیت پایان یافت.
دشمن هرچه منهدم می‌شد، پا پس نمی‌گذارد!
صرف‌نظر از وضعیت خاص مرحله پنجم که نیروهای خودی تا آستانه تثبیت منطقه تصرف‌شده پیش رفتند، وضع حاکم بر تمام مراحل عملیات این بود که نیروهای خودی پس از فتوحات درخشان فتح‌المبین و بیت‌المقدس، این بار گویا با پدیده جدیدی روبرو شده بودند، واقعیتی که هیچ‌کس مایل به پذیرش آن نبود و آن این بود که دشمن این بار، هرچه منهدم می‌شود، پا پس نمی‌گذارد.
دشمن به دلیل عدم محدودیت در تأمین سلاح و تجهیزات، دغدغه انهدام تجهیزات را نداشت.
منبع:
لطف‌الله زادگان، علی‌رضا، عبور از مرز؛ تعقیب متجاوز با عملیات رمضان: روزشمار جنگ ایران و عراق (کتاب بیستم) تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ سوم ۱۳۸۹، صفحات ۳۸۴، ۴۰۳، ۴۰۶، ۴۱۴، ۴۱۵، ۴۱۶، ۴۲۵، ۴۲۶
