روز نوزدهم
ناتواني سازمان‌ملل و شوراي امنيت
18 مهر 1359
30 ذيقعده 1400
10 اكتبر 1980
درنوزدهمين روز ، درگيري در محورهاي مختلف خرمشهر ادامه يافت .نيروهاي عراقي به تلاش خود براي پيشروي در محور بستان سوسنگردادامه دادند و نيروهاي زرهي خود را نيز در كنار كرخه مستقر كردند . درجبهه‌مياني وضعيت بحراني دهلران بالاخره منجر به ورود نيروهاي عراقيبه اين شهر شد . دشمن همچنين نيروهاي خود را در محور سرپل‌ذهابتقويت كرد ، ليكن جبهه خودي در اين محور و در محور گيلان‌غرب با كمبود نيرو مواجه گرديد . در جبهه‌شمالي ، دشمن در خاك عراق ، در مجاورات مرزهاي كردستان ايران ، مشغول جاده‌سازي و استقرار نيرو شدهاست هواپيماهاي دشمن علاوه بر پشتيباني از تجاوزات يگانهاي زميني ،نقاط مسكوني و تأسيسات نفتي و نظامي را بمباران كردند و در جريان اين تجاوزات چند هواپيماي دشمن سرنگون گرديد .
حملات و درگيريهاي زميني
جبهه جنوبي
به گزارش سپاه آبادان : «مواضع دشمن در خرمشهر از زمين و هوا مورد حمله نيروهاي خوديقرار گرفته و اين ضربات موثر ادامه دارد . هلي‌كوپترهاي خودي پس از كوبيدن مواضع دشمن 9 نفر از عراقيها را به اسارت گرفتند .» 1
وضعيت خرمشهر امروز با درگيري ادامه يافت و تحول چشمگيري رخ نداد .
ستاد مشترك ارتش ( ركن 2 ) گزارش داد : «در تاريخ 18/7/59 ، يك مقام نظامي عراقي در جبههجنگ در مورد بمبارانهاي عراق كه ديروز در حمله به پادگان دژ ايران ، در نزديكي خرمشهر انجام شد ،اظهار داشت كه نيروهاي عراقي اين پايگاه را كه وضعيت دفاعي عظيم و پايگاه موشكي محكميداشته ، بمباران و تمامي دستگاهها و وسايل ساختمانهاي موجود آن را ويران كرده‌اند ، به طوري كهنيروهاي ايراني به باغات اطراف فراري شده‌اند .» 2
در محور آبادان ، ستاد مشترك ارتش اطلاع داد : «واحدي از لشكر 9 زرهي عراق در ساعت 40/11اعلام كرده است كه در منطقه دارخوين به رودخانه كارون رسيده و در آنجا از نيروهاي ايراني اثرينديده است . 3
راديو بغداد امروز خطاب به مردم اهواز گفت كه شهر را تخليه نمايند و در پي آن ، در شهر اين شايعهكه مردم بايد شهر را تخليه كنند ، پراكنده شد . 4
امروز نيروهاي دشمن در محور سوبله بستان سوسنگرد فعال بودند . طبق گزارشهاي سپاه ، ژاندارمري و ارتش حدود 25 تا 30 تانك عراقي با پشتيباني آتش شديد توپخانه در كنار رودخانه كرخه ،از بستان به طرف سوسنگرد در حال پيشروي بوده ، به حدود 20 كيلومتري سوسنگرد رسيده‌اند . اينستون ، تانكهاي زيادي را براي پشتيباني همراه خود دارد . توپخانه خودي به مقابله با اين ستون برخاستهو آن را زير آتش گرفته است . 5
جبهه مياني
واحد اطلاعات سپاه غرب كشور امروز گزارشي از وضعيت چند روز اخير دهلران و چگونگيسقوط اين شهر ارائه داده است : «هفته قبل وقتي يك لشكر عراق به پل رودخانه كرخه دست يافت و توپخانه دشمن پايگاه وحدتي دزفول را زير آتش قرار داد ، با حمله نيروهاي خودي ، عراقيهاعقب‌نشيني كرده ، به سمت دهلران حركت كردند ، تانكهاي دشمن نيز از طريق جاده آسفالت به سوياين شهر پيشروي كردند كه با مقابله تيپ خودي مواجه شده ، زير آتش كاتيوشا و توپخانه قرار گرفته ، تاموسيان عقب‌نشيني كردند . مردم با سلاح سبك عراقيها را تا نهر عنبر عقب راندند ، امّا در ادامه ،نيروهاي ارتش با تمام شدن مهمات سنگين از پشتيباني مردم بازماندند ، در نتيجه مردم بدون حمايتتوپخانه به عراقيها حمله كردند . نيروهاي دشمن متوجه موضوع شده ، مردم را محاصره و شروع به كشتار كردند كه حدود 37 نفر شهيد ، 18 نفر اسير و 15 نفر مجروح شدند . نيروهاي دشمن حتي چندنفر را زير تانك كرده و چند نفر را با شعله‌افكن سوزاندند . هم‌اكنون دهلران خالي از سكنه است و
برادران پاسدار در كوههاي اطراف مستقر شده‌اند و نياز به مهمات سلاحهاي سنگين و حمايت هواييدارند .» 6 با توجه به وضعيت مذكور و عدم وجود نيرو و امكانات لازم براي دفاع از دهلران ، نيروهايدشمن در شامگاه روز 18 مهر وارد دهلران شدند . 7
در ادامة گزارش سپاه غرب كشور آمده است : «در شهرك چالاپ يك تپ دشمن مستقر شده كه به سمت دهلران حركت مي‌كند . نيروهاي ژاندارمري در تمام جبهه‌هاي ( اين محور ) عقب‌نشينيكرده‌اند . مهران دست عراق است . از سوي ديگر ، با توجه به ضربات سختي كه دشمن در تنگه بيجارو هلاله متحمل شد ، صالح‌آباد و سرني از وضعيت مناسب‌تري برخوردارند .» 8
طبق اعلام ژاندارمري كرمانشاه : «امروز پاسداران انقلاب و افراد كماندوي خودي در محل ريجابو زرده درمنطقه پاتاق با مهاجمين درگيرند كه در نتيجه تعدادي از مهاجمين كشته شده و چند پاسدارشهيد و مجروح شده‌اند .» 9
محورهاي گيلان‌غرب و سرپل‌ذهاب با كمبود نيرو مواجه است و مكرراً تقاضاي نيرو مي‌شود . به گزارش سپاه غرب : «صد تانك عراقي در منطقه دشت ذهاب و توپخانه دشمن در 3 كيلومتريجنوب‌شرقي پاسگاه برعلي مستقرند . دشمن با احداث جاده در ريجاب قصد تصرف كوه شاه‌نشين را دارد كه در صورت انجام برمنطقه مسلط خواهد شد .» 10 در سرپل‌ذهاب ديشب و امروز از عراقيها 7نفر اسير و تعداد زيادي كشته شده‌اند .
جبهه شمالي
بنابه اعلام سپاه غرب : « در منطقه مجاور نوسود ، عراقيها مشغول جاده‌سازي و استقرار نيروهايزرهي هستند . همچنين دشمن در مجاورت كردستان عراق دست به تراكم‌قوا زده است .» 11
در منطقه سقز بنابر گزارش ژاندارمري سقز : «در طول شب گذشته درگيري و تيراندازي پراكنده بين مهاجمين و پرسنل مستقر در پادگان بانه وجود داشته است .» 12
طبق اطلاع سپاه اروميه :«ارتش عراق از مناطق حاجي‌عمران به پشت پادگان جلديان و پيرانشهرشروع به جاده‌سازي كرده است .» 13
حملات و درگيريهاي هوايي
خارك : طبق گزارشهاي سپاه خوزستان و خبرگزاري پارس ، حدود ساعت 22 روز 18/7/59 ،ده فروند هواپيماي دشمن به جزيره خارك حمله كردند و يكي از مخازن گازوئيل و يك لوله انتقال نفترا به آتش كشيدند . 6 فروند آنها در منطقه خارك و مناطق اطراف آن سرنگون شدند . 14
سوسنگرد : امروز يك ميگ عراقي در جاده سوسنگرد بستان سقوط كرد و خلبانش دستگيرگرديد . 15
شوشتر : امروز شهر شوشتر مورد تهاجم هواپيماهاي دشمن قرار گرفت . به گزارش شهربانياهواز از بدو شروع تهاجمات دشمن ، تعداد 64 بمب در منطقه شوشتر روي مناطق مسكوني ريخته شدهاست . شهر فاقد پادگان نظامي و سلاحهاي ضدهوايي است . 16
سردشت : براثر بمباران امروز ميگهاي عراقي ، 20 نفر از مردم سردشت زيرآوار ماندند و برخيمغازه‌ها ويران شد . 17
پيرانشهر : حدود ساعت 30/17 امروز دو فروند هواپيماي عراقي با 8 بمب ناپالم پادگان جلديان( حد فاصل پيرانشهر اشنويه ) را بمباران كردند كه در اثر آن تعدادي از نيروها سوخته و تعدادي زخميشدند و آسايشگاهها نيز آتش گرفتند . 18
خلاصه اطلاعيه‌هاي ستاد مشترك ارتش
اطلاعيه 164
. . حدود ساعت 30/16 امروز دو ميگ عراقي سردشت را بمباران كردند . ضدانقلاب و عواملسرسپرده با شايعه پراكني چنين وانمود مي‌كنند كه هواپيماهاي ايراني ، شهر را بمباران كرده‌اند . 19
اطلاعيه 167
... در ساعت 22 امشب ، 10 ميگ عراقي به تأسيسات نفتي خارك حمله كردند كه 4 فروند آنها را توپهاي ضدهوايي و هواپيماهاي خودي سرنگون كردند . 20
اطلاعيه 168
در منطقه خرمشهر يك هلي‌كوپتر عراقي ساقط شد . ساعت 5 بعدازظهر رزمندگان هوانيروز طي عملياتي در مناطق مرزي اهواز و خرمشهر بيش از 200 مزدور دشمن را به هلاكت رسانيدند و 10 نفررا به اسارت گرفتند كه با احتساب 9 اسير صبح ، تعداد اسرا به 19 نفر رسيد . رزمندگان هوانيروز دراين عمليات 15 قبضه اسلحه سبك را به غنيمت گرفتند . و 5 تانك و خودروي دشمن را منهدمكردند . 21
اطلاعيه 171
... . علاوه بر چهار ميگ عراقي كه در ساعت 22 امروز در خارك سرنگون گرديد ، دو فروند ديگر نيزدر ساعت 16/22 و ساعت 23 در جنوب‌غربي جزيره خارك توسط جنگنده‌هاي نيروي هوايي هدف
قرار گرفتند و سقوط كردند . 22
اطلاعيه 174
امشب يك افسر و يك تكنسين عراقي كه از طريق اروند به خاك ايران نفوذ كرده بودند ، دستگيرشدند . در ساعت 13 امروز نيز يك ميگ مهاجم عراقي در منطقه كرمانشاه سرنگون گرديد . 23
گزارش ستاد مشترك ارتش ركن 2 18/7/59
فرمانده سپاه دوم ارتش عراق طي بخشنامه‌اي دستور داده كه افراد سپاه پاسداران ايران را به عنواناسير نگه‌داري نكنند ، بلكه با آنان همانند مجرمين ميدانهاي جنگ رفتار كرده ، اعدامشان كنند . 24
خلاصه بيانيه‌هاي نظامي عراق
بيانيه 68
... پايگاه پرتاب موشك و يك اردوگاه نظامي ايران ويران شد . جنگنده‌هاي ايراني شهرهايالمشره و علي‌غربي را بمباران كردند . دو هلي‌كوپتر ايراني در عمليات جنوب سرنگون و دو تانك ، 5خودرو و چند مخزن سوخت در اهواز تخريب شدند . طي حملات نيروهاي ايراني ، 6 نظامي عراقيكشته و 15 نفر زخمي شدند . توسط نيروي هوايي ايران سه خودرو و نفربر و يك توپ عراقي از بينرفت . 25
بيانيه 69
نيروي زميني : 22 نفر از افراد دشمن كشته شدند . 5 دستگاه خودرو منهدم شد . مواضع دشمن در شوش منهدم شد . نيروهاي عراقي 3 كشته و 8 زخمي داده‌اند و دو خودرو نيز منهدم شد .
ـ نيروي هوايي : هواپيماهاي دشمن در ساعت 55/8 ، شهر موصل ، در ساعت 9 ، شهر سليمانيهو در ساعت 36/9 ، استان التأميم را بمباران كردند و هدفهاي غيرنظامي و مسكوني را هدفقرار دادند . دفاع ضدهوايي ما ، دو فروند را در موصل و 3 فروند را در استان تامين سرنگون كرد . بر اثراين حملات 13 نفر كشته شدند .
هواپيماهاي ما پالايشگاه و انبارهاي نفتي شمال‌غربي محمره ( خرمشهر ) را بمباران كردند .هواپيماهاي ما پس از بمباران تجمعات نيروهاي دشمن در اطراف اهواز و وارد كردن تلفات زياد به آنانسالم بازگشتند . 26
بازتاب حملات و درگيريها
راديو آمريكا : خبرنگاراني كه از خرمشهر به تهران بازگشته‌اند ، گفتند جنازه‌ها در مساجد و مدارس و خيابانهاي شهر در حال فرسودگي است . روز گذشته نبرد توپخانه و تانكها ميان ايرانو عراق به شدت ادامه داشت . شدت نبرد در خوزستان بيشتر از غرب بود . از آغاز جنگ ، بالاترين رقمتلفات جاني در اين روز به ثبت رسيد . خبرگزاري پارس گزارش داد براثر بمباران هواپيماهاي عراقيدر سه شهر خوزستان ، طي 24 ساعت گذشته ، بيش از 200 نفر كشته شدند . 27
راديو آمريكا : خرمشهر هجده روز پس از محاصره به شهر مردگان تبديل شده است . ساختمانهايسيماني شهر كه به شدت آسيب ديده‌اند ، بر اثر اانفجارهاي پي‌در پي نيروهاي عراقي به شدت مي‌لرزد .صداي انفجار تفنگهاي خود كار و آتش مسلسلها ، دليلي بر دفاع ايرانيها از اين بندر مهم و استراتژيكاست .28
روز شمار سياسي 18/7/59
سازمان‌ملل به عنوان مرجع رسيدگي به منازعات بين‌المللي به دليل جنگسرد قدرتهاي بزرگ ، از تصميم‌گيري در مور جنگي كه امنيت منطقهو جهان را تهديد مي‌كند ، ناتوان است ، اقدامات ضعيف سازمان‌ملل ،لطمات جبران‌ناپذيري بر حيثيت اين نهاد بين‌المللي وارد كرده است .
با وجود حمايتهاي سياسي اقتصادي و لجستيكي غرب نسبت به عراق ،تحليلگران و مطبوعات اروپا و آمريكا به تدريج شكست اهداف عراق را در جنگ و ابرقدرتهاي انقلاب و جمهوري‌اسلامي را بيان مي‌كنند .
جمهوري‌اسلامي ايران
رئيس جمهور : ... سفير سوئيس جواب آمريكا را آورد كه آواكسهاي ما به هيچ رو اطلاعاتي را از ايران به عراق نمي‌دهند . فرمانده نيروي هوايي گفت كه روسها هم در شمال مرزهاي كشور ، از همينآواكسها دارند و اطلاعات به عراق مي‌دهند .
... اين جنگ برما واضح كرد كه ما بي‌نياز از علم و تخصص نيستيم و اگر بخواهيم بدون علم و تخصص عمل كنيم ، حتماً شكست حاصل مي‌شود . البته نه اين كه به آنها كه علم و تخصص دارند ،بگوئيم شما بجنگيد و كشور را حفظ كنيد و آن را بسازيد ، براي اين كه ما كه علم و تخصص نداريم ، بر شما حكومت كنيم . 29
مواضع ضدانقلاب
بختيار : ... من به تمام ايرانيان از زن و مرد پيام مي‌فرستم كه اطمينان داشته باشند كه يك وجب از خاك ايران قابل معامله با هيچ‌كشوري نخواهد بود و رژيمي كه موجب عقب‌افتادگي و عدم امنيت ما
گشته ، بايد ريشه‌كن شود ، به هر قيمتي كه باشد . من هم تا آخرين نفس در اين راه كوشش خواهمكرد . 30
تلاشهاي صلح
شوراي امنيت سازمان‌ملل بار ديگر تصميم گرفته جلسه بررسي اختلاف ايران و عراق را به تعويقبياندازد . منابع سازمان‌ملل گفتند : شوراي امنيت هنوز رسماً از تصميم ايران مبني بر حضور در مباحثات احتمالي اين شورا مطلع نشده است . 32
دبيركل سازمان‌ملل در نامة 10 اكتبر ( 18 مهر ) خود به روساي جمهوري‌اسلامي ايران و عراق ،نگراني خود را از تلفات انساني ناشي از جنگ و صدمات وارده به كشتيراني بين‌المللي اظهار داشت .وي از دو دولت خواست تا امنيت كشتيراني را تأمين نمايند و در نخستين قدم اجازه خروج كشتيهايگرفتار در صحنه نبرد را با برقراري يك آتش‌بس منطقه‌اي را فراهم سازند . دبيركل به فوريت خواستارپيشنهاداتي شد كه چگونگي خروج كشتيها را از منطقه جنگي مسير سازد و اعلام كرد آمادة هرگونهمساعدتي است . 33
حبيب شطي ، دبيركل كنفرانس اسلامي در تلاش براي پايان دادن به جنگ عراق و ايران ، مجدداً به بغداد و تهران سفر كرده است . وزير خارجه كوبا با كوشش مجددي را براي ميانجيگري آغاز كرده و راهي بغداد شده است . 34
مواضع و اقدامات كشورها
عبدالفاتح محمد امين ، عضو شوراي انقلاب عراق : عراق در جنگ عليه ايران احتياجي به كمكهاي خارجي ندارد و هيچ كمكي نيز دريافت نخواهد كرد . 31
كارتر : آمريكا آماده است تا در منطقه خليج‌فارس با نيروهايي كه در اختيار دارد ، وارد جنگ شود ... من متعهد هستم تنگه را باز نگه دارم و احساس مي‌كنم اين كار را مي‌توانم بدون توسل به زور انجامدهم . 35
سرهنگ قذافي : ما با نگراني بسيار پيشروي و گسترش نظامي آمريكا را در شبه قاره عربي و خليج‌فارس و همچنين پي‌آمدهاي آن را دنبال مي‌كنيم . اين بهانه‌هاي استعماري تنها براي استعماراعراب است .
... . آمريكا جنگ ايران و عراق را مستمسك قرار داده تا آواكسهاي خود را وارد شبه‌قاهره عربي كندو از كشورهاي خليج‌فارس بخواهد تا در حمايت نيروي هوايي آمريكا و اردن قرار بگيرند . 36
بگين ، نخست‌وزير اسرائيل : گسترش دامنه نقش اردن در جنگ ايران و عراق خطر مستقيميمتوجه اسرائيل مي‌سازد . وي از ايالات متحده خواست كه از تحويل تانك به اردن خودداري كند . 37
سخنگوي وزارت خارجه هند : با توجه به اين كه هند با هر دو كشور درگير روابط حسنه دارد ،جانب هيچيك را نخواهد گرفت . 38
تحليلها و تفسيرها
راديو آمريكا : ... . آمريكا در جنگ ايران و عراق دو نگراني دارد : اول بازنگاهداشتن تنگه هرمزبراي ادامه جريان نفت به غرب و نگراني ديگر كوششهايي است كه بتواند از سرايت جنگ به سايركشورهاي خليج‌فارس ، مخصوصاً كشورهاي حاشية آن جلوگيري كند . به خاطر همين است كه آمريكا به خواست عربستان عمل كرده ، تجهيزات پيشرفته‌اي را به اين كشور ارسال داشته است . 39
راديو آمريكا : نيويورك‌تايمز مي‌نويسد : ايرانيان تاكنون بسيار خوب جنگيده‌اند ، همان‌طور كه هميشه نيروهاي انقلابي جنگيده‌اند . حملات هوايي عراق خسارات سنگيني به مراكز نفتي ايران واردساخته است و همين احساسات ميهن‌پرستانه را در ملتي كه جمعيت آن چهار برابر جمعيت عراقاست ، تشديد كرده است . اگر ايرانيها بتوانند برتري تكنيكي حملات اوليه عراق را تضعيف كنند ، در اين جنگ پيروز خواهند شد .
... ايرانيان اگر مايل نباشند ، مي‌توانند به جنگ ادامه دهند ، امّا به علت عدم تامين نيازهاي جنگي و همچنين مرمت سلاحهاي زميني و هوايي خود بايد به جنگهاي چريكي قناعت كنند . عراقيها قادرندهرچه مي‌خواهند از منابع خارجي ، از جمله فرانسه و شوروي دريافت كنند ، امّا ايرانيهانمي‌توانند ... . 40
راديو آمريكا به نقل از روزنامه لوس‌آنجلس‌تايمز : با اين كه عراق از نظر پيشروي در خاك ايران ،ورق برنده نظامي را در دست دارد ، بي‌ترديد هر هدفي را كه در اين جنگ به دست بياورد ، بايد براي آنبهايي سخت پرداخت كند . 41
راديو لندن : جنگ عراق و ايران اكثر كشورهاي عربي را با مشكل بزرگي روبرو كرده ، به اين معناكه از كداميك پشتيباني كنند . بعضي كشورها مثل عربستان سعودي و اكثريت شيخ‌نشينهاي خليج
فارس ، از عراق غيرمستقيم پشتيباني كرده‌اند و به نيروي هوايي عراق اجازه داده‌اند هواپيماهاي خود را در خاك اين كشورها مستقر كند ، ولي از درگيري علني خودداري كرده‌اند تا مبادا جنگ توسعه يابدكشورهاي خليج‌فارس واهمه دارند اگر صريحاً از عراق طرفداري كنند ، باعث برانگيخته‌شدن ايرانيهاي شيعهدر كشورهايشان شوند . 42
مآخذ 18/7/59
1 « بولتن خبري » واحد اطلاعات سپاه خوزستان . سند001154 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ
2 ، 3 سماجا ( ركن 2 ) . سند 001171
4 ماخذ 1 ، همان .
5 پيشين و ستاد مركزي سپاه ( مركز فرماندهي ) .سند 057179
6 ستاد مركزي سپاه ( واحد اطلاعات ) . سند 057188
7 ستاد مركزي سپاه ( مركز فرماندهي ) . سند 057189
8 ماخذ 6 ، همان
9 سماجا 3 ( مركز فرماندهي ) .
10 سپاه غرب ( مركز فرماندهي ) . سند 057185
11 پيشين ، سند 057181
12 ژاندارمري سقز .
13 سپاه اروميه ( واحد اطلاعات ) . به نقل از ستادمركزي سپاه ( مركز فرماندهي ) . سند 057197
14 ماخذ 1 ، سند 001155 و خبرگزاري پارس ، نشريهويژه ، 20/7/59
15 « بولتن‌نوبه‌اي 24 ساعته » واحد اطلاعات سپاهجنوب . سند 024876
16 روزنامه انقلاب‌اسلامي ، 19/7/59
17 خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 20/7/59
18 ماخذ 1 ، همان
19 ، 20 ، 21 سپاه اروميه ( اطلاعات ) . سند 057187
22 ، 23 روزنامه جمهوري‌اسلامي ، 20/7/59
24 سماجا 2 ، سند 0001151
25 خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 19/7/59 .خبرگزاري فرانسه
26 پيشين . راديو صوت‌الجماهير ( 18/7/59 )
27 ، 28 خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ( 19/7/59 )
29 روزنامه انقلاب اسلامي ، 29/7/59 ، ( كارنامهرئيس جمهور 18/7/59 )
30 ماخذ 27 ، راديو ايران
31 روزنامه انقلاب اسلامي ، 19/7/59 . خبرگزاريفرانسه
32 ماخذ 22 .
33 ـ. year book . 10 oct . 1980 N . U
34 راديو پاكستان ، 18/7/59
35 ماخذ 27 . راديو لندن
36 ماخذ 31 .
37 ماخذ 27 . راديو لندن
38 روزنامه ميزان ، 19/7/59 . خبرگزاري فرانسه
39 ، 40 ، 41 ، 42 خبرگزاري پارس ، نشريه ويژه ، 19/7/59
