روزشمــــار
چهار شنبه
9 خرداد 1358
4 رجب 1399
30 مه 1979
261
سرانجام به‌دنبال پافشاري روزافزون سازمان سياسي و كانون فرهنگي خلق عرب بر خواسته‌هايشان ، اقدام آنها در سنگربندي اطراف ساختمان‌ها ، تقويت نيرو از طريق وارد كردن عناصر مسلح به شهر و وجود ديگر شواهد و قرائن و از سوي ديگر ، عقيده و اصرار برخي از مسئولان دولتي و نيز بعضي اعضاي كانون فرهنگي ـ نظامي انقلابيون مسلمان خرمشهر مبني براين كه قضيه خرمشهر سرانجام و تنها با درگيري مسلحانه حل خواهدشد ، از سحرگاه روز چهارشنبه 9/3/1358 برخوردهاي مسلحانه در خرمشهر آغاز شد . شرح واقعه براساس گزارش‌ها و اسناد و منابع مختلف چنين است :
مقارن ساعت 4 بامداد يك اتومبيل پيكان سواري با چند سرنشين در شهر به حركت درآمد و با شليك‌هاي پياپي آرامش شهر را بر هم زد تا جايي كه صداي الله‌اكبر از بعضي خانه‌هاي شهر به گوش مي‌رسيد . ( 1 ) اين اتومبيل به طرف مسجد جامع محل تحصن مخالفان جريان خلق عرب آمد و پس از شليك تير و پرتاب كوكتل متواري گشت . ( 2 ) صداي شليك گلوله‌هاي پي درپي ، مردمي را كه در مسجدجامع به خواب رفته بودند وحشت زده بيدار كرد . ( 3 ) به‌دنبال اين تيراندازي بامدادي ، براي مدت كوتاهي صداي گلوله شنيده نشد ، ( 4 ) ليكن عناصر سازمان سياسي خلق عرب به داخل شهر آمده و شروع به سنگربندي كردند . ( 5 ) به اين ترتيب بار دوم تيراندازي‌ها بيشتر و بيشتر شد تا آن‌جا كه از ساعت 6 بامداد شهر از صداي گلوله پر شد و اين در حالي بود كه افرادي از داخل رودخانه كارون به‌سوي شهرباني خرمشهر شليك مي‌كردند . ( 6 ) مهاجمان گوشه‌هايي از ساختمان شهرباني را به آتش كشيدند و از دو طرف به سمت آن حملات مسلحانه را شروع كردند . ( 7 ) سرانجام نيروهاي كمكي و پاسداران وارد شهر شدند و پاسداري نقاط حساس شهر را به‌عهده گرفتند و تيراندازي‌هاي متقابل توسعه و ادامه يافت . ( 8 )
با شروع درگيري‌ها ، مدني استاندار خوزستان - كه شب گذشته در خرمشهر مانده بود ـ بامداد
درگيري در خرمشهر
امروز در اين شهر حالت فوق العاده اعلام كرد و از مردم خواست حتي‌الامكان از خانه‌هاي خود خارج نشوند و آرامش و خونسردي خود را حفظ كنند . ( 9 )
در ساعت 6 بامداد پاسداران انقلاب و كماندوها و تكاوران ارتش ، ساختمان پانزده هزار متري سازمان سياسي خلق عرب را از چهار طرف محاصره كردند و درگيري شديدي بين دو طرف درگرفت . پس از نيم ساعت نيروهاي دولتي از داخل ساختمان شهرباني به ساختمان سازمان سياسي نفوذ كردند . در ساعت 30 : 6 حمله به اطراف ساختمان كشيده شد در حالي‌كه اعضاي سياسي خلق عرب از درون سنگرهاي ساختمان و پشت‌بام بشدت مي‌جنگيدند .
در ساعت 40 : 6 با رسيدن نيروهاي كمكي ساختمان مركز سياسي خلق عرب سقوط كرد . در نتيجة درگيري در ساختمان مذكور ، از سازمان سياسي خلق عرب 3 نفر كشته ، 10 نفر مجروح و 7 نفر دستگير شدند و مقداري اسلحه به‌دست نيروهاي ارتشي افتاد . همزمان با حمله به ساختمان سازمان سياسي خلق عرب ، كماندوها به ساختمان كانون فرهنگي خلق عرب در خيابان فردوسي حمله كردند اين ساختمان سريعاً سقوط كرد و 30 نفر از افراد كانون فرهنگي بازداشت شدند .
در ساعت 7 صبح افراد سازمان سياسي خلق عرب ساختمان فرمانداري خرمشهر را كه مركز فرماندهي عمليات است از ناحيه پشت ساختمان مورد حمله قرار دادند كه با مقاومت روبه‌رو شده و مجبور به عقب‌نشيني شدند .
ساعت 45 : 7 ساختمان شهرباني بار ديگر مورد حمله قرارگرفت و در حالي كه گوشه‌هايي از آن همچنان در آتش مي‌سوخت ، با رسيدن نيروهاي كمكي از سقوط آن جلوگيري شد و مهاجمان عقب نشستند . ساختمان شهرباني تا ساعت 11 صبح در آتش مي‌سوخت و چند اتومبيل مستقر در شهرباني با كوكتل مولوتف به آتش كشيده شد و نيروهاي پليس مستقر - كه صرفاً از ساختمان و موقعيت خود دفاع مي‌كردند - موفق شدند از سقوط حتمي شهرباني جلوگيري نمايند .
همزمان با اين زد و خوردها ، در خيابان‌هاي مركز شهر با راه‌بندان و آتش‌زدن اثاثيه ، عبور و مرور قطع و حالت فوق‌العاده ايجاد شد . همچنين به پايگاه دريايي خرمشهر و پادگان “ دژ “ آماده‌باش داده شد .
به نوشته روزنامه اطلاعات ، تا ساعت 45 : 7 صبح خبري از تلفات احتمالي و يا زخمي شدن كسي نرسيد ، لكن به گفته مسئولان بيش از 30 تن از مهاجمين دستگير شدند .
در ساعت 8 صبح بين افراد سازمان‌هاي سياسي خلق عرب و پاسداران در ناحيه “ فعليه ” خرمشهر در نزديكي گمرك درگيري شديدي درگرفت . در اين درگيري برتري با نيروهاي خلق عرب بود و فرمانده پاسداران اين منطقه چندين بار تقاضاي كمك كرد . ( 10 )
در همين ساعت خبرنگار روزنامه كيهان طي گزارشي از خرمشهر اعلام كرد : « از ساعت 5/3 بامداد امروز تيراندازي شديدي در شهر خرمشهر آغاز شده و صداي رگبار يك لحظه قطع نمي‌شود . كماندوهاي دولتي ، گروه‌هاي ضربت و پاسداران انقلاب اسلامي ايران ساختمان‌هاي متفرقه را محاصره نمودند . مدارس و بازار بكلي تعطيل است ، وضع شهر غيرعادي مي‌باشد . امروز صبح گروهي به ساختمان مخابرات حمله كردند و شيشه‌هاي آن را خرد نمودند و گروهي ديگر دستگاه‌هاي پمپ‌بنزين شهر را خرد كردند . تيراندازي همچنان ادامه دارد . آژير آمبولانس به گوش مي‌رسد ، تعداد زخمي‌ها و كشته‌شدگان هنوز مشخص نيست . تا اين لحظه كار كماندوها و پاسداران اين است كه خلق عرب را خلع سلاح نمايند و تا 8 صبح دستور تخريب و شدت عمل نگرفته‌اند . ( 11 ) اين در حالي است كه اكنون ساختمان‌هاي پست و تلگراف و ساختمان دخانيات و چندين مغازه به آتش كشيده شده‌اند و به علت آتش‌سوزي سيم‌هاي برق و تلفن ، برق و ارتباطات تلفني قسمتي از خرمشهر قطع گرديده است . ( 12 ) تمام خيابان‌هاي شهر توسط افراد مسلح سازمان خلق عرب سنگربندي شده و صداي رگبار مسلسل لحظه‌اي قطع نمي‌شود . ارتباط شهر با فرمانداري و مركز ستاد عمليات قطع شده است و اعراب در تمام خيابان‌هاي شهر مستقر شده‌اند .
در ساعت 9 صبح حمله به كلانتري 1 در كوت شيخ خرمشهر توسط افراد آن دفع گرديد . در سه راه شلمچه در جاده مرزي ايران و عراق نيز اعراب قسمتي از تأسيسات غيرقابل استفاده ارتش را به آتش كشيدند . ( 13 )
تا ساعت 10 صبح صداي تيراندازي در سرتاسر خرمشهر به گوش مي‌رسيد . صدها
فروشگاه بزرگ و كوچك به آتش كشيده شدند ، دود غليظي تمام شهر را در بر گرفته است . فروشگاه‌هاي مبل شيرازي ، مبل حسان ، سوپرماركت ونك از جمله فروشگاه‌هاي بزرگي هستند كه طعمه حريق شدند . انبار كابل شركت برق ، انبار شركت نفت و انبار راه‌آهن به آتش كشيده شده است . به ادارات دولتي مانند مخابرات و دخانيات حمله شده و خساراتي به‌بار آمده است . در كنار ساختمان فرمانداري درگيري شديدي بين دو طرف جريان دارد . بازارها و خيابان‌هاي شهر را مردم سنگربندي كرده‌اند . كليه راه‌هاي ورودي شهر ، جاده اهواز به خرمشهر و آبادان به خرمشهر بسته شده است . ( 14 )
در ساعت 30 : 10 افراد خلق عرب از طريق كارون و شط‌العرب با موتور لنج و دوبه به پايگاه نيروي دريايي خرمشهر حمله كردند كه پايگاه به دفاع پرداخت . اين حمله و دفاع به‌مدت سه ساعت ادامه داشت كه در نتيجه با عقب‌نشيني نيروهاي خلق عرب مرتفع شد . ( 15 )
در ساعت 55 : 10 نيروي دريايي جمهوري اسلامي در تلفنگرامي به ستاد ارتش جمهوري اسلامي ايران “ آخرين وضعيت خرمشهر ” را تا اين ساعت چنين گزارش داد : 1ـ مهاجمين از خيابان چهل‌متري تا مبل شيرازي كليه ( مغازه‌ها ) را آتش مي‌زنند . 2ـ بيمارستان دكتر مصدق را آتش زدند . 3ـ اطراف ژاندارمري خرمشهر را به آتش كشيده‌اند . 4ـ كارخانه صابون سازي در اطراف خرمشهر را به آتش كشيده‌اند . 5ـ نمايندگي شورلت ايران ، منازل بلوار مهر واقع در جاده شلمچه ، انبار برق و اداره پخش خرمشهر را آتش زده و مورد حمله قرار داده‌اند . 6ـ برابر گزارش بيمارستان پايگاه نيروي دريايي تا ساعت 30 : 10 روز 9/3/58 تعداد 2 نفر از پرسنل اين نيرو كشته و 8 نفر زخمي‌گرديدند . 7ـ برابر گزارش آقاي ديده‌ور رئيس اداره بندر خرمشهر در ساعت 00 : 10 روز جاري به اداره مزبور حمله شده و مشغول تخريب و چاشني‌گذاري با وسايل منفجره مي‌باشند . ( 16 )
در ساعت 11 صبح اداره بندر و انبارهاي آن به آتش كشيده شدند و پاسگاه‌هاي ژاندارمري خيّن ، بهمنشير ، دوربند و هرپه مورد حمله قرارگرفتند اما مهاجمين نتوانستند پاسگاه‌ها را خلع سلاح نمايند . ( 17 ) در همين هنگام ، جايگاه پمپ بنزين خرمشهر ، نمايندگي شركت جنرال موتورز و بانك صادرات شعبه خيابان چهل‌متري به آتش كشيده شدند و 3 فروند كشتي هزار تني تجارتي نيز در آب‌هاي كارون جنب پل خرمشهر به آتش كشيده شده و كاملاً از بين رفتند . ( 18 )
مقارن ظهر كلانتري 3 خرمشهر كه به تصرف عناصر خلق عرب درآمده بود از آنها بازپس گرفته شد . ( 19 )
براساس اطلاعيه دولت موقت ، افراد سازمان‌هاي خلق عرب در ظهر چهارشنبه 9/3/58 ، جاده خرمشهر - آبادان را اشغال كردند كه به اين ترتيب عبور و مرور كاملاً قطع گرديد . همچنين پاسگاه ژاندارمري حرطه و پادگان نيروي دريايي در محاصره افراد مسلح قرارگرفت . ( 20 )
با تشديد درگيري‌ها ، افراد گروهك خلق عرب در خرمشهر از ساير نيروهاي خلق عرب
نماي عمومي بندر خرمشهر
تقاضاي كمك كردند و اين نيروها براي كمك به تدريج وارد خرمشهر شدند . ( 21 ) علاوه بر اين ، عده‌اي از اهالي منطقه عرب‌نشين شادگان نيز پس از كسب اطلاع از زد و خورد و جنگ در خرمشهر اكثراً مسلح شده و به سوي اين شهر سرازير شدند ، هرچند در بين راه قواي دولتي از حركت آنان جلوگيري كردند ليكن بسياري از اين افراد از طريق بيابان‌ها خود را به خرمشهر رساندند . ( 22 )
از سوي ديگر ، نيروهاي كمكي از تهران ، اهواز و ديگر شهرهاي خوزستان وارد خرمشهر شدند . تعداد افراد اعزامي از سپاه پاسداران انقلاب تهران به خرمشهر در دو روز 8 و 9 خرداد به 400 نفر رسيد . ( 23 ) 130تن از پاسداران انقلاب اسلامي شهرستان دزفول نيز به وسيله دو فروند هلي‌كوپتر به كمك نيروهاي انتظامي‌خرمشهر به اين شهر اعزام شدند . ( 24 ) ( ضميمه دارد ) اضافه بر اين ، احمد مدني استاندار خوزستان طي تلفنگرامي به وزارت كشور خواستار نمايش قدرت نيروهاي نظامي در خرمشهر شد . در اين تلفنگرام آمده بود : « وضع خرمشهر آشفته‌تر شده است و بسياري از نقاط شهر به وسيله عناصر آشوبگر وابسته به خلق عرب و غيره به آتش كشيده شده است . درخواست نيرو گرديده است كه بيشتر از پاسداران مي‌باشند ولي بايستي نيروي هوايي دزفول براي نمايش قدرت ، نيرويي به فروگاه آبادان گسيل دارد . ( 25 ) در پي اين درخواست ، 2 فروند هواپيماي جت بوئينگ نيروي‌هوايي در فرودگاه آبادان به زمين نشست و تعدادي كماندو را براي تقويت نيروهاي مستقر در خرمشهر به آبادان منتقل كرد . ( 26 )
با ورود نيروهاي كمكي سپاه و ارتش ، از ساعت 2 بعدازظهر تيراندازي‌ها تا حدودي فروكش كرد و مأموران انتظامي و نظامي و پاسداران شهر را در دست گرفتند و فقط گاه‌گاهي صداي رگبار و تك تيرها به گوش مي‌رسيد . اما از ساعت 4 بعدازظهر درگيري بار ديگر شدت يافت و مجدداً تيراندازي‌ها بخصوص از قسمت “ كوت شيخ “ با اسلحه كاليبر 50 تيربار آغاز گرديد . تيراندازي از درون كشتي‌هاي كوچك تجارتي كه در مقابل اداره شهرباني متوقف شده بودند آغاز و بيشتر به‌سمت ساختمان شهرباني و ماموران آن شليك مي‌شد به‌طوري‌كه ديوارهاي ساختمان گلوله‌باران شده است . ناوچه‌هاي مسلح نيروي دريايي خرمشهر به‌طور مداوم بر روي رودخانه مشغول گشت مي‌باشند و عبور و مرور وسائط نقليه آبي را به سختي زير نظر دارند . ( 27 ) براساس اطلاعيه دولت موقت ، در ساعت 5 بعدازظهر نخلستان و جنگل خسروآباد را عناصر خلق عرب به آتش كشيدند . ( 28 ) با تشديد درگيري “ مدني “ استاندار خوزستان با شركت در جلسه شوراي امنيت شهر خرمشهر دستور داد با تمام قدرت مهاجمين را سركوب نمايند . ( 29 )
در ساعت 9 شب شهر بكلي خلوت شد ، چراغ‌ها در اغلب خيابان‌ها خاموش بود ، رفت و آمد بكلي قطع گرديد . جلسه شوراي امنيت شهر از صبح به‌طور مداوم در فرمانداري ادامه داشت . از ساعت 10 شب منع عبور و مرور در خرمشهر اعلام شد . هزاران نفر از جوانان و مردم مسلمان خرمشهر آمادگي خود را جهت گرفتن سلاح و مبارزه اعلام نمودند . ( 30 ) در همين ساعت گروهي به پاسگاه‌هاي ژاندارمري در نوار مرزي به سختي حمله كردند ، ولي مأمورين ژاندارم با شدت به آنها پاسخ داده از پاسگاه‌ها نگه‌داري مي‌كنند . ( 31 ) روزنامه اطلاعات دهم خرداد وضعيت خرمشهر را چنين توصيف كرده است : « ديشب خرمشهر در وحشت و التهاب مي‌سوخت و آبستن حوادث بود اما در تمام مدت شب در سطح شهر زد و خورد قابل توجهي به وقوع نپيوست ، تنها در ناحيه كوت شيخ خرمشهر در آن سوي كارون به‌طور پراكنده زد و خورد با افراد شهرباني همچنان ادامه داشت . تيراندازان [ خلق ] عرب از آن سوي كارون به شهرباني ـ كه در اين قسمت كارون قرار دارد - تيراندازي مي‌كردند . در نخلستان‌هاي اطراف شهر به‌طور پراكنده جوانان خلق عرب با پاسداران و كماندوها به زد و خورد مي‌پرداختند . در جريان زد و خورد شب گذشته 5 نفر زخمي شدند و به گفته مسئولين كانون‌هاي سياسي خلق عرب ، 3 نفر از عرب‌ها نيزكشته شده‌اند . ( 32 ) روزنامه كيهان دهم خرداد نيز نوشت : ديشب خبر رسيد كه پاسداران انقلاب و نيروهاي انتظامي‌كنترل كامل شهر را به‌دست دارند ليكن عناصر مخرب در گوشه و كنار شهر به‌سوي مردم و پاسداران تيراندازي مي‌كنند و صداي تيراندازي در نقاط مختلف شهر به گوش مي‌رسد . ( 33 )
در مورد تعداد زخمي‌ها و تلفات درگيري خرمشهر مطبوعات ارقام مختلفي را اعلام كردند . روزنامه كيهان 10/3/58 ابتدا خبر داد در برخوردهاي خشونت‌بار خرمشهر تا كنون 21 كشته و 76 تن مجروح شده‌اند . همين روزنامه در بخش ديگري به‌نقل از خبرگزاري پارس نوشت : در
برخوردهاي ديروز خرمشهر 4 نفر كشته و 17 نفر زخمي شدند كه از اين تعداد 13 نفر از زخمي‌شدگان از مهاجمين و 4 نفر از پاسداران بودند . اين روزنامه در گزارش ديگري به‌نقل از آمار بيمارستان دكتر مصدق اعلام كرد : تعداد كشته‌شدگاني كه در سردخانه اين بيمارستان مي‌باشند تا عصر ديروز 12 جسد بود ولي تعداد كشته‌شدگان از 30 نفر نيز تجاوز مي‌كند و تعداد زخمي‌ها از يك‌صد نفر متجاوز است . روزنامه كيهان در خبر ديگري افزود : تا ساعت 9 ديشب جمعاً 24 نفر زخمي در بيمارستان خصوصي شهيدي اين شهرستان تحت مداوا قرار گرفتند و 4 جنازه به اين بيمارستان منتقل شد . ( 34 ) روزنامه اطلاعات نيز به‌نقل از شخصي كه از وي با عنوان “ يكي از اعضاي خلق عرب “ نام برد نوشت كه كشته‌شدگان بيش از 15 نفر و مجروحين بين 60 تا 70 نفر هستند . ( 35 )
262
همزمان با ادامه درگيري مسلحانه در خرمشهر ، “ آيت الله شبيرخاقاني ” و سازمان‌هاي خلق عرب با استفاده از رسانه‌ها و خبرگزاري‌هاي خارجي و بعضاً داخلي اقدام به تبليغ ، تهديد و مظلوم‌نمايي مي‌كنند . آيت الله شيخ محمد طاهر آل شبير در مصاحبه با خبرنگاران داخلي و خارجي دولت را متهم به كشتار اعراب نمود و تهديد به وخيم‌تر شدن اوضاع كرد . وي گفت : « ما خواهان تفاهم با دولت هستيم و اگر دولت تفاهم نشان ندهد ، عواقب وخيم اين وضع قابل پيش‌بيني نيست . من خواهان تغيير تيمسار مدني هستم زيرا حضور او در خوزستان اوضاع منطقه را پرآشوبتر مي‌كند . » وي نيروهاي دولتي را به آغاز درگيري متهم كرد و گفت : پس از اين‌كه رؤساي عشاير عرب را متقاعد كردم كه ساختمان‌هاي كانون فرهنگي و سياسي خلق عرب را تخليه نمايند و آنان پذيرفتند ، سه تن از روحانيون را نزد تيمسار مدني فرستادم و از ايشان تا پنجشنبه همين هفته مهلت خواستم تا ساختمان‌ها را تخليه نمايند .
تيمسار مدني نيز مهلت لازم را به ما داد اما سحرگاه روز بعد كانون فرهنگي و سياسي خلق عرب مورد حمله قرارگرفت و حتي دوبار به‌طرف منزل من تيراندازي شد . » ( 36 )
علاوه بر اين ، آيت الله شبيرخاقاني اعلاميه‌اي انتشار داد كه در آن آمده است : « ضمن اظهار تاسف شديد نسبت به وقايع خونين روز جاري خرمشهر كه از ساعت 4 بامداد آغاز گرديده و منجر به كشته و مجروح شدن ده‌ها تن از فرزندان عزيز گرديده است ، در اين موقعيت حساس لازم مي‌داند به اطلاع فرزندان عزيز خود برساند طي مذاكرات مفصلي كه در تاريخ سه‌شنبه 8/3/1358 از ساعت 22 الي 2 بامداد روز بعد در محل فرمانداري خرمشهر با حضور آقاي مدني استاندار خوزستان و آقاي حقاني شهردار خرمشهر و نمايندگان اين جانب آقايان حجج اسلام ديباجي ، الياسي و شيخ عيسي آل شبيرخاقاني در مورد خلع سلاح و تخليه و تحويل كانون فرهنگي و دفتر سياسي خلق عرب خوزستان به شرح زير به‌عمل آمد : براساس نتيجه حاصله از مذاكراتي كه روز سه‌شنبه 8/3/1358 با سران قبايل و عشاير در مورد خلع سلاح و تخليه و تحويل سازمان سياسي خلق عرب خوزستان داشتم و طي آن سران قبايل و عشاير
انجام خواسته مذكور را تا روز پنجشنبه 10/3/1358 تقبل و تعهد نمودند ، لذا نمايندگان اين جانب صراحتاً اعلام داشتند انجام مورد گفت‌وگو نياز به حداقل 24 ساعت مهلت دارد كه در غير اين‌صورت مسئوليت هرگونه پيش‌آمد و اتفاق احتمالي به‌عهده آقاي مدني خواهد بود و مردم مسئوليتي نخواهند داشت و لذا توافق گرديد كه تا روز پنجشنبه 10/3/1358 موضوع مورد بحث به نحو مسالمت آميز به انجام رسد ، ليكن علي‌رغم توافق فوق الذكر ، حوادث خونين و ناگوار خرمشهر 2 ساعت پس از جلسه مذكور با هجوم مسلحانه به كانون فرهنگي و دفتر سياسي خلق عرب آغاز گرديد .
اينك با اظهار تأسف مجدد و ابراز تسليت به خانواده‌هاي داغ‌ديده و به منظور جلوگيري از خونريزي بيشتر ، از همه شما تقاضا مي‌كنم در طول مدتي كه به‌عنوان ساعت منع عبور و مرور اظهار شده ، رعايت حزم و احتياط كامل را نموده و از دست زدن به هرگونه اقدامي‌كه بهانه‌اي به‌دست عوامل فرصت‌طلب و نفاق‌افكن بدهد جداً خودداري نماييد . مسلماً مي‌بايست مسببين اين حوادث و كشتار به مجازات قانوني و شرعي خود برسند .
در خاتمه يك‌بار ديگر از فرزندان عزيز تقاضا دارد صبر انقلابي خود را به‌كار برده تا خداي ناكرده عناصر ضدانقلاب فرصت اخلال در اين منطقه حساس را به‌دست نياورده و از احساسات پاك و انقلابي شما كه در راه به‌ثمر رسانيدن انقلاب ايران نقش مؤثر داشته‌ايد امكان سوءاستفاده را پيدا ننموده و از ادامه خونريزي جلوگيري شود . » ( 37 )
اظهارات و متن اعلاميه شبير خاقاني را راديوها و خبرگزاري‌هاي خارجي با بزرگ‌نمايي بارها تكرار كردند . در اين باره رويتر به‌نقل از مصاحبه خبرنگار خود با خاقاني گزارش داد : « وي اخطار كرد كه اوضاع مي‌تواند بدتر شود . خاقاني نيروهاي طرف‌دار دولت را كه به سرپرستي دريادار مدني استاندار موقت خوزستان در حال زد و خورد هستند ، نكوهش كرد . وي افزود : تنها 30 دقيقه پس از مذاكرات ، نيروهاي دريادار مدني به مركز فرهنگي اعراب و سازمان سياسي اعراب حمله كردند . او گفت : اگر دولت در تهران به فكر متوقف ساختن كشتار باشد ، من آماده از سر گرفتن مذاكرات هستم . بايد به صلح دست يابيم ، در غير اين صورت ممكن است كنترل اوضاع از دست برود و همه چيز وخيم‌تر از اين گردد . » ( 38 )
راديو لندن نيز گفت : شبير خاقاني تهديد كرد اگر استاندار خوزستان بركنار نگردد ، ممكن است اوضاع منطقه به حالت انفجار برسد . ( 39 )
از سوي ديگر ، خبرگزاري فرانسه به‌نقل از فردي كه وي را از منابع نزديك به شيخ طاهر آل شبيرخاقاني خواند ، گزارش داد : سازمان خلق عرب در نظر دارد به عنوان نماينده اعراب خوزستان از “ كورت والدهايم “ دبير كل سازمان ملل متحد و كميسيون بين‌الملل قضات كه مركز آن در لندن است بخواهد تا هرچه زودتر كميسيوني براي تحقيق پيرامون حوادث خوزستان اعزام دارند . ( 40 )
در همين حال ، به نوشته روزنامه اطلاعات 10 خرداد 1358 اغلب سازمان‌هاي سياسي و
فرهنگي خلق عرب شروع حمله و آغاز زد و خورد را متوجه مأمورين دولت كردند و پيشقدم بودن خود را در اين وقايع تكذيب نمودند . در اين ارتباط روزنامه مزبور به‌نقل از “ عباس سعودي ” كه وي را يكي از اعضاي اجرايي سازمان سياسي خلق عرب خواند ، نوشت كه براي خاتمه دادن به درگيري‌ها هيچ مذاكره‌اي بين خلق عرب و مقامات دولتي صورت نگرفته و هنوز وحشت بر خرمشهر حكمفرماست . وي حمله اعراب به شهرباني خرمشهر را تكذيب كرد . ( 41 )
263
همزمان با وقوع درگيري در خرمشهر ، شهرهاي اهواز و آبادان نيز دستخوش اغتشاش و ناآرامي شد . در اهواز گروهي در ارتباط با وقايع خرمشهر و به طرف‌داري از گروه‌هاي درگير با دولت ، در خيابان‌هاي امام خميني و سي‌متري دست به تظاهرات زدند و شعارهايي در محكوميت واقعه خرمشهر دادند . با شروع اين تظاهرات ، مغازه‌ها تعطيل شد و گروه‌هايي از مردم اهواز به مقابله با تظاهركنندگان پرداختند و زد و خوردي بين دو طرف به‌وجود آمد . بلافاصله مأموران و پاسداران انقلاب وارد عمل شدند و با تيراندازي‌هاي خود به زد و خورد پايان دادند و تظاهركنندگان متفرق شدند .
از سوي ديگر ، به‌دنبال وقايع خرمشهر ، شهر اهواز با ورود نيروهاي پاسدار و افراد داوطلب تقويت شد و چون احتمال حمله به مركز راديو تلويزيون در اهواز مي‌رفت ، ساختمان اين محل به محاصره پاسداران درآمد و 3 زره‌پوش در اطراف اين محل مستقر شدند . در پي ناآرامي‌هاي اهواز ، مدني استاندار خوزستان كه در اين شهر بسر مي‌برد ، گفت : به‌دنبال آشوب مختصري كه در اهواز روي داد ، چند نفر از عناصر ضدانقلاب دستگير شدند . دادگاه‌هاي انقلاب اسلامي در اهواز و ساير شهرهاي خوزستان بدون هيچگونه تبعيضي به محاكمه عناصر ضدانقلاب خواهند پرداخت . دستور داده‌ام پس از اطمينان كامل از هويت عناصر ضدانقلاب و كساني كه عليه انقلاب ايران فعاليت مي‌كنند ، به دستگيري آنها اقدام كنند تا در اين ميان افراد بي‌گناه بي‌جهت مورد اتهام و دستگيري قرار نگيرند . ( 42 )
آبادان نيز در پي حوادث خرمشهر شاهد درگيري بود . در صبح نيروهاي دولتي در ايستگاه 8 آبادان به سازمان فرهنگي خلق عرب نفوذ كردند و پس از درگيري ، عده‌اي را دستگير نمودند و ساختمان سازمان مذكور را به‌تصرف درآوردند . اين نيروها سپس عازم سازمان سياسي خلق عرب آبادان واقع در منطقه بهمنشير شدند و اين محل را نيز به‌تصرف درآوردند . ( 43 ) از سوي ديگر ، با انتشار اخبار وقوع درگيري در خرمشهر از ساعات اوليه بامداد گروهي از اهالي آبادان به هواداري از مهاجمين خلق عرب درگير در حوادث خرمشهر در محل ايستگاه 8 آبادان دست به تظاهرات زدند كه با تيراندازي همراه بود . در اين تظاهرات يك ميني‌بوس به آتش كشيده شد . پس از شروع تظاهرات ، پاسداران انقلاب براي پراكنده كردن آنان وارد عمل شدند و در نتيجه دو طرف دست به تيراندازي زدند . بعدازظهر مأموران ژاندارمري به كمك پاسداران شتافتند و در مقابل تظاهركنندگان سنگربندي كردند . همچنين در محل ايستگاه 10 آبادان نيز - كه در يك
كيلومتري محل حادثه و مجاور نخلستان‌هاي كنار رود بهمنشير است - گروه‌هاي مختلف به طرف‌داري از افراد درگير در خرمشهر و آبادان تظاهراتي انجام دادند و با شليك گلوله ، به ساختمان يكي از تأسيسات فرعي شركت نفت خسارت‌هايي وارد شد . به نوشته روزنامه كيهان در ساعت يك بعدازظهر طي يك درگيري كه در ايستگاه 8 تا 10 بين عده 200 نفري از مهاجمان و پاسداران انقلاب اتفاق افتاد ، سه نفر كشته و چهار نفر زخمي شدند . با وجود اين درگيري‌ها ، با فرا رسيدن شب آبادان آرامش خود را باز يافت و اوضاع به حال عادي بازگشت . ( 44 )
264
يك گروه كمونيستي موسوم به “ سازمان رزمندگان آزادي طبقه كارگر “ در گزارشي از حوادث اين روز خوزستان ، مطابق مشي و منافع سازمان خود ، اين چنين به تشريح حوادث مي‌پردازد : سحرگاه روز چهارشنبه 9/3/58 مردم خرمشهر براثر صداي رگبار گلوله وحشت زده از خواب برمي‌خيزند و توده‌هاي زحمتكش عرب ناحيه كوت شيخ در خيابان بايندر ( سابق ) كه روبه‌روي كانون سياسي خلق عرب است ، جريان سركوبي كانون سياسي خلق عرب را مشاهده مي‌كنند . خشم طبقاتي و ملي و كينة ايشان نسبت به ارتش و ساير نيروهاي مسلح مدافع سرمايه‌داران اوج مي‌گيرد و درصدد كمك به سازمان سياسي خلق عرب بر مي‌آيند . ناوچه‌هاي نيروي‌دريايي پاسداران را از دو سوي روخانه كارون جابه‌جا مي‌كنند . آمبولانس‌ها در خيابان‌ها براي حمل كشته و زخمي به بيمارستان آژيركشان به حركت درمي آيند . به وسيله تيربار ناوچه و پاسداران ، دو طرف رودخانه بي‌هدف به گلوله بسته مي‌شود . كوت شيخ به گلوله بسته مي‌شود و جنگ داخلي در شهر شدت مي‌گيرد . افراد مسلح بي‌شماري وارد خيابان‌ها مي‌شوند ، جدا كردن نيروهاي در جنگ كه هر يك به كدام جناح تعلق دارد كار دشواري است . عناصر تجزيه‌طلب كه مورد حمايت عراق بودند ، متشكل نبودند و پراكنده در جنگ شركت كردند ولي نيروي قابل ملاحظه‌اي نبودند كه تأثير مهمي در جنگ داشته باشند . كشتار وحشيانه خلق عرب ( در خرمشهر ) مورد خشم و نفرت خلق عرب در ساير شهرها مي‌گردد . در آبادان در منطقه ايستگاه 8 بهار اعراب يك ماشين ارتشي را آتش مي‌زنند و تظاهراتي با شعار مرگ بر مدني برپا مي‌كنند . در همين موقع از داخل ماشين شورلتي صف جلو تظاهركنندگان به گلوله بسته مي‌شود و 3 نفر كشته مي‌شوند ، گويا رد آن شورلت را در كلانتري 2 بريم محل استقرار كميته امام و پاسداران مي‌بينند . اعراب خشمگين به اداره مهندسي حمله مي‌كنند و يك ماشين شورلت را آتش مي‌زنند و راه‌بندان ايجاد مي‌كنند .
در خرمشهر اعراب محلة چهل‌متري و كوت شيخ ، خشم خود را با آتش‌زدن چند ماشين و ساختمان شورلت ايران و كوشش براي آتش‌زدن پمپ بنزين فرو مي‌نشانند . اخبار كشتار خلق عرب به سرعت در روستاها پخش مي‌شود و روستائيان براي حمايت از برادران شهري و هم‌طبقه خود به شهر مي‌آيند . راديو تلويزيون مرتب عليه خلق عرب تبليغ مي‌كند و آنها را ضدانقلاب مي‌خواند . شايع مي‌شود كه به منزل آيت الله خاقاني حمله شده ، اهالي شلمچه به
عنوان اعتراض قصد آمدن به شهر مي‌كنند كه به‌وسيله پاسداران و اعضاي كانون فرهنگي ـ نظامي مورد حمله قرار مي‌گيرند . تعداد زيادي كشته و زخمي مي‌گردند ( 17 كشته و 47 زخمي ) تمام خيابان‌هاي شهر و ساختمان‌هاي چند طبقه به‌وسيله پاسداران و نيروهاي ارتشي ـ كه به لباس شخصي درآمده‌اند - سنگربندي شده . مهمترين صحنه‌هاي جنگ در چهل متري و كوت شيخ در خرمشهر و ايستگاه 8 در آبادان مي‌باشد . ساعت يك بعدازظهر چهارشنبه 9/3/58 به‌وسيله كميته امام آبادان پاسداران و افراد گارد صنعت نفت مسلحانه به سازمان سياسي خلق عرب حمله‌ور مي‌شوند و منجر به درگيري بين اعضاي كانون كه فقط سه نفر بودند با نيروهاي مهاجم مي‌شود كه يك عرب از كانون زخمي مي‌گردد . همان شب صداي رگبار گلوله از نخلستان‌هاي خرمشهر و آبادان قطع نمي‌شود . ( 45 )
265
در نشريه كار ارگان سازمان چريك‌هاي فدايي خلق با عنوان “ گزارش چگونگي وقايع خرمشهر “ مندرج در شماره 31/3/58 اين نشريه ، حوادث امروز خرمشهر با مشي اين سازمان چنين توصيف شده است : شب گذشته در جلسه امنيت شهر كه در فرمانداري تشكيل شد ، ظاهراً برسر مسائل مورد اختلاف ، با سه نفر از نمايندگان شيخ محمد طاهر كه در ابتدا در جلسه حضور داشتند ، توافق مي‌شود . ولي بلافاصله پس از مذاكرات با آنان و اطمينان يافتن از گمراه‌شدن آنها ، طرح تهيه شده قبلي به بحث و تبادل نظر در سطح محدودتر گذاشته مي‌شود و از ساعتي بعد به مرحله اجرا درمي‌آيد . اين جلسه بعداً با حضور مدني تا ساعت 2 بامداد ادامه مي‌يابد . در اين جلسه مقدمات و طرح حمله به سازمان سياسي خلق عرب و كانون فرهنگي عرب فراهم مي‌شود . اين طرح مشتمل بر چند قسمت است و به شرح زير پياده و اجرا مي‌شود :
1ـ مسلح ساختن افرادي كه به‌عنوان اعتراض به حضور اعراب و عشاير مسلح در شهر و عدم مجازات مهاجمين به كانون فرهنگي ـ نظامي انقلابيون خرمشهر و ستاد پاسداران انقلاب ، در مسجدجامع تحصن اختيار كرده‌اند . متشكل ساختن تمام نيروهاي شبه‌نظامي شهر ، اعم از پاسداران ، مأمورين كميته‌ها و افراد كانون فرهنگي ـ نظامي ، گروه النصر ، گروه اباذر ، گروه امل … و قرار دادن كليه اين نيروها تحت فرماندهي مسئولين نظامي‌كانون فرهنگي ـ نظامي ( كه در گذشته نيز نظارت بر كار پاسداران انقلاب از وظايف آنان بوده است . ) .
2 ـ آماده ساختن اين نيروها براي حمله به كانون فرهنگي عرب كه عده‌اي قريب 30 نفر به حالت تحصن در آن جمع شده بودند . اين افراد كه از نتيجه گزارش سفر شيخ محمد طاهر به قم بسيار خوشحال بودند و احتمال اعمال خشونت و قهر را تا حد زيادي منتفي مي‌دانستند ، بدون هيچگونه آمادگي و نگهباني مشغول استراحت بودند .
3 ـ نقل و انتقال تعداد زيادي از پاسداران كه در پايگاه نظامي دزفول تعليمات مي‌ديدند به‌وسيله هلي‌كوپتر و استقرار آنها در همان شهر در محوطه بندر و برخي نقاط حساس و اعزام بيش از 400 نفر از سپاه پاسداران تهران به خرمشهر .
4 ـ نقل و انتقال نيروهاي ارتش بخصوص نيروهاي زرهي ارتش از پادگان‌هاي اميرآباد ( آبادان ) ، دژ ( خرمشهر ) و اهواز به طرف حومه شهر و بخصوص حومه غربي كه مرز عراق را تشكيل مي‌دهد .
5 ـ اعلام آماده‌باش به نيروهاي مستقر در پايگاه نيروي‌دريايي خرمشهر و مجهز ساختن ناوچه‌هاي نيروي‌دريايي براي مداخله فوري و نيز قطع جريان آمد و رفت از رودخانه و قطع ارتباط دو قسمت شهر .
6 ـ بستن راه‌هاي ورود به شهر به‌وسيله نيروهاي نظامي ارتش .
7 ـ آماده ساختن نيروهاي مسلح شهرباني كه ساختمان آن در مجاورت سازمان سياسي خلق عرب قرار دارد .
8 ـ ضمناً براي جلوگيري از واكنش افكار عمومي و يا انعكاس نامطلوب خبر در سطح كشور ، اتومبيلي را با چند سرنشين از چند خيابان عبور مي‌دهند تا با شليك تيرهاي هوايي ، وجود مهاجمين ! را ثابت كنند و وانمود شود كه طرح قبلي در كار نبوده و صرفاً دفاعي در مقابل عده‌اي مهاجم صورت گرفته است . ( 46 )
براساس اين طرح در ساعت 4 صبح حمله به كانون فرهنگي عرب و ستاد رزمندگان عرب ( سازمان سياسي خلق عرب خوزستان ) كه دو ساختمان مجاور يكديگرند ، شروع مي‌شود . در كانون فرهنگي عرب نزديك به 30 نفر در حال تحصن بودند كه بدون مقاومت دستگير مي‌شوند . ولي افراد محافظ سازمان سياسي خلق عرب كه جمعاً بالغ بر 10 نفر بودند ، به مقاومت مسلحانه دست مي‌زنند . اين مقاومت از يك طرف با نيروهاي شهرباني ( از سمت شرقي ) و از يك طرف با آتشبارهاي ناوچه‌هاي نيروي‌دريايي ( سمت جنوب ) و از سمت ديگر با نيروهاي متشكل از پاسداران و شبه‌نظامي‌هايي كه اخيراً مسلح شده‌اند و كماندوهاي اعزامي از پادگان‌هاي هوانيروز ( نيروهاي هوابرد ) كه در شهر به كماندوها و تكاوران معروف شده‌اند مواجه مي‌شود . 8 نفر از محافظين سازمان سياسي خلق عرب كشته شده و 2 نفر ديگر پس از 5 ـ4 ساعت مقاومت موفق به فرار مي‌شوند .
به‌دنبال شنيده شدن صداي تيراندازي و انعكاس اخبار ماجرا در شهر ، جوانان عرب دسته دسته ، در حالي كه با چوب و چماق و در مواردي با كوكتل مولوتف خود را مسلح كرده بودند دست به حملاتي انتقامي عليه برخي ساختمان‌هاي دولتي ، من جمله پست و تلگراف و مخابرات ، پمپ بنزين و انبارهاي آب و برق و شركت نفت مي‌زنند . شيشه‌هاي بسياري ساختمان‌ها شكسته مي‌شود و در چند نقطه آتش‌سوزي‌هايي درمي‌گيرد ( اغلب ساختمان‌هاي غيردولتي مورد هجوم متعلق به تجار و دلالان منفور محلي بوده است . ) .
تعداد كمي از افراد مسلح عرب در برخي نقاط شهر دست به مقاومت مي‌زنند و اغلب پس از مدت كوتاهي به دليل تمام شدن مهمات و يا پيشروي پاسداران و كماندوها مجبور به عقب‌نشيني مي‌شوند . موج خشم ، اعراب ساكن شهر را فرا مي‌گيرد ، بسياري فروشگاه‌ها را به
آتش مي‌كشند و حتي در چند مورد به خانه‌هاي افراد غيرعرب كه در محلات عرب‌نشين سكونت داشتند حمله مي‌كنند و چند خانه را هم آتش مي‌زنند و يكي دو نفر را نيز كه قصد مقابله داشته‌اند به قتل مي‌رسانند .
در همين احوال دستگيري عده زيادي از افراد - كه قبلاً شناسايي شده بودند - در منازلشان آغاز مي‌شود . در ساعات اول روز قريب دويست نفر كه در ميانشان افراد سرشناس نيز وجود داشته‌اند ، دستگير مي‌شوند . منزل “ آيت الله شيخ محمد طاهر “ را ابتدا بازرسي مي‌كنند و سلاح‌هاي موجود در آن ضبط مي‌شود و سپس خانه به محاصره نيروهاي مسلح درمي‌آيد . شايعات ضد و نقيض شهر را پر مي‌كند . وحشت ميان خانواده‌هاي غيرعرب كه در محلات تازه‌ساز شهر ( محلاتي با ساكنين مختلط عرب و عجم و در مجاورت مناطق عرب‌نشين ) سكونت دارند ، بالا مي‌گيرد ، عده زيادي خود را براي خارج شدن از شهر آماده مي‌كنند . در همين احوال نيروهاي پاسداران با حمايت كماندوها ، نواحي مركزي شهر را قسمت به قسمت پاكسازي مي‌كنند و مقاومت‌هاي پراكنده را خاتمه مي‌بخشند .
تنها پل شهر كه ارتباط با آبادان را هم برقرار مي‌سازد ، از سمت شمال در اختيار نيروهاي دولتي و پاسداران و از سمت جنوب در اختيار عشاير مسلح قرار دارد و به همين جهت نيز برخوردهاي بعدي عمدتاً پس از درهم شكستن مقاومت در ستاد سياسي خلق عرب به اين جبهه انتقال مي‌يابد . درگيري به سرعت به نواحي حومه‌اي و روستاها و نخلستان‌هاي اطراف گسترش مي‌يابد . ( 47 )
266
همزمان با آغاز درگيري‌ها در خرمشهر ، خبرهايي از تحركات نظامي عراق در نزديكي مرزهاي مشترك با ايران و همچنين كمك‌هاي مادي و سياسي آن كشور به جريان‌هاي قومي در خوزستان انتشار مي‌يابد ، از جمله به نوشته مطبوعات ، تعداد زيادي سرباز عراقي از طرف دولت عراق در مقابل مرز خرمشهر روبه‌روي پاسگاه مرزي پياده شدند . در صبح روز چهارشنبه ( 8 خرداد 58 ) نيز چهار هلي‌كوپتر عراقي بر فراز پايگاه‌هاي مرزي گروهان‌هاي ژاندارمري خسروآباد پرواز كردند . ( 48 )
در همين حال ، دولت موقت با انتشار اطلاعيه‌اي اعلام كرد : « ساعت 11 صبح چهارشنبه شهرباني آبادان اطلاع داد كه طبق خبر رسيده ، از آن طرف مرز به مهاجمين كمك مي‌رسد . » ( 49 ) مدني استاندار خوزستان نيز خبر داد كه از امروز ( 9/3/58 ) شعارهايي از 2 راديوي خارجي ( راديو عراق و راديو كويت ) كه پيام براي اهالي خوزستان مي‌فرستند شنيده شده است و اين راديوها از خوزستان به‌نام عربستان نام مي‌برند . ( 50 ) وي در مصاحبه با خبرنگار روزنامه اطلاعات نيز گفت : « گفته مي‌شود دست‌هايي در خارج از كشور با عناصر ضدانقلابي همكاري دارند كه بعداً در اين مورد به صورت آشكار ، از اين تلاش‌ها پرده‌برداري خواهدشد . » ( 51 )
در همين روز راديو صوت الجماهير عراق در اخبار بخش عربي خود خبر درگيري در
خرمشهر را اين‌چنين پخش كرد : « نيروهاي ارتش ايران سحرگاه امروز شهروندان عرب طرف‌دار سازمان سياسي عربي و انجمن فرهنگي عربي را كه در مراكز خود در خرمشهر تحصن اختيار كرده بودند مورد حمله قرار دادند . عده‌اي از شهروندان عرب در نتيجة حمله ارتش به آنها ، كشته شده‌اند و اين امر احساسات مردم را برانگيخته و دست به تظاهرات وسيعي در خيابان‌هاي شهر زده‌اند كه با خشونت پاسداران انقلاب و نيروهاي ارتش مواجه شده‌اند . كمك‌هاي نظامي و دولتي به خرمشهر اعزام شده است . » ( 52 )
267
در يك درگيري مسلحانه در روستاي كوچك “ نظرخاني “ از توابع گنبدكاووس 3 نفر كشته و 2 نفر نيز به سختي مجروح شدند . به نوشته روزنامه اطلاعات ، اين درگيري مسلحانه بين جمعي از اعضاي كميته انقلاب اسلامي خان‌ببين و ساكنان قريه نظرخاني روي داد . در پي اين واقعه حجت الاسلام نورمفيدي نماينده‌امام خميني و دكتر رسولي نماينده وزارت كشور ، در محل حادثه حاضر شدند و پس از بررسي چگونگي واقعه ، دستور بازداشت چند تن از اعضاي كميته انقلاب خان‌ببين صادر شد . ( 53 )
به دنبال آن ، كانون فرهنگي ـ سياسي خلق تركمن در اطلاعيه‌اي اعلام كرد : « كانون فرهنگي ـ سياسي خلق تركمن ضمن محكوم كردن اين قبيل جنايات كه از طرف عناصر جنگ‌افروز تدارك ديده مي‌شود ، امروز را عزاي عمومي اعلام كرده و از مردم مبارز تركمن‌صحرا تقاضا دارد با حفظ آرامش و متانت انقلابي خويش جلو دسايس و توطئه‌هاي عناصري كه هر روز به عناوين مختلف در ايجاد برادركشي و تحميل جنگي ناجوانمردانه به خلق ستم‌ديده تركمن سعي دارند را خنثي كنند . » ( 54 )
268
نخستين دوره آموزش سپاه پاسداران انقلاب اسلامي‌كه در مركز آموزش سپاه در پادگان سعدآباد آغاز شده بود ، پايان يافت . روزنامه جمهوري اسلامي در گزارشي از مراسم پاياني اين دوره به تشريح نوع آموزش پاسداران انقلاب پرداخت و نوشت :
مركز آموزش سپاه پاسداران انقلاب در پادگان سعدآباد واقع است . تمامي افرادي كه براي اين سپاه استخدام مي‌شوند پس از ثبت‌نام به اين پادگان منتقل شده و يك دوره آموزشي بسيار فشرده‌اي را به مدت دو هفته آغاز مي‌كنند . برادران پاسدار مدت چهار ساعت قبل‌ازظهر آموزش ايدئولوژيكي و سياسي خواهند داشت و بعدازظهر چهار ساعت آموزش نظامي‌دارند . اين آموزش نظامي شامل عمليات بسيار خشن و تاكتيك‌هاي عالي نظامي است . آنها پس از طي اين دوره دو هفته‌اي آموزش و آمادگي به ساير يگان‌ها اعزام و سپس وارد يك دوره سه ماهه آموزش مهم‌تري خواهند شد .
جواد منصوري فرمانده سپاه پاسداران انقلاب در مراسم پايان دوره آموزش سپاه پاسداران طي سخنراني مبسوطي اظهار كرد : آنان كه به حق ايمان دارند بايستي بيدار باشند .
ما دشمنان زيادي داريم آنها به قدرت‌هاي خارجي وابستگي دارند اما واقعيت اين است كه اين انقلاب منافع بسياري از گروه‌هاي ارتجاعي ، سرمايه‌داري ، فرصت‌طلب و هواپرستان را به‌خطر انداخته است و در اين راه به راحتي دست‌بردار نيستند .
حساسيت انقلاب در زمان ما ، در زماني‌كه با شما سخن مي‌گويم به مراتب بيش از دوراني است كه ما با رژيم سرسپرده پهلوي مي‌جنگيديم . عناصر فرصت‌طلب و ضدانقلاب به راه‌هاي مختلف در راه از بين بردن اين انقلاب تلاش مي‌كند و حتي حاضرند با شاه و اياديش بسازند و دوباره رژيم گذشته را برگردانند ، چون ماهيت آنها براي ملت ما آن‌طوري‌كه بايد ، روشن نشده است . به راحتي مي‌توانند در
جواد منصوري فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي
صفوف فشرده ملت مسلمان ما نفوذ كنند و ضربه‌هاي ضدانقلابي خود را وارد كنند .
رژيم پهلوي آنچنان چهره منفورش آشكار بود كه تمام نيروهاي مردمي ما را عليه خودش بسيج كرد اما اين افراد ، اين گروه‌ها ، اين سازمان‌هاي مختلف هنوز هم گاهي رنگ مردمي به‌خود مي‌گيرند و اين‌جاست كه وظيفه پاسداران انقلاب بي‌نهايت دشوار مي‌شود . به همين دليل است كه در همين قدم‌هاي اول كه پاسداران شكل مي‌گيرند و در سطح ايران قدرت خود را نشان مي‌دهند ، بسياري از آنها نيروهاي خود را زيرزميني مي‌كنند و يا به فعاليت‌هاي انحرافي و فرصت‌طلبانه دست مي‌زنند . من صريحاً مي‌گويم كه راه خطرناك و دشواري را در پيش داريد .
تمام نيروهاي اصيل انقلابي اين مملكت چه به‌صورت فردي و چه به‌صورت گروهي اميد آينده اين انقلاب را به شما بسته‌اند . در اين مرحله است كه بايد هرچه سريعتر در جهت سازندگي و تشكل و حركت انقلابي عليه كليه نيروهاي ضدانقلاب اعم از چپ و راست حركت كنيم .
اگر معتقد به خداييد و اگر به‌خاطر الله حركت مي‌كنيد ، بايد در هر لحظه از ضوابط صادقانه و سلسله مراتب تشكيلاتي اطاعت كنيد ، نه كوركورانه و بي‌دليل و نه ضداسلامي ، بايد اميال و هدف‌هاي فرديمان را كنترل كنيم . ما در آينده از وجود كليه نيروهاي اصيل انقلابي در ايران بي‌نياز نخواهيم بود اما هر يك از نيروهاي انقلابي بايستي توجه داشته باشند كه حركت منطقي و صحيح داشته باشند ، حركتي در جهت اسلام و خط رهبري امام خميني . ( 55 )
269
امروز امام خميني در ديدار با جماعتي از مردم ، در زمينه مسئوليت دست‌اندركاران حكومت
اسلامي به‌دليل ارتباط آن حكومت با حيثيت اسلام و نيز دربارة نظارت عمومي بر اين مهم ، مطالب نسبتاً مبسوطي بيان كردند كه بخشي از آن چنين است :
… اين كه من خيلي به آن اهميت مي‌دهم اين است كه امروز كه جمهوري اسلامي اعلام شده است و مردم ، ايران را از شر رژيم فارغ مي‌دانند و جمهوري را اسلامي مي‌دانند ، همة اقشار ملت خصوصاً آنهايي كه در رأس كار هستند ، خصوص روحانييني كه در رأس كار هستند ، اينها جديت كنند به اين كه مبادا خداي نخواسته چهرة جمهوري اسلامي به طور قبيح بين مردم وجود پيدا كند … تا حالا مردم مي‌ديدند كه خوب يك دولت طاغوتي است و كارهايش كذا وكذاست . وقتي كه دولت طاغوت رفت ، مردم توقع دولت اسلامي‌دارند ، مردم توقع دارند كه حالا نمي‌توانيد همة كارها را يكدفعه اصلاح كنيد ، لكن آنهايي كه در رأس كار هستند جوري نباشد كه اسلام را هم مثل يك دولت طاغوتي ، ما عرضه بكنيم . اگر ما مسامحه كنيم در امور يا تخطي كنيم از آن مشييي كه اسلام و حكومت‌هاي اسلامي‌دارد ، اسباب اين مي‌شود كه اسلام را ما در نظر عالم ، در نظر غير ، در نظر جوان‌هاي بي‌اطلاع از اسلام ، قشرهايي كه اسلام را درست اطلاع بر آن ندارند ، در نظر اينها يك صورت طاغوتي به آن داده بشود . اين شكست است كه تا آخر اسلام را به شكست مي‌رساند …
… الان ما در يك امتحان بزرگ واقع هستيم ، الان خدا ما را امتحان مي‌كند كه آيا ما در اين وقتي كه يك مطلبي دستمان آمده ، يك قدرتي دستمان آمده است ، آيا ما چه مي‌كنيم ؟ ما هم همان هستيم به صورت ديگر ؟ يا خير ، ما روي مقررات عمل مي‌كنيم ؟ آني كه مهم است پيش من اين است كه امروز خطر هست در كار ، خطر كمونيست در كار اين‌قدرها نيست ، هست ولي اين‌قدرها نيست ، خطر ساواكي ديگر اين‌قدرها نيست در كار ، اين خطرها مهم نيست ، اموال شاه سابق برود ، پيش من چيز مهمي نيست ، قصرها كذا و كذا ، پيش ما چيز اهميت‌داري نيست ، آني كه اهميت دارد اين است كه وجهة اسلام محفوظ باشد ، صورت اسلام آن‌طوري كه هست ، باشد . امروز كه دست ما افتاده يك جوري نمايش ندهيم كه بگويند اسلام اين است ؟
… همة ما مسئوليم كه اين كار را انجام بدهيم يعني آن‌طور كه ، آن‌قدري كه قدرت داريم اين كارها را انجام بدهيم كه گمان نشود كه اسلام هم مثل ساير حكومت‌هاي ديگري هست و تا حالا دستشان چيزي نبوده حالا كه دستشان آمده ، همانند كه بودند و همانند كه هستند . اين مسئله مهم است . و آقايان توجه كنند و همه و همه ملت موظفند كه نظارت كنند بر اين امور ، نظارت كنند . اگر بر اين امور ، نظارت كنند ، اگر من يك پايم را كنار گذاشتم ، كج گذاشتم ملت موظف است كه بگويند پايت را كج گذاشتي ، خودت را حفظ كن . مسئله ، مسئلة مهم است . همة ملت موظفند به اين‌كه نظارت داشته باشند و در همه كارهايي كه الآن مربوط به اسلام است ، اگر ديدند كه يك كميته خداي نخواسته برخلاف مقررات اسلام دارد عمل مي‌كند ، بازاري بايد اعتراض كند ، عرض بكنم كه كشاورز بايد اعتراض كند ، معممين و علما بايد اعتراض كنند ، اعتراض كنند تا اين كج را راست كنند ، اگر ديدند يك معمم برخلاف موازين اسلام خداي نخواسته مي‌خواهد
عمل كند ، همه موظفند كه جلوش را بگيرند كه‌امروز غير روزهاي ديگر است ، آن وقت هم بايد بگيرند ، اما حالا كار مهم است ، حالا اساس ، اساس وجهة اسلام است .
… در صدر اسلام هست كه عمر وقتي كه گفت - در منبر كجا بود - كه اگر من يك كاري كردم شما چه بكنيد . يك عربي شمشيرش را كشيد و گفت ما با اين شمشير راستش مي‌كنيم . بايد اين طور باشد ، بايد مسلمانان اين طور باشند كه اگر هركه مي‌خواهد باشد خليفه مسلمين و عرض بكنم هركه مي‌خواهد باشد ، اگر ديد پايش را كنار گذاشت ، شمشيرش را بكشد كه پايش را راست بگذارد . اگر ما بخواهيم اسلام را حفظ كنيم و اين‌طوري كه بخواهيم يك نمونه در عالم نشان بدهيم ، ايران را بگوييم يك نمونه است ، يك الگوست . با رفتن شاه درست نمي‌شود ، با رفتن ظالم‌ها درست نمي‌شود ، اگر بنا شد كه ظالم‌ها رفتند ، و ما يك دسته ديگر جايشان نشستيم همان كارها را به اندازه‌اي كه قدرت داريم بكنيم ما هم همان هستيم ، ما هم همان رژيم هستيم ، ما هم همان ظالم هستيم … ( 56 )
270
سفارت امريكا در تهران در گزارشي به‌امضاي ناس براي وزارت امورخارجه آن كشور با طبقه‌بندي خيلي محرمانه و تحت عنوان “ قانون اساسي ” چنين گزارش داد : « در 28 مه ( هفتم خرداد ) دكتر “ مفتح “ يكي از اعضاي شوراي انقلاب و همچنين “ حاج سيدجوادي “ وزير كشور هر يك به مطبوعات گفتند كه مجمعي براي قانون اساسي وجود نخواهد داشت و شركت گروه‌هاي سياسي در جريان تصويب ( قانون اساسي ) تحريم خواهدشد . á بعداً مفتح تكذيب كردكه وي گفته است مجمعي نخواهد بود و اظهار داشت كه مجلسي متشكل از تعداد محدودي حدود 40 نفر وجود خواهد داشت و نظر مرجع الف را كه اعضاي آن منصوب خواهد شد تأييد نمود .
تعدادي از سياستمداران به مطبوعات اظهار داشته‌اند كه خميني برنامه‌هاي مجلس مؤسسان را بطور كلي در كشور حذف نموده است ( چنانكه همه پيش‌بيني مي‌كردند كه چنين موردي وجود خواهدداشت ) ، زيرا قانون اساسي اسلامي ظاهراً به دلايل نژادي ، اكثريت را در سطح كل كشور به دست نخواهدآورد ( اقليت‌ها با آن مخالفت خواهندكرد ) . سوءظن گروه‌هاي سياسي به خميني در چند روز گذشته به‌طور عادي افزايش يافته است . “ متين دفتري ” از جبهه دمكراتيك ملي از جريان تنگ نظرانه قانون اساسي انتقاد كرده است . رهبر حزب جمهوري‌خواه “ عبدالحسين بقايي ” در كنفرانس مطبوعاتي اظهار داشت كه قرارگرفتن قدرت در دست روحانيت ، بحث به‌وجود خواهد آورد . در رابطه با يك نقص جدي ديگر از طرف دولت ، “ رحمت الله مقدم مراغه‌اي ” رهبر جنبش راديكال ، از استانداري آذربايجان شرقي به اين دليل كه ساخت دوگانه دولت انجام وظيفه را براي او غيرممكن ساخته است ، استعفا داد . استاندار فارس به‌طوري كه گزارش شد و به دليل مشابهي استعفا نمود .
á مصاحبه مطبوعاتي مذكور در روزشمار 7/3/58 آمده است .
حتي در ميان گروه خميني عقيده در مورد ترتيبات صحيح براي ارائه يك قانون اساسي ، به‌طور حادي متفرق است . عضوي از كميته خميني در نياوران در مهماني شامي‌كه دو شخصيت برجستة ديگر از ساخت سازماني كميته شمال نيز حضور داشتند ، به مأمور سياسي گفت كه بيشتر نوگرايان جنبش از اين مي‌ترسند كه گروه قم خود را براي تحميل يك قانون اساسي متعلق به قرن هفتم كه ممكن است حتي شامل ساخت پارلماني ساده جديد نيز نباشد ، آماده كند . آشكار بود كه چنين تحولي فشار داخلي شديدي را براي افراد كميته خميني و همچنين تعداد زياد ديگري كه خميني را تا كنون حمايت كرده‌اند ، مطرح مي‌نمايد .
محصول فرعي مطالب فوق صحبت فزاينده ترميم احتمالي كابينه يا به طور ديگر كودتايي براي 5 ژوئن ( 15 خرداد ) يعني شانزدهمين سالگرد سركوبي شورش‌هاي مذهبي سال 1963 توسط نيروهاي نظامي مي‌باشد ( وقايعي كه منجر به تبعيد خميني گرديد ) . تا آن جايي كه ما مي‌توانيم بگوييم ، اينها فقط شايعه هستند ولي همان طور كه مردم نمونه‌اي از اختلافاتي كه در مورد مسئله قانون اساسي جديد ظاهر مي‌شود را درمي‌يابند ، آنها ( شايعات ) نيز افزايش پيدا مي‌كنند .
نظريه : در اين جا ديگ شروع به جوشيدن مي‌كند ، به‌طور فزاينده‌اي آشكار مي‌گردد كه بحث بر سر خود قانون اساسي و بر سر نحوه‌اي است كه بايستي بررسي و تصويب شود . محتمل است كه ملاقات ( برخورد ) سياسي بين حاميان انقلاب كه براي مدتي طولاني مخفي مانده بود را به ميان آورد همچنان كه اين جريان آشكار مي‌گردد . احتمال نمي‌رود كه ايالات متحده از طرف توجه قرار گرفتن ، فرار نمايد ، بويژه آن كه گروه تندرو اسلامي تصميم گرفته است كه ايالات متحده را حداقل از طريق اتهامات مداخله در جريان سياسي ايران جزيي از بحث و درگيري‌ها بنمايد . ( 57 )
271
“ مانع سعيدالعتيبه ” وزير نفت امارات عربي متحده ضمن يك مصاحبه تلويزيوني اعلام كرد كه كشور متبوعش پيشنهاد شركت‌هاي نفتي را مبني بر اعلام آمادگي جهت خريد نفت در بازار آزاد تا بيش از دو برابر قيمت تعيين شده توسط اوپك را رد كرده است . وي گفت : « شركت‌هاي نفتي پيشنهاد دادند نفت خام امارات عربي متحده را در بازار آزاد بشكه‌اي 40 دلار خريداري كنند ، لكن اين پيشنهاد به‌دليل آن كه بر قيمت تعيين‌شده از طرف اوپك كه كمتر از 18 دلار براي هر بشكه است لطمه وارد مي‌آورد ، از طرف امارات عربي متحده رد شد . عتيبه خاطرنشان كرد كه اين براي نخستين بار است كه يك فروشنده نفت از عرضه توليدات خود در بازار به قيمتي به مراتب سودآورتر سر باز مي‌زند . ( 58 )
ضميمه خبر شماره 261
سردار غلامعلي رشيد معاونت اطلاعات و عمليات ستاد كل نيروهاي مسلح در اين باره چنين مي‌گويد : علاوه بر نيروهاي اعزامي از تهران به فرماندهي ناصر جبروتي ، من 130 نفر نيروي كميته انقلاب و سپاهي دزفول را با دو فروند شنوك از پايگاه چهارم به خرمشهر بردم و در پادگان دژ پياده شديم . در لحظه ورود با شهيد جهان‌آرا ملاقات كردم و حتي تفنگ خودم را به او دادم . او كه سوار ماشين پيكان بود به سرعت به شهر رفت تا به بچه‌ها خبر دهد كه ما به كمك آمده‌ايم . ( 59 )
منابع و مآخذ روزشمار 9/3/1358
1 ـ روزنامه اطلاعات 9/3/1358 ، ص 2 .
2 ـ سند شماره 454 / گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : سلسله تحقيقات تاريخي جنگ - 1 ، جنگ در خرمشهر ، صفحه 49 .
3 ـ مأخذ شماره 2 .
4 ـ مأخذ شماره 1 ، ص 2 .
5 ـ مأخذ شماره 2 .
6 ـ مأخذ شماره 1 .
7 ـ مأخذ شماره 1 .
8 ـ روزنامه كيهان 10/3/1358 ، ص 3 .
9 ـ پيشين .
10 ـ مأخذ شماره 1 .
11 ـ روزنامه كيهان 9/3/1358 ، ص 7 .
12 ـ مأخذ شماره 1 .
13 ـ روزنامه اطلاعات 9/3/1358 ، ص 2 و روزنامه بامداد 10/3/1358 ، ص 2 .
14 ـ روزنامه كيهان 9/3/1358 ، ص 2 .
15 ـ روزنامه اطلاعات 10/3/1358 ، ص 2 و روزنامه بامداد 10/3/1358 ، ص 2 .
16 ـ سند شماره 7 ـ 114632 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : تلفنگرام نيروي دريايي جمهوري اسلامي ايران به ستاد ارتش به شماره 510/2 –9/3/1358
17 ـ مأخذ شماره 14 .
18 ـ مأخذ شماره 15 .
19 ـ مأخذ شماره 15 .
20 ـ روزنامه جمهوري اسلامي 12/3/1358 ، ص 2 .
21 ـ روزنامه اطلاعات 9/3/1358 ، ص 2 .
22 ـ روزنامه بامداد 10/3/1358 ، ص 3 .
23 ـ روزنامه آيندگان 10/3/1358 ، ص 2 .
24 ـ پيشين .
25 ـ سند شماره 8 ـ 114633 مركز مطالعات و تحققات جنگ : تلفنگرام احمد مدني استاندار خوزستان به وزارت كشور به شماره 139/2 – 9/3/58
26 ـ روزنامه اطلاعات 10/3/1358 ، ص 2 .
27 ـ مأخذ شماره 23 .
28 ـ مأخذ شماره 20 .
29 ـ مأخذ شماره 23 .
30 ـ روزنامه كيهان 10/3/1358 ، ص 3 .
31 ـ همان ، صفحه 8 .
32 ـ روزنامه اطلاعات 10/3/1358 ، ص 2 .
33 ـ مأخذ شماره 30 .
34 ـ مأخذ شماره 30 .
35 ـ مأخذ شماره 32 .
36 ـ مأخذ شماره 30 .
37 ـ روزنامه اطلاعات 12/3/1358 ، ص 2 .
38 ـ خبرگزاري پارس ، گزارش‌هاي ويژه ، نشريه شماره 69 ، 11/3/1358 ، به نقل از رويتر ، ص 10 .
39 ـ پيشين ، راديو لندن ، ص 5 .
40 ـ ماخذ شماره 38 ، ص 10 .
41 ـ روزنامه اطلاعات 10/3/1358 ، ص 2 .
42 ـ مأخذ شماره 32 ، ص 2 .
43 ـ مأخذ شماره 32 .
44 ـ مأخذ شماره 30 .
45 ـ رزمندگان آزادي طبقه كارگر ، گزارش اوضاع اقتصادي و سياسي و فرهنگي خلق عرب ( بي‌نا ، بي‌تا ) ص ص 46 ـ 42 .
46 ـ نشريه كار ارگان سازمان چريك‌هاي فدايي خلق ، شماره 16 ، 31/3/1358 ، ص 5 .
47 ـ نشريه كار ، شماره 17 ، 7/4/1358 ، ص 5 .
48 ـ روزنامه كيهان 12/3/1358 ، ص 3 .
49 ـ مأخذ شماره 20 ، ص 2 .
50 ـ مأخذ شماره 22 ، ص 2 .
51 ـ روزنامه اطلاعات 10/3/1358 ، ص 2 .
52 ـ خبرگزاري پارس ، گزارش‌هاي ويژه ، نشريه شماره 68 ، 10/3/1358 ، ص‌ص 10 ـ 9 ، بخش عربي راديو صوت الجماهير .
53 ـ روزنامه اطلاعات 10/3/1358 ، ص 2 .
54 ـ كانون فرهنگي ـ سياسي خلق تركمن ، زندگي و مبارزه خلق تركمن صحرا ( گنبد كاووس ، كانون فرهنگي سياسي خلق تركمن ، 1358 ) ص 75 .
55 ـ روزنامه جمهوري اسلامي 10/3/1358 ، ص 8 و 12/3/1358 ، ص 8 .
56 ـ مركز مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي ، صحيفه نور ، مجموعه رهنمودهاي امام خميني ، جلد7 ( وزارت ارشاد اسلامي ، 1361 ) ، ص‌ص 34 ـ 31 .
57 ـ دانشجويان پيرو خط امام ، اسناد لانه جاسوسي آمريكا ، جلد 15 ( تهران : نشر لانه ، بي تا ) ص ص 76 ـ73 .
58 ـ روزنامه كيهان 9/3/1358 ، ص 8 .
59 - مهدي انصاري ، محمد دروديان و هادي نخعي ، خرمشهر در جنگ طولاني ( تهران : مركز مطالعات وتحقيقات جنگ ، چاپ اول ، 1375 ) ص 84 .
