روزشمار
دوشنبه
13 فروردين 1358
4 جمادي‌الاول 1399
2 آوريل 1979
574
با استمرار مذاكره هيأت اعزامي‌دولت موقت با هيأت موسوم به " نمايندگان خلق تركمن " كه پس از استقرار آتش‌بس در ساعت 7 صبح ديروز در داروخانه سيناي گنبدكاووس آغاز شده بود ، ساعت 9 صبح امروز سرگرد خوشكار رئيس شهرباني گنبدكاووس و هيجده نفر ديگر كه توسط كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن به گروگان گرفته شده بودند در " منطقه بيطرف " - خيابان فرودگاه - به نمايندگان دولت موقت تحويل شدند . در اين منطقه همچنين دو جسد بين طرفين مبادله گرديد . ( 1 )
اما نيروهاي مذهبي - انقلابي پذيرش آتش‌بس از سوي كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن را بهانه‌اي براي "دفع الوقت " و به دست آوردن فرصت تجديد قوا ذكر كرده و آغاز مذاكره هيأت اعزامي‌دولت موقت با گروههاي منسوب به خلق تركمن را در واقع " پذيرش موجوديت ضدانقلاب و تثبيت موقعيت آن در منطقه " مي‌دانستند . ( 2 ) اساساً بسياري از نيروهاي هوادار انقلاب چه در سطح گنبد و چه در سطح كشور براي سازمان چريكهاي فدايي خلق نه از لحاظ اعتقادي و نه از لحاظ در نظر‌گرفتن معادلات قدرت چنين جايگاه و مرتبه‌اي قائل نبودند و آن را اقدامي‌در توسعه بحران و رُشد هرگونه تحرك ضدانقلابي محسوب مي‌كردند كه حركت در پناه به كارگيري سلاح و سپس مذاكره و گرفتن امتياز يك سنت موفق براي برخورد با دولت انقلاب اسلامي‌خواهد شد . به هر صورت ، عده‌اي كه در كيهان عناصر مرتجع خوانده شدند ، به نوشته اين روزنامه با ناديده گرفتن توافقات و آتش‌بس مورد نظر هيات اعزامي‌دولت موقت و كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن در خيابانهاي فرودگاه - محل تبادل گروگانها و اجساد - و خيابان بهار و ميدان بار اقدام به تيراندازي عليه خلق تركمن كردند. ( 3 ) اين در حالي است كه به گزارش اطلاعات ، امروز پاسداران انقلاب اسلامي‌كه از شهرهاي مختلف كشور وارد گنبد شده بودند با خواندن سرود " خميني‌اي امام " در نقاطي كه از قبل تعيين شده بود ، مستقر گرديدند . ( 4 )
متقابلاً گروههاي منسوب به خلق تركمن كه استمرار آتش‌بس را به سود خود مي‌دانستند به كمك رسانه‌هاي گروهي به جوسازي و شانتاژ عليه نيروهاي مذهبي - انقلابي حاضر در منطقه
دست زدند . از جمله " كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن وابسته به ستاد مركزي شوراي تركمن‌صحرا " دو اطلاعية پي‌در‌پي صادر كرد كه در مطبوعات كشور به چاپ رسيد . در هر دو اطلاعيه نيروهاي مذهبي - انقلابي " گروهي نفاق‌افكن " و " ضدانقلابي " معرفي شدند . در اطلاعيه اول خطاب به مردم تركمن آمده است : « رزمندگان خلق تركمن اين گروه ضدخلقي و نفاق‌افكن را كه منافعشان را فقط در جنگ‌افروزي مي‌بينند و مي‌خواهند با نقض آتش‌بس نقشه شوم خود را عملي سازند ، محكوم مي‌كنند . لذا بايد نهايت هوشياري و خونسردي در مقابله با اين گروه مرتجع به خرج داده شود . ما اين گروه نفاق‌افكن را جزء نيروي طرف مقابل قرارداد آتش‌بس نمي‌شناسيم و بدين وسيله به نيروهاي مسؤولي كه خواهان آتش‌بس هستند ، هشدار مي‌دهيم كه نگذاريد عده‌اي بدخواه و تفرقه‌انداز حرمت اين آتش‌بس را به هم بزنند . » ( 5 )
در اطلاعيه دوم نيز خطاب به " عموم رزمندگان خلق تركمن " آمده است : « ما به اعتقاد عميق به وحدت و يكپارچگي و برادري همه خلقهاي ايران با هر نوع جنگ داخلي و نزاع ميان نيروهاي خلقي مخالفيم . ما اعتقاد عميق داريم كه مسائل و مشكلات خلقهاي ميهنمان بايد از راههاي مسالمت‌آميز و با حسن‌نيت و برادري حل شود . ما در لحظات كنوني خود را پاسدار آتش‌بس مي‌دانيم و كساني را كه به هر شكل به آتش‌بس لطمه بزنند ضدانقلابي مي‌دانيم . دولت انقلابي - اسلامي‌با احترام به خواسته‌هاي خلق تركمن مي‌كوشد همانند ما آتش‌بس را برقرار نمايد . لذا ما افرادي را كه به پيمان آتش‌بس از طريق تحريكات گوناگون لطمه مي‌زنند ، مخالفين خود و مخالفين دولت انقلابي مي‌دانيم . هم ما و هم برادران همدرد ما در سنگرهاي مقابل وظيفه داريم تحريكات اين افراد را خنثي كرده و با هوشياري و قاطعيت آتش‌بس را پاسداري كنيم تا هرچه زودتر از طريق مذاكره به نزاع خاتمه دهيم . ما تاكنون در جهت اهداف فوق تعداد هيجده نفر از بازداشتيهاي خود را صحيح و سالم آزاد كرده‌ايم كه يك نفر از آنها رئيس شهرباني است . » ( 6 )
با اين حال ، با ادامه تيراندازيها و گسترش آن به مناطق مختلف شهر ، بويژه شروع تيراندازي شديد در سه‌راه امامزاده گنبدكاووس در ساعت 11 صبح ، ( 7 ) آتش‌بس منعقده بين هيأت اعزامي وزارت كشور و هيأت نمايندگي خلق تركمن عملاً شكسته شد . با نقض آتش‌بس و شروع مجدد درگيريها ، مهندس بازرگان نخست‌وزير دولت وقت ، مقارن ظهر طي اطلاعيه‌اي اولتيماتومي‌را براي رفع غائله گنبد تا ساعت 3 بعدازظهر اعلام كرد . در اطلاعيه مهندس بازرگان آمده است : بطوري كه اهالي محترم گنبدكاووس و هموطنان عزيز اطلاع دارند بيش از يك هفته است كه شهر گنبدكاووس دستخوش ناامني و مزاحمت گروهي افراد مسلح اخلالگر كه بيشترشان از خارج وارد شده‌اند ، شده است . اين افراد ضمن خلع سلاح كردن پاسگاههاي ژاندارمري ، رئيس شهرباني را نيز بازداشت كرده‌اند و دست به كشتار و تجاوز به خانه و اموال ساكنين زده و به آمبولانسهاي اعزامي‌حامل دارو و دكتر تيراندازي كرده و مانع رفراندوم شدند . از ابتداي جريان افراد و هيأتهايي به صورت آزاد يا به نمايندگي رسمي‌از سوي وزارت كشور به محل اعزام گرديدند تا با مذاكره و رسيدگي به خواستها و اختلافات مردم موفق به حل مسالمت‌آميز مسائل شوند و چند بار نيز قرار
آتش‌بس داده شود كه نقض گرديد . از سه روز قبل نيروهاي اعزامي‌به منظور حمايت از ژاندارمري ، پليس و مردم و حفاظت از مواضع اصلي شهر به محل فرستاده شدند بدون آن كه وارد شهر يا عمل غير از نظارت كردند . اينك آرامش و امنيت برقرار نشده است . به همه نيروهاي نظامي‌دستور داده شد كه چنانچه تا ساعت 3 بعد ازظهر روز دوشنبه 13 فروردين تيراندازي و تجاوز و مزاحمت قطع نگردد و شهر حالت عادي و آرام پيدا نكند براي اعاده امنيت و حفظ جان و مال اهالي بي‌گناه و استقرار نيروهاي انتظامي‌شهري و خلع سلاح و دستگيري اخلالگران متجاوز اقدام لازم و قاطع به عمل آورند . ( 8 )
به گزارش مطبوعات با پايان گرفتن زمان اولتيماتوم دولت در ساعت 3 بعدازظهر تيراندازي شديدي بين طرفين درگير در گنبدكاووس آغاز شد . در اين تيراندازيها كه بطور مداوم به مدت 5 ساعت ادامه داشت ، صداي نارنجك و انواع مسلسل به گوش مي‌رسيد . ( 9 )
575
همزمان با تشديد درگيريها ، مذاكرات بين هيات اعزامي‌وزارت كشور و هيات نمايندگي خلق تركمن ادامه يافت و سرانجام توافقنامه‌اي در 4 ماده به امضاء رسيد . دكتر علي رسولي سرپرست هيأت اعزامي‌وزارت كشور با انتشار اطلاعيه‌اي در اين باره اعلام كرد : « پيرو مذاكرات هيأت اعزامي‌وزارت كشور به گنبد با نمايندگان تركمن كه بلافاصله بعد از اعلام آتش‌بس - 12/1/58 - صورت گرفت در ساعت 4 بعد از ظهر 13 فروردين 1358 توافقنامه‌اي تنظيم و طرفين درگير ملزم به رعايت و اجراي مفاد آن شدند . مفاد توافقنامه از اين قرار است : 1 - انتقال سريع مجروحان به بيمارستانها ؛ 2 - عقب‌نشيني كامل طرفين از سنگرها و مواضع دفاعي و پاكسازي شهر ؛ 3 - شروع مذاكرات درباره آزادي فوري دستگيرشدگان ؛ 4 - حفظ نظم شهر تا اطلاع ثانوي به عهده ارتش ملي ايران است . ( 10 )
با امضاي اين توافقنامه نيروهاي مذهبي - انقلابي كه پس از پايان اولتيماتوم دولت با تشديد حملات خود به مراكز و پايگاههاي گروههاي موسوم به خلق تركمن قصد " ريشه‌كني كامل ضدانقلاب " ( 11 ) را در منطقه داشتند ، تحت فشار هيأت نمايندگي وزارت كشور ، به ناچار از حملات خود دست كشيدند . روزنامه اطلاعات در يك گزارش جانبدارانه ، حوادث پس از ساعت 4 بعد از ظهر 13/1/58 را چنين درج كرده است : « ساعت 4 بعدازظهر در پي امضاي توافقنامه‌اي بين طرفين مخاصمه در گنبدكاووس تيراندازي قطع شد و آتش‌بس اعلام گرديد . توافقنامه ترك مخاصمه در حالي به اجرا گذاشته شد كه چند ضدانقلابي ! ! با تيراندازي در چند نقطه شهر از جمله منطقه وشمگير قصد اخلال و تشنج تازه‌اي را داشتند تا بدين وسيله آتش‌بس را شكسته و بار ديگر كشتار و خونريزي در اين شهر از سرگرفته شود ، اما با هوشياري طرفين قرارداد آتش‌بس ( كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن و هيأت نمايندگي اعزامي‌دولت موقت ) اين توطئه خنثي شد و در همين حال دستور سركوبي توطئه‌گران توسط هيأت اعزامي وزارت كشور صادر شد ، ولي نيم ساعت بعد شهر آرامش نسبي خود را بازيافت . » ( 12 )
امضاي توافقنامه ترك مخاصمه براي گروهها و سازمان هاي موسوم به خلق تركمن كه در معرض حملات همه جانبه نيروهاي مذهبي - انقلابي قرار داشتند ، امتياز بزرگي محسوب مي‌شد و آنها را از نابودي كامل نجات داد . اين موضوع در روزنامه اطلاعات چنين آمده است : « ساعت 6 بعدازظهر با اعلام خبر توافقنامه ترك مخاصمه از راديو ، مردم گنبدكاووس و گرگان و دشت در خيابان به شادي پرداختند و رانندگان اتومبيلها با روشن كردن چراغهاي اتومبيل و بوقهاي ممتد ، ساكنان شهر را در اين خوشحالي همراهي كردند . در همين حال يك جوان تركمن و يك جوان فارسي‌زبان بين آزادشهر و گرگان بين مردم شيريني توزيع مي‌كردند . » ( 13 )
از سوي ديگر روزنامه كيهان خبر داد : « ساعت 8 بعد از ظهر از پشت بلندگوها از سوي هيأت اعزامي‌دولت و نيز " ستاد مركزي شوراهاي تركمن‌صحرا " در دو سوي جبهه اعلام شد كه طرفين شليك نكنند و تاكيد شد كه مذاكرات نهايي از صبح روز 14 فروردين شروع خواهد شد و نتايج آن بعدازظهر اعلام مي‌شود . » ( 14 )
576
عده‌اي از مقامات محلي و اعضاي هيأتهاي اعزامي‌به گنبد اعلام نظر علني كردند كه كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن و سازمان چريكهاي فدايي از عوامل اصلي شروع كننده غائله گنبدكاووس هستند . حبيب‌الله خوشرويي فرماندار گنبد در اين باره گفت : « از آغاز جنبش مردم ايران كه روحانيت تركمن نيز شروع به همكاري كردند ، نشان داده شد كه عده زيادي از مردم تركمن هنوز هم از رهبران مذهبي خود پيروي مي‌كنند حال آنكه عده قليلي دست به تشكيل كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن زده‌اند بدون اينكه مشخص كنند رهبري با كيست . اينها به مبارزه با افكار انقلاب اسلامي پرداختند و با رخنه در كانونهاي اسلامي تركمن ، آتش اختلاف را بيش از پيش دامن مي‌رنند . بنابراين مردم نبايد گول اعلاميه‌هاي مجعول را كه به نام مردم تركمن صادر مي‌شود ، بخورند. » وي افزود : « توطئه‌گران چپي با استفاده از زمينه آماده عوامل ساواك براي خرابكاري دست به تحريك گروههاي وابسته به خويش مي‌زنند تا با برانگيختن احساسات قومي‌و طايفه‌اي و گاه مذهبي از رُشد نيروهاي انقلابي جلوگيري كنند و به بهانه دفاع از خلق تركمن دست به كشتار خلق ستمديده تركمن بزنند . » فرماندار گنبد اضافه كرد : « ديشب با گروه زيادي از تركمنها گفتگو شد و بيشتر آنان اعلام همبستگي مي‌كردند و در اين ميان تنها بايد تكليف توطئه‌گران و فداييان خلق مشخص شود . ماجراجويان قبلاً بين مردم اسلحه پخش كردند و در حال حاضر اطراف مناطق شمالي و جنوبي و شرقي گنبد تحت كنترل و محاصره است . فقط راه غربي منتهي به شهر كه مهمترين نقطه است در دست تركمنها است و ظواهر امر نشان مي‌دهد كه اسلحه و مهمات از اين راه كه به گوميشان و بندر تركمن مربوط مي‌شود در اختيار تركمنها قرار مي‌گيرد . » خوشرويي در پايان گفت : « نمايندگان سازمان جنبش ، علي‌اصغر حاج سيدجوادي و جمعيت حقوقدانان حقوق بشر وارد گنبد شده‌اند . »
از سوي ديگر ، حاج‌خليل‌الله رضايي فرستاده دولت موقت به منطقه نيز گفت : « طبق تحقيقات به عمل آمده سازماندهي حوادث گنبد را سازمان چريكهاي فدايي خلق به عهده داشته است و فعلاً هيأتي هم از سوي ستاد مركزي اين سازمان به گنبد آمده كه سرگرم مذاكره با آنها هستيم . » رضايي افزود : « آنچه ما تاكنون تحقيق كرده‌ايم گروه متشكل از تركمنها وجود ندارد. » رضايي در مورد اجراي توافقنامه ترك مخاصمه نيز گفت : « در صورت اجراي مفاد توافقنامه ترك مخاصمه و تامين امنيت شهر و بازگشت آرامش ، تنها شهرباني و ژاندارمري مسؤول آرامش و امنيت شهر خواهند بود و تمام افراد غيرمسؤول بايد خلع سلاح شوند و به محلهاي خود بازگردند و در آن صورت زمينه براي ادامه مذاكرات و بررسي خواستهاي مردم تركمن آماده خواهد شد . » وي افزود : « نيروهاي ارتش تحت اختيار هيأت اعزامي‌وزارت كشور فعاليت مي‌كند و تاكنون دخالت مستقيمي‌در اين درگيريها نداشته است . » ( 15 )
دكتر طباطبايي استاندار مازندران نيز به خبرنگار اطلاعات گفت : « از روز يكشنبه 12/1/58 گنبدكاووس تلفات كمتري داشته است و تنها روز 13/1/58 يك سرباز كشته شد . » وي افزود : « واقعيت اين است كه ماهيت و وابستگي تركمنها دقيقاً براي ما روشن نيست اما مسأله‌اي كه بايد به طرز جدي و قاطع با آن رو به رو شد وجود ساواكيها و عوامل ضدانقلاب است كه در ميان خلق تركمن دست به تحريك و توطئه مي‌زنند . » ( 16 )
در ارتباط با حضور و دخالت گسترده سازمان چريكهاي فدايي در غائله گنبدكاووس ، روزنامه كيهان به نقل از " قسمت شهرستانهاي كميته تبليغات امام خميني " خبر داد كه پاسداران انقلاب حدود 70 نفر از چريكهاي فدايي خلق و ديگر افراد مسلح را دستگير كرده‌اند و سنگرهاي اين افراد به وسيله پاسداران انقلاب تسخير شده است . ( 17 )
577
جريانهاي موسوم به خلق تركمن وابسته به سازمان چريكهاي فدايي خلق ، نيروهاي هوادار انقلاب اسلامي‌را مسؤول حوادث گنبد اعلام كردند . كانون فرهنگي و سياسي خلق تركمن - شاخه بندر تركمن - با انتشار اطلاعيه‌اي مسؤوليت آغاز درگيريهاي گنبدكاووس را متوجه كميته انقلابي اسلامي اين شهر دانست و در ادامه اعلام كرد : خلق تركمن را در گنبد وارد جنگي ناخواسته و تحميلي ساختند . جنگي كه در آن به وحشيانه‌ترين شكل دست به كشتار زنها و كودكان بي‌دفاع تركمن زده شد ولي تمامي‌دستگاههاي تبليغاتي و تمامي‌عوامل ارتجاع دست به دست هم مي‌دهند تا اين جنگ را جنگي بين‌انقلابيون از يك طرف و ساواكيها و زمين‌داران و غيره از طرف ديگر جلوه دهند و زماني سخنگوي دولت بطور كلي منكر وجود تركمنها در طرف مقابل شده و گويا فقط خرابكاران غيرتركمن هستند كه از نقاط ديگر آمده‌اند تا گنبد را به آشوب بكشند . غرض‌ورزي تا به آنجا مي‌كشد كه تيراندازي به طرف مردم گنبد را از داخل آمبولانس وارونه جلوه داده و چنين وانمود ساختند كه گويا اين تركمنها بودند كه به سوي آمبولانسهاي حامل زخميها آتش گشودند تا افكار عمومي‌را از اخبار واقعي رويدادها منحرف كنند . بدينوسيله و با تحريك عواطف مذهبي مردمي‌ما ، كميته‌هاي امام عده‌اي از جوانان كم سن و سال را بسيج كرده و به سوي تركمن‌صحرا مي‌فرستند . راستي مسؤوليت اين همه كشتار با كيست ؟ چه كسي مسؤول كشته شدن آن جوان هفده سالهاي است كه از شهرش و از ميان خانواده‌اش او را بيرون آوردند تا يا برادرش را بكشد و يا به دست او كشته شود ؟ علي‌رغم درخواستهاي پياپي رزمندگان خلق تركمن براي انجام آتش‌بس ، دست به تحريك و ادامه جنگ مي‌زنند تا زمينه دخالت ارتش را آماده سازند . با آن كه از ساعت 7 بامداد روز يكشنبه 12/1/58 رزمندگان خلق تركمن اعلام آتش‌بس كرده و حتي يك تير نيز شليك نكرده‌اند ، اما به دنبال اخطار دولت مبني بر اين كه اگر تا ساعت 3 بعدازظهر روز دوشنبه 13/1/58 آتش‌بس برقرار نگردد ، ارتش دخالت خواهد كرد ، عوامل مرتجع و مشكوك در درون كميته‌هاي امام به دفعات آتش‌بس را نقض كرده و مي‌كوشند تا آن زمان مشعل جنگ را برافروخته دارند كه همه چيز براي دخالت ارتش و به دنبال آن كشتار هرچه بيشتر مردم زحمتكش آماده گردد . ما از تمامي‌خلقهاي قهرمان ايران براي جلوگيري از كشتار هرچه بيشتر مردم تركمن و براي تحقق خواستهايمان كمك مي‌خواهيم چرا كه معتقديم خواستهايمان در چارچوب ايراني آزاد و دمكراتيك ، خواستهايي مشروع و بحق بوده و هر دولت انقلابي و دمكراتيك بايد آن را بپذيرد و به آن عمل كند . » ( 18 )
از سوي ديگر كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن وابسته به ستاد مركزي شوراي تركمن‌صحرا نيز اطلاعيه‌اي در ارتباط با غائله گنبدكاووس انتشار داد كه در آن پس از ارائه مطلوب گزارش درگيريها ، اضافه شده است : « ما كه با هرگونه نزاع ميان خلقها مخالفيم در تمام اين مدت كوشيديم كه جمعيت تهييج شده از طريق پراكنده شدن و عقب‌نشيني از خود دفاع كند اما چنانكه هم‌اكنون روشن است ، دسيسه ريشه‌دارتر از آن بود كه حُسن‌‌نيت خلق تركمن جلوي آن را بگيرد … خلق ما اعلام مي‌كند كه جنگ كنوني جنگي تحميلي است و توسط عناصر مرتجع و ناآگاه ادامه يافته است . اينك كه آتش‌بس برقرار شده ، ما با تمام نيرو خود را پاسدار آن مي‌دانيم و به تمام خلقهاي ايران اعلام مي‌كنيم كه با چشم باز به پهنه پيكار گنبد بنگريد و ببينيد چه كساني به چه شيوه‌هايي و تحت چه شعارهايي آشوب به راه مي‌اندازند ( و ممكن است كه در آينده باز چنين كنند . ) خلق ما جز رفع ستم اقتصادي ، اجتماعي و فرنگي كه خواست برحق همه خلقهاي ايران است و جز حفظ وحدت و يكپارچگي ميهن پرافتخار خود ، خواستي ندارد و اعلام مي‌كند كه تنها مرتجعين سيه‌دلند كه چنين خواسته‌هايي را موجب مرگ خويش مي‌دانند . » ( 19 )
578
" هواداران سازمان چريكهاي فدايي خلق ايران - ساري " با انتشار اطلاعيه‌اي به تشريح چگونگي آغاز و تداوم غائله تركمن‌صحرا پرداخت . در اين اطلاعيه پس از تكرار مندرجات نشريه كار دربارة حوادث گنبد ( قبلاً ذكر شد ) چنين آمده است : « عوامل ارتجاع و امپرياليسم با تبليغات سوء و تحريف وقايع مي‌كوشند سازمان چريكهاي فدايي خلق را در اين ماجرا مقصر جلوه دهند . سازمان چريكهاي فدايي خلق ايران بلافاصله و از همان آغاز درگيريها موضع خود را طي دو اعلاميه تحت عنوان اعتراض به صدا و سيماي انقلاب اسلامي و اطلاعيه مورخه 9/1/58
صريحاً اعلام داشته است . سازمان چريكهاي فدايي خلق ايران اعلام كرده است كه هرگونه تفرقه را در درون صفوف خلق محكوم مي‌كند و همواره اين را متذكر شده است كه هرگز به روي نيروهاي درون خلقي اسلحه نخواهد كشيد و هرگونه درگيري و كشتارهاي نيروهاي مردمي را محكوم مي‌كند .
سازمان چريكهاي فدايي خلق ايران از همان اولين روزهاي درگيري در تركمن‌صحرا بسيار سعي كرد كه در برقراري آتش‌بس بين دو طرف موثر باشد و در اين رابطه نيز هم‌اكنون اكيپي از طرف سازمان چريكهاي فدايي خلق ايران همراه با اكيپهاي ديگر براي برقراري آتش‌بس در منطقه مشغول فعاليت مداوم هستند . ما يك بار ديگر صريحاً اعلام مي‌داريم كه هرگونه تفرقه در صفوف متشكل خلق و هرگونه برادركشي را شديداً محكوم نموده و آن را جز به سود امپرياليسم و دست‌نشاندگان داخليش نمي‌دانيم . » ( 20 )
579
مولوي عبدالعزيز پيشواي مذهبي اهل تسنن استان سيستان و بلوچستان اطلاعيه‌اي خطاب به مردم شهرستان گنبد و حومه انتشار داد كه متن آن به شرح زير است :
بسم‌الله‌الرحمن‌‌الرحيم ؛ برادران عزيز اسلامي، اهالي محترم گنبدكاووس و حومه ! در اين دقايق حساس كه قدم به استقلال و آزادي گذاشته‌ايم و ايران عزيز را از قيد اسارت بيگانگان نجات داده‌ايم بيش از هر زمان ديگري نياز به اتحاد كلمه و آرامش داريم . من از كليه برادران ديني تركمن تقاضا دارم دست از اختلافات برداشته به حبل‌الهي چنگ بزنند . من در انتظار وسيله‌اي هستم كه هرچه زودتر براي رفع اختلافات و ايجاد وحدت كلمه ان‌شاء‌الله به خدمت برادران برسم . » ( 21 )
از طرف ديگر به گزارش مطبوعات علماي اهل سنت و جماعت تركمن‌صحرا طي اطلاعيه‌اي اعلام كردند كه ما شخصاً به جمهوري اسلامي‌رأي داده‌ايم و از همه برادران فارسي‌زبان و تركمن مي‌خواهيم كه اسلحه خود را زمين بگذارند . چون هدف دولت انقلاب اسلامي ايران تامين حقوق انساني و مذهبي و اجتماعي و اقتصادي همه قشرها است . اسامي‌علماي اهل سنت و جماعت منطقه تركمن‌صحرا كه اين اطلاعيه را صادر كرده‌اند به شرح زير است : آناقليچ آخوند نقشبندي ، الهوردي آخوند قوجقي ، عبدالجليل آخوند جعفر‌باي ، آخوند شكاري ، نورمحمد آخوند طلايي ، قليچ جان آخوند رحمانپور ، دكك آخوند سخاوي ، خداي بردي‌قاري ، ازارقليچ آخوند آقاقربان ، آخوند بابكي ، جمال آخوند عرفاني ، بردي آخوند همايوني ، رجب آخوند حاجي‌زاده . ( 22 )
580
در بازتاب خارجي حوادث گنبد ، گفته شد نيروهاي تركمن از سوي عناصر دست چپي حمايت مي‌شوند و احتمال آن نيز مي‌رود كه از سوي تركمنهاي آن سوي مرز در شوروي نيز حمايت شوند . راديو لندن در تفسيري با اشاره به اين مطلب افزود : « بازرگان تصميم به اتخاذ تدابير شديد گرفته تا از گسترش دامنه عمليات خشونت بار براي خودمختاري محلي جلوگيري كند … واحدهايي از سربازان ايراني در شمال‌شرقي ايران آماده مي‌شوند تا به شهر گنبدكاووس كه در اشغال تركمنها مي‌باشد ، وارد شوند . »
راديو لندن در اخبار بخش فارسي ساعت 45 : 19 خود نيز گفت : « شهر گنبدكاووس به وسيله واحدهاي ارتش كه با نيروي زرهي مركب از تانك و زرهپوش حمايت مي‌شوند ، محاصره شده است اما در داخل شهر افراد مسلح اسلامي‌طرفدار دولت به نبرد در پشت سنگرهاي موقت خياباني و جنگ خانه به خانه با جنگجويان تركمن ادامه مي‌دهند … دولت مركزي در تهران در توجيه اين تصميم خود مبني بر وارد نمودن مستقيم ارتش در ماجرا گفته است چنانچه ماموريت صلح‌جويي هيأت جداگانه با شكست روبه‌رو شود و هر اقدامي‌براي مذاكره و تقاضاي برقراري آتش‌بس با بي‌اعتنايي روبه‌رو گردد ، براي دولت راه ديگري جز استفاده از نيروهاي نظامي‌باقي نخواهد ماند . » راديو لندن در بخش ديگري از گزارش خود به نقل از صادق قطب‌زاده گفت : « شورشيان تركمن از تفنگهاي خودكار كلاشينكف ، ساخت شوروي استفاده مي‌كنند … اين سلاحها از خاك شوروي به ايران آورده شده است . » ( 23 )
از سوي ديگر ، راديو مسكو طي تفسيري ضمن محكوم كردن عمليات ضدانقلابي گنبد اعلام داشت : « بقاياي ساواك و سياي آمريكا در گنبد ايجاد تحريك و آشوب مي‌كند … دولت و ملت شوروي اين تحريكات را محكوم مي‌كنند . » ( 24 )
581
امام خميني در جمع گروهي از فلسطينيان و اسقف كاتوليكهاي بيت‌المقدس - اسقف كاپوچي - طي سخناني خطاب به آنان گفتند : « من از سالهاي بسيار طولاني شايد بيست سال قبل نسبت به اسرائيل نظرهاي خودم را كراراً گفته‌ام و حالا هم مي‌گويم ، ما اسرائيل را محكوم مي‌كنيم . اسرائيل غاصب و در محلي كه آمده است بطور غصب آمده است و قدس بايد نجات پيدا بكند و اسرائيل را براند . دول عربي بايد با هم اجتماع كنند و اسرائيل را از زمينهاي خودشان برانند و دست مستعمرين را كوتاه كنند . من از خداي تبارك و تعالي خواهانم كه ما به اين آمال برسيم و ما و شما در قدس همديگر را ملاقات كنيم . » ( 25 )
582
جيمي‌كارتر رئيس جمهوري آمريكا از كنگره اين كشور خواست لايحه كمك اقتصادي و نظامي/4 ميليارد دلاري اضافي آمريكا به مصر و اسرائيل را بررسي و تصويب كند . به گزارش روزنامه كويتي الراي‌العام از اين مبلغ 3 ميليارد دلار به اسرائيل مي‌رسد كه هشتصد ميليون آن براي ساختن دو پايگاه هوايي در نقب و دو ميليارد دلار آن به اعتبارات نظامي‌اختصاصي مي‌يابد و اما به مصر 5/1 ميليارد دلار كمك نظامي‌و سيصد ميليون دلار كمك اقتصادي خواهد رسيد . اين كمكها براي سه سال در نظر گرفته شده است . ( 26 )
583
خبرگزاري چين‌نو شوروي را متهم كردكه با توسل به روشهاي خرابكارانه در پي ايجاد آشفتگي و بي‌نظمي‌در ايران است تا بدين وسيله در اوضاع ايران به نفع مسكو اعمال نفوذ كند . به گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس ، خبرگزاري چين‌نو افزوده است : « مردم ايران قادرند مشكلات داخلي خود را هاني‌الحسن سفير فلسطين در ايران و هادي نجف‌آبادي در طرفين وي نشسته‌اند . اين كنفرانس قبل از مقالات وي با امام برگزار شده است .
كنفرانس مطبوعاتي هيلارين كاپوچي عضو افتخاري الفتح و اسقف بيت‌المقدس ، در ايران
حل كنند اما ابرقدرتها بويژه شوروي تمايلي به ثبات و پيشروي مردم ايران به سوي استقلال واقعي ندارد … در ايران يك جناح طرفدار شوروي وجود دارد كه با ظاهري مخالف سلطنت ، تلاش مي‌كند كه رژيمي‌طرفدار شوروي در ايران روي كار آورد و به تزارهاي جديد مسكو در يورش به سمت جنوب خدمت كند . » ( 27 )
584
نورمحمد تره‌كي رئيس جمهوري افغانستان ايران را متهم كرد كه طي چند ماه گذشته چندين بار شورشيان مسلح را به داخل افغانستان اعزام داشته است . به گزارش آسوشيتدپرس تره‌كي گفته است : « فناتيكهاي ايراني كه در امور افغانستان مداخله مي‌كنند بشدت شكست داده مي‌شوند … افراد مسلح ايراني چندين بار به ناحيه هرات واقع در غرب افغانستان نفوذ كرده و به شورش عليه رژيم افغانستان كمك كرده‌اند . » در همين حال روزنامه پراودا ارگان حزب كمونيست شوروي چين را متهم كرد كه همراه ساير مرتجعان مي‌كوشد رژيم تره‌كي را سرنگون كند . پراودا افزود : « دلايل روشني حكايت از آن دارد كه پكن دشمن خوني ملت انقلابي افغان و متحد صميمي‌مرتجعان است . » ( 28 )
585
ملك خالد عبدالعزيز پادشاه عربستان سعودي به مناسبت اعلام برقراري جمهوري اسلامي‌در ايران تلگرام تبريكي براي امام خميني بدين شرح ارسال داشته است :
حضرت شيخ آيت‌الله خميني ، تهران - السلام عليكم و رحمه‌الله و بركاته
خوشوقتم كه به مناسبت اعلام برقراري جمهوري اسلامي‌در ايران تبريكات صادقانه قلبي خود را به آن حضرت تقديم دارم . بدون شك اين اعلام بهترين بازتابها را در مملكت عربستان سعودي كه پايبند به اصول و برنامه‌هاي دين اسلام مي‌باشد ، دارد . باعث خرسندي و افتخار است كه اين جمهوري مبتني بر پايه‌هاي اسلامي‌مستحكم و برقرار شده و با برقراري آن تحكيم مباني دين مبين اسلام و ملل مسلمان كه به خير ، عزت و حيثيت خود چشم دوخته‌اند ، به بهترين وجه صورت گيرد . اميدوارم كه خداوند شما را در مقدمه آنهايي كه در راه پيروزي اسلام و مسلمانان در همه جا فعاليت دارند ، قرار دهد . همچنين براي ملت برادر ايران در پرتو شريعت اسلام پيشرفت و رفاه و ثبات بيشتر را آرزو مي‌كنم . امضاء : خالد بن‌عبدالعزيز ( 29 )
586
يك هلي كوپتر عراقي به حريم هوايي ايران تجاوز كرد . به نوشته روزنامه اطلاعات يك مقام آگاه در هنگ ژاندارمري ايلام اعلام كرد : « ساعت 11 صبح امروز ( 13/1/58 ) يك فروند هلي‌كوپتر متعلق به كشور عراق در حوزه اسحفاظي مرزباني شهر مهران در سطح پايين به پرواز درآمد و پس از پرواز برفراز شهر و پاسگاه گمرگ بهرام‌آباد ، حريم هوايي ايران را ترك كرد . » ( 30 )
در پي اين تجاوز نخستين يادداشت اعتراض از جانب ايران به مسؤول پاسگاه مرزي واقع در مهران ارسال شد و تحت شماره 3 - 2 - 50 - 401 به ثبت رسيده است كه در آن به تجاوز يك فروند هلي‌كوپتر عراقي به حريم هوايي ايران اعتراض شده است . ( 31 )
منابع و مآخذ 13/1/1358
1 - روزنامه كيهان ، 14/1/1358 ، ص 2 .
2 - سند شماره 30112586 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : مجموعه اسناد گنبد .
3 - مآخذ شماره 1 .
4 - روزنامه اطلاعات ، 14/1/1358 ، ص 2 .
5 - مآخذ شماره 1 .
6 - كانون فرهنگي - سياسي خلق تركمن ، زندگي و مبارزات خلق تركمن ( گنبدكاووس : كانون فرهنگي و سياسي خلق تركمن ، 1358 ) ص 176 .
7 - مآخذ شماره 4 .
8 - مآخذ شماره 1 ، ص 7 .
9 - مآخذ شماره 1 .
10 - مآخذ شماره 2 .
11 - سند شماره 30112580 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : مجموعه اسناد گنبد .
12 - مآخذ شماره 4 .
13 - مآخذ شماره 4 .
14 - مآخذ شماره 1 .
15 - مآخذ شماره 4 .
16 - مآخذ شماره 4 .
17 - مآخذ شماره 1 ، ص 1 و روزنامه كيهان ، 16/1/1358 ، ص 8 .
18 - مآخذ شماره 6 ، ص ص 183 - 182 .
19 - مآخذ شماره 6 ، ص ص 181 - 171 .
20 - مآخذ شماره 6 ، ص ص 189 - 187 .
21 - مآخذ شماره 1 ، ص 7 .
22 - مآخذ شماره 4 .
23 - نشريه ويژه خبرگزاري پارس ، 14/1/1358 ، ص 8 ، راديو لندن .
24 - مآخذ شماره 1 .
