نقش امام خمینی در مرحله چهارم (گسترش و تشدید جنگ) چه بود؟
امام پس از فتح خرمشهر امید به پایان یافتن جنگ داشتند و اساساً بخشی از علت مخالفت اولیه ایشان با ادامه جنگ، به دلیل فقدان دورنمای روشن برای اتمام آن بود. به عبارت دیگر، امام بر این باور بودند كه اگر ما نتوانیم پس از فتح خرمشهر جنگ را تمام كنیم، اتمام آن در یك زمان و شرایط دیگر دشوار خواهد بود. در عین حال پس از آنكه امام تصمیم به ادامه جنگ گرفتند و عملیات رمضان انجام شد، با توجه به روند تحولات جنگ، امام طی تحلیلی درباره سیاست‌های امریكا علیه ایران در شروع جنگ و ادامه آن، بر این موضوع تأكید كردند كه منطق امریكا شكست عراق و ایران است و از پا درآوردن هر دو یا ایران، در هر صورت به نفع امریكاست. این نظر امام نیز به روشنی نشان می‌دهد تبدیل جنگ ایران و عراق به یك جنگ فرسایشی برای از پا درآوردن ایران یا ایران و عراق، نقطه ثقل سیاست‌های راهبردی امریكا بوده است.
بر پایه این ملاحظات، در هر صورت امام باور داشتند كه اكنون راهی جز ادامه جنگ و غلبه بر مشكلات و موانع آن وجود ندارد. بر همین اساس به دنبال تدابیر و راه‌حل‌هایی بودند كه جمهوری اسلامی جنگ را با پیروزی پشت سر بگذارد.
مواضع راهبردی امام در این مرحله به شرح زیر قابل توضیح است:
1ـ تهاجم پی در پی به دشمن، به منظور جلوگیری از تجدید سازمان و تجدید قوای دشمن، مورد نظر و توصیه امام بود و بسیاری از تلاش‌های نظامی ایران به‌ویژه عملیات‌های ایذایی و محدود، در چارچوب همین تدبیر صورت گرفت.
2ـ تأكید به مردم بر ضرورت تداوم پشتیبانی از جنگ با اختصاص كمك مردمی و دولت و حضور نیروهای مردمی در جبهه‌های جنگ بر اساس دیدگاه واجب كفایی، كه معیار آن نظر فرماندهان نظامی تعیین شد.
3ـ امام سیاست خارجی را بر اساس ارتباط با همه كشورها، به جز امریكا، اسرائیل و افریقای جنوبی، مورد تأكید قرار دادند كه به سیاست خارجی درهای باز در وزارت خارجه مشهور شد. هدف از این سیاست خروج جمهوری اسلامی ایران از انزوای بین‌المللی و محدود كردن حوزه فعالیت‌های دیپلماتیك عراق و متقابلاً گسترش فعالیت ایران در میدان دیپلماسی به موازات میدان جنگ بود.
4ـ اعلام سیاست "مقابله به مثل" در برابر حملات عراق به نفتكش‌ها و كشتی‌های تجاری و تهدید به بستن تنگه هرمز، در صورتی كه ایران نتواند به صدور نفت ادامه دهد. این سیاست پس از حضور امریكا و ناتو در خلیج فارس ابعاد جدیدی به خود گرفت و مبنای مقابله با سیاست‌های امریكا در خلیج فارس شد.
5 ـ مقاومت در برابر جنگ شهرها به دلیل تعهد ایران نسبت به ملت عراق كه با تشدید حملات عراق به شهرها به سیاست مقابله به مثل محدود و با اعلام هشدار به مردم عراق برای تخلیه شهرها، تغییر كرد.
6 ـ تكمیل ساختار دفاعی كشور با ابلاغ حكم تشكیل سه نیرو در ساختار سپاه در شهریور سال 1364 و پیش از آن انتصاب حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی به فرماندهی عالی جنگ.
7ـ تبیین مواضع اصولی ایران در برابر پیشنهادهای صلح و آشكارسازی ماهیت بخشی از پیشنهادها كه با هدف نادیده گرفتن حقوق ملت ایران و حفظ و احیای صدام و رژیم عراق انجام می‌گرفت. امام همچنین بر مفهوم "جنگ تا رفع فتنه" تأكید كردند.
