توکل

این نبرد با طراحی ارتش و ستاد اروند و در جبهه آبادان با طرح حمله از جاده ماهشهر ـ آبادان با زرهی ارتش و از ایستگاه 7 با ترکیبی از نیروهای ارتش، ژاندارمری و سپاه و کمیته، همراه با تک پشتیبانی در حاشیه بهمنشیر در جبهه‌های ذوالفقاری و ایستگاه 12 برای آزاد کردن جاده ماهشهر ـ آبادان و شکستن نسبی محاصره آبادان و سپس ادامه حمله برای تصرف سرپل دشمن در شرق کارون و بعد تعقیب دشمن و ادامه عملیات تا مرز بین‌المللی.

اجرای عملیات: نابودی تمام 31 تانک تیپ 37 زرهی بر روی جاده ماهشهر ـ آبادان و شکست در محور اصلی عملیات . پیروزی در آغاز عملیات و سرانجام شکست خودی در دیگر محورها. در نهایت، تحمل 370 شهید و اسیر و حدود 300 مجروح و انهدام بسیاری از تجهیزات خودی.

منبع:

1- خرمشهردرجنگ، صفحه78

2- خوزستان در جنگ، صفحه43 و 56

3- جنگ بازیابی ثبات صفحه 117

4- نبردهای شرق کارون صفحه 134

پس از عملیات سه راهی آبادان، فرماندهی عملیات اروند - که از 27 مهر 59 در ماهشهر تشکیل شده بود، دومین طرح خود را آماده کرد. در این طرح چهار مرحله پیش بینی شده بود. در مرحله اول جاده آبادان - ماهشهر و در مرحله دوم جاده آبادان - اهواز و منطقه شرق کارون آزاد می‌شد. در مرحله سوم عملیات از غرب کارون تا نوار مرزی و در مرحله چهارم بنا به دستور به سمت بصره ادامه می‌یافت.

در مرحله اول نیز سه محور در نظر گرفته شده بود:

محور اصلی: از کیلومتر 10 جاده آبادان - ماهشهر با اتکاء به قوای زرهی

محور فرعی، از سه راهی آبادان روی جاده‌های آبادان - اهواز و آبادان - ماهشهر با اتکا به نیروهای پیاده

محور پشتیبانی، از سلمانیه روی جاده آبادان - اهواز با اتکا به قوای زرهی

عملیات در اولین دقایق بامداد 20 /10 /59 آغاز شد. در محور جاده ماهشهر تیپ 37 زرهی شیراز با 31 تانک به سوی دشمن پیش رفت، لیکن قبل از دستیابی به خط پدافندی دشمن مورد هدف واحدهای ضدزره قرار گرفت و از حرکت باز ایستاد. تلاش گروه رزمی 246 تانک از لشکر 77 پیاده که از سلمانیه تظاهر به تک می‌کرد موثر واقع نشد. در محور فرعی نیروهای ارتشی، سپاهی و مردمی به فرماندهی تیپ 2 لشکر 77 خط پدافندی عراقی را در سه راهی آبادان شکسته و تعدادی از آنها را اسیر کردند. لیکن از آن جا که نتوانستند با محور اصلی الحاق نمایند و نیز آرایش پدافندی مناسب نداشتند، در برابر پاتک دشمن ناچار عقب نشینی کردند که در این میان شهدا و تعدادی از مجروحیندر منطقه باقی ماندند.

این آخرین تلاش در جبهه آبادان در دوران بنی صدر بود. پس از آن وی از یافتن راه حل نظامی برای جنگ مایوس شد و این حالت تا عزل وی ادامه داشت.

منبع: اطلس راهنما 6 - کتاب آبادان در جنگ صفحه100 الی 102